Páll Melsteð (sagnfræðingur)

Páll Melsteð (13. nóvember 1812 – 9. febrúar 1910) var íslenskur sagnfræðingur, sýslumaður og alþingismaður.

Ævi

Páll var fæddur á Möðruvöllum í Hörgárdal, sonur Páls Melsteð amtmanns og fyrri konu hans, Önnu Sigríðar Stefánsdóttur Melsteð. Hann lauk stúdentsprófi frá Bessastaðaskóla 1834 og lifði lengst allra þeirra sem þaðan höfðu útskrifast. Hann fór svo utan og stundaði lögfræðinám við Kaupmannahafnarháskóla en lauk ekki prófi, heldur kom heim 1840, fór að búa á Brekku á Álftanesi og stundaði barnakennslu.

Hann var settur sýslumaður í Árnessýslu í fjarveru föður síns 1845-1846 og aftur 1848-1849. Árið 1846 flutti hann til Reykjavíkur og varð þar forstöðumaður Landsprentsmiðjunnar. Hann var líka ritari konungsfulltrúa á Alþingi 1845-1849 og þjóðfundarfulltrúi Snæfellinga 1851 og var einn þeirra fáu sem ekki tóku undir mótmæli Jóns Sigurðssonar („vér mótmælum allir“), enda var faðir hans forseti fundarins. Á árunum 1849-1854 var hann settur sýslumaður í Snæfellsnessýslu og sat fyrst í Stykkishólmi, síðan á Búðum og loks í Bjarnarhöfn.

Árið 1855 fór hann aftur út til náms og lauk lögfræðiprófi í janúar 1857. Hann var settur sýslumaður í Gullbringu- og Kjósarsýslu 1858-1862 og málaflutningsmaður við landsyfirréttinn 1862-1886. Alþingismaður Snæfellinga var hann 1858-1864. Hann var lengi stundakennari í sögu við Lærða skólann og fastur kennari 1886-1894. Hann stofnaði ásamt Þóru konu sinni Kvennaskólann í Reykjavík 1874 og kenndi við hann til 1889. Hann samdi allmargar kennslubækur í mannkynssögu sem lengi voru notaðar og endurminningar hans, sem hann hafði sjálfur skráð, komu út árið 1912. Bogi Th. Melsted, bróðursonur Páls, sá um útgáfu endurminninganna.

Fyrri kona Páls (30. desember 1840) var Jórunn Ísleifsdóttir (14. maí 1816 – 21. ágúst 1858), dóttir Ísleifs Einarssonar háyfirdómara og seinni konu hans Sigríðar Gísladóttur. Af átta börnum þeirra komust aðeins þrjú upp. Sonurinn Páll lést um tvítugt, Sigríður giftist ekki en Anna giftist Stefáni Stephensen klausturhaldara. Seinni kona Páls (13. nóvember 1859) var Þóra Melsteð (18. desember 1823 – 21. apríl 1919), dóttir Gríms Jónssonar amtmanns og konu hans, Birgitte Cecilie Breum. Þau voru barnlaus.

Ritverk

Páll Melsteð, Ágrip af merkisatburðum mannkynssögunnar, 1844
Páll Melsteð, Fornaldarsagan, 1864
Páll Melsteð, Miðaldasagan, 1866
Endurminningar Páls Melsteds. Ritaðar af honum sjálfum. Gefnar út á aldarafmæli hans af Hinu íslenska fræðafélagi í Kaupmannahöfn. Kaupmannahöfn 1912.
Páll Melsted skrifar Þórhalli Bjarnarsyni. Þórhallur Tryggvasaon, Saga 1. janúar 1981, bls. 141–170.

Heimildir