Morkinskinna

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Morkinskinna er konungasaga, sem fjallar um sögu Noregskonunga frá því um 1025 til 1157. Sagan var samin á Íslandi um 1220, og er varðveitt í handriti frá því um 1275.

Handritið[breyta | breyta frumkóða]

Nafnið Morkinskinna var upphaflega notað um skinnhandritið sem sagan er varðveitt í, GKS 1009 fol., sem er í Konungsbókhlöðu í Kaupmannahöfn, nánar tiltekið í „Gammel Kongeling Samling“ (GKS). Þormóður Torfason fékk handritið hjá Brynjólfi Sveinssyni biskupi í Skálholti sumarið 1662, og fór með það til Kaupmannahafnar, þar sem það var afhent bókasafni konungs (Friðriks 3.). Þormóður gaf handritinu nafnið Morkinskinna, af því að í því (eða í bandinu) voru meiri rakaskemmdir en í öðrum handritum sem hann notaði. Síðar var farið að nota nafnið Morkinskinna um þá sérstöku gerð konungasagna sem í handritinu er.

Handritið er ekki heilt, nú eru í því 37 blöð en þau hafa líklega verið 53 í upphafi. Eyður í fyrri hluta sögunnar er hægt að fylla með efni úr öðrum handritum, einkum Flateyjarbók, sem hefur að geyma náskyldan texta. Nokkrar vísur vantar þar og nokkra þætti, og aðrir eru þar í breyttri mynd. Niðurlag sögunnar er glatað, en efnið hefur þar líklega verið hliðstætt Heimskringlu. Tvær rithendur eru á bókinni.

Sagan[breyta | breyta frumkóða]

Morkinskinna fjallar um sama tímabil og þriðji hluti Heimskringlu. Sagan hefst um 1025 og endar í miðri setningu árið 1157, eftir dauða Sigurðar 2. Haraldssonar. Upphaflega hefur sagan verið lengri, og líklega náð til 1177, eins og Fagurskinna og Heimskringla, sem nota Morkinskinnu sem heimild. Í sögunni eru nú um 328 vísur, eða fleiri en í flestum öðrum fornritum, en eflaust hafa vísurnar verið fleiri þegar sagan var heil. Vísurnar eru flestar undir dróttkvæðum hætti, hrynhendum hætti og fornyrðislagi. Almennt eru frásagnir Morkinskinnu ítarlegri en í Heimskringlu, en mismunurinn virðist minnka undir lokin.

Ein helsta prýði Morkinskinnu eru hinir svokölluðu Íslendingaþættir, sem margir hverjir eru meðal meistaraverka íslenskra bókmennta, svo sem Auðunar þáttur vestfirska. Áður fyrr voru þættirnir taldir seinni tíma innskot, en Ármann Jakobsson hefur fært rök fyrir því að þeir gegni mikilvægu hutverki í sögunni og hafi því verið með frá upphafi. Þættirnir eru flestir í sögu Haralds harðráða. Íslendingaþættirnir hafa oft verið gefnir út sérstakir.

Í Morkinskinnu sameinast þrír straumar í einu riti: Hirðmenning sunnan úr álfu, norræn skáldskaparhefð dróttkvæðaskálda og áhrif frá eldri konungasögum.

Útgáfur og þýðingar[breyta | breyta frumkóða]

Ljósprentun handrits
Þýðingar

Heimildir[breyta | breyta frumkóða]

  • Ármann Jakobsson: „Den kluntede afskriver: Finnur Jónsson og Morkinskinna.“ Opuscula 11, Kbh. 2003: 289–306. — Bibliotheca Arnamagnæana, 42.
  • Ármann Jakobsson: Staður í nýjum heimi. Konungasagan Morkinskinna. Reykjavík: Háskólaútgáfan, 2002.
  • Ármann Jakobsson: „The Amplified Saga: Structural Disunity in Morkinskinna.“ Medium Ævum 70.1, 2001: 29–46.
  • Ármann Jakobsson: „The Individual and the Ideal: The Representation of Royalty in Morkinskinna.“ Journal of English and Germanic Philology 99.1, 2000: 71–86.
  • Ármann Jakobsson: „Rundt om kongen. En genvurdering af Morkinskinna.“ Maal og Minne 1999 (1): 71–90.
  • Ármann Jakobsson: „King and Subject in Morkinskinna.“ Skandinavistik 28, 1998: 101–117.
  • Gustav Indrebø: „Harald haardraade in Morkinskinna.“ Festskrift til Finnur Jónsson, Kbh: Levin & Munksgaard 1928: 173–180.
  • Marianne Kalinke: „Sigurðar saga Jórsalafara: The Fictionalization of Fact in Morkinskinna.“ Scandinavian Studies 56.2, 1984: 152–167.
  • Odd Sandaaker: „Ágrip og Morkinskinna. Teksthistoriske randnotar.“ Maal og Minne 1996: 31–56.
  • Sigurjón Páll Ísaksson: „Höfundur Morkinskinnu og Fagurskinnu.“ Gripla 23, 2012: 235–285.

Tenglar[breyta | breyta frumkóða]