Henry Sidgwick
| Vestræn heimspeki Heimspeki 19. aldar | |
|---|---|
 | |
| Nafn: | Henry Sidgwick |
| Fæddur: | 31. maí 1838 (Skipton, Yorkshire, England) |
| Látinn: | 28. ágúst 1900 (62 ára) (Cambridge í Englandi) |
| Skóli/hefð: | Nytjastefna, siðferðileg forspeki |
| Helstu ritverk: | The Methods of Ethics, Principles of Political Economy, The Elements of Politics |
| Helstu viðfangsefni: | siðfræði, stjórnmálafræði, hagfræði, menntun |
| Markverðar hugmyndir: | þróun nytjastefnunnar og siðfræðikenninga |
| Áhrifavaldar: | John Stuart Mill, Jeremy Bentham, Immanuel Kant |
| Hafði áhrif á: | G. E. Moore, Bertrand Russell, John Rawls |
Henry Sidgwick (31. maí 1838 – 28. ágúst 1900) var enskur heimspekingur og hagfræðingur, þekktur fyrir framlag sitt til siðfræði, stjórnmálafræði og menntunar. Hann er einna þekktastur fyrir verkið The Methods of Ethics (1874), þar sem hann þróaði áfram nytjastefnu, sem John Stuart Mill og Jeremy Bentham höfðu mótað.[1] Sidgwick var einnig ötull baráttumaður fyrir menntun kvenna og hafði mikil áhrif á siðfræði og stjórnmálahugsun á seinni hluta 19. aldar.[2]
Ævi og Menntun
[breyta | breyta frumkóða]Henry Sidgwick fæddist í Skipton, Yorkshire á Englandi þann 31. maí 1838. Hann kom úr vel menntuðu umhverfi og hann fékk gott uppeldi. Hann var menntaður í Rugby School og síðar við Trinity College við háskólann í Cambridge, þar sem hann lærði klassísk fræði. Árið 1859 var hann ráðinn fyrirlesari við Trinity College, þar sem hann starfaði meirihluta ævi sinnar.
Í byrjun ferils síns í Cambridge sýndi Sidgwick mikinn áhuga á heimspeki og siðfræði og varð fljótt einn af áhrifamestu kennurum í siðfræði innan háskólans. [3] Árið 1869 ákvað hann að hætta að kenna guðfræði vegna trúarlegra efasemda. Þessi ákvörðun markaði mikil þáttaskil í hans fræðilegu ferli, þar sem hann sneri sér alfarið að heimspeki og siðfræði.
Nytjastefna og The Methods of Ethics
[breyta | breyta frumkóða]Frægasta verk Sidgwick, The Methods of Ethics (1874), er eitt áhrifamesta verk í siðfræði frá 19. öld. Í þessu verki reynir Sidgwick að sætta nytjastefnu við önnur siðfræðileg kerfi, þar á meðal heildarhyggju og skyldusiðfræði. [4] Hann skoðaði hvort nytjastefnan gæti verið æðsti mælikvarði siðferðilegra ákvarðana, en tók einnig tillit til þess að fólk hefur oft náttúrulegar tilfinningar til siðferðilegra aðgerða sem ekki eru byggðar á skynsemi einni saman.
Sidgwick hélt því fram að til að réttlæta siðferðiskenningar þyrfti að skoða áhrif aðgerða á almannaheill. Nytjastefnan, eins og hún var mótuð af Jeremy Bentham og John Stuart Mill, var í hans augum besta leiðin til að tryggja sem mesta hamingju meðal sem flestra. Hins vegar benti hann á að nytjastefnan gæti stundum valdið togstreitu við dygðasiðfræði og réttindahugsjónir, sem einnig hefðu gildi.
Framlög til hagfræði og stjórnmála
[breyta | breyta frumkóða]Auk framlaga sinna til siðfræðinnar skrifaði Sidgwick einnig um hagfræði og stjórnmál. Í bókinni The Principles of Political Economy (1883) einblíndi hann á það hvernig efnahagskerfi gætu stuðlað að almennri velsæld. Hann taldi að hagkerfið ætti að þjóna því markmiði að hámarka heill samfélagsins, í samræmi við nytjastefnuhugmyndir hans.
Í The Elements of Politics (1891) rannsakaði Sidgwick stjórnmálalegar hugmyndir á svipaðan hátt og hann gerði í siðfræði. Hann lagði áherslu á mikilvægi réttlætis og frelsis í stjórnmálum og hvernig ríkisvaldið ætti að tryggja bæði einstaklingsfrelsi og samfélagslegt réttlæti.
Barátta fyrir menntun kvenna
[breyta | breyta frumkóða]Henry Sidgwick var ekki aðeins áhrifamikill fræðimaður, heldur einnig ötull talsmaður réttinda kvenna til menntunar. Hann var einn af stofnendum Newnham College í Cambridge árið 1871, háskóla sem var sérstaklega stofnaður til að tryggja konum aðgang að háskólamenntun. Þessi stofnun var ein af fyrstu háskólastofnunum í Bretlandi sem bauð konum tækifæri til að afla sér háskólamenntunar, og Sidgwick var mikill stuðningsmaður þess að konur fengju jafnan rétt á við karla í menntakerfinu. [5]
Eiginkona hans, Eleanor Mildred Sidgwick, var einnig mikilvægur þátttakandi í baráttunni fyrir kvenréttindum og starfaði síðar sem rektor Newnham College. Saman höfðu þau mikil áhrif á réttindabaráttu kvenna og þróun menntunar kvenna í Bretlandi á seinni hluta 19. aldar.
Samtök fyrir rannsóknir á yfirnáttúrulegum fyrirbærum
[breyta | breyta frumkóða]Áhugamál Henry Sidgwick voru fjölbreytt, og hann var einnig einn af stofnendum Society for Psychical Research árið 1882. [6] Þessi stofnun rannsakaði yfirnáttúruleg fyrirbæri, svo sem miðilsfundir og dulræna upplifanir, með vísindalegum aðferðum. Sidgwick hafði áhuga á að kanna hvort slík fyrirbæri gætu haft vísindalegt gildi og hvernig þau tengdust siðferði og trúarhugmyndum.
Dauði og arfleifð
[breyta | breyta frumkóða]Henry Sidgwick lést 28. ágúst 1900 í Cambridge eftir ævilanga helgun rannsóknum og kennslu. Arfleifð hans lifir áfram í gegnum fræðileg skrif hans og áhrif hans á siðfræði, stjórnmál og menntun. [7] Hann lagði grunn að frekari rannsóknum á nytjastefnunni og setti fram siðferðislega umræðu sem hafði áhrif langt inn á 20. öld.
Sidgwick er minnst fyrir vandvirkni sína í að leita jafnvægis milli siðferðilegra skyldna og almannaheilla. Hann hafði einnig stóran þátt í því að breyta viðhorfum til menntunar kvenna og hvatti til þess að háskólamenntun yrði aðgengileg öllum. Hann var einnig frumkvöðull í rannsóknum á mörkum vísinda og dulræna fyrirbæra, allt á grundvelli rökhyggju.
Neðanmálsgreinar
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Schneewind, J. B. (1977). Sidgwick's Ethics and Victorian Moral Philosophy. Oxford: Oxford University Press.
- ↑ Schultz, B. (2004). *Henry Sidgwick: Eye of the Universe. An Intellectual Biography*. Cambridge: Cambridge University Press.
- ↑ Collini, S. (2004). "Sidgwick, Henry (1838–1900)", í Oxford Dictionary of National Biography. Oxford: Oxford University Press.
- ↑ Smith, M. (1991). "Henry Sidgwick: Ethics and the Problem of Knowledge". Journal of Philosophy, 88(4), 193-207.
- ↑ Marsh, J. (2015). "Henry Sidgwick and the Women’s Education Movement". History of Education, 44(5), 709-724.
- ↑ "Society for Psychical Research". Society for Psychical Research. Sótt 8. september 2024.
- ↑ Keller, S. (2009). "The Legacy of Henry Sidgwick: Ethics and Politics". Cambridge Review of International Affairs, 22(2), 229-245.