Guðlax

Guðlax
	; Lampris guttatus
Ástand stofns
	; Ekki í útrýmingarhættu
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Dýraríki (Animalia);
Fylking:	Seildýr (Chordata);
Flokkur:	Geisluggar (Actinopterygii);
Ættbálkur:	Kóngar (Lampridiformes);
Ætt:	Guðlaxaætt (Lampridae);
Ættkvísl:	Lampriz;
Tegund:	L. guttatus;
Tvínefni
	Lampris guttatus; Brünnich, 1788
Samheiti
	Lampris lauta (Lowe, 1838); Lampris luna (Gmelin, 1789); Lampris regius (Bonnaterre, 1788); Scomber gunneri (Bloch & Schneider, 1801); Scomber pelagicus (Gunnerus, 1768); Zeus guttatus (Brünnich, 1788); Zeus imperialis (Shaw, 1793); Zeus luna (Gmelin, 1789); Zeus regius (Bonnaterre, 1788); Zeus stroemii (Walbaum, 1792);

Guðlax (fræðiheiti: Lampris guttatus) er fisktegund.

Hann er mikill einfari og veiðist helst sem aukaafli og ræðst framboð af honum einkum af veiði á túnfiski og sverðfiski. Heimkynni hans eru tempruð höf en hann hefur þó flækst á Íslandsmið. Þetta er mjög feitur fiskur með mildu bragði og er oft líkt við lax. Kjötið af guðlaxinum er af fernum toga, allt frá ljósrauðu kjöti frá sporði að kviðnum sem er bleikur á lit. Kinnarnar eru dökkrauðar. Undir kjaftinum er svolítill vöðvi sem er rauðbrúnleitur eins og lifur og þegar hann er soðinn bragðast hann einna líkast kálfakjöti. Þeir eru fyrsta þekkta fisktegundin sem er með heitt blóð og það gerir þeim kleift að sjá betur, sneggri að bregðast við og synda hraðar.

Einkenni[breyta | breyta frumkóða]

Útlit og líkamsstærð[breyta | breyta frumkóða]

Guðlax er afar sérstakur fiskur. Hann er mjög hávaxinn og getur verið allt að 185 cm stór og yfir 70 kg. Hann er hæstur um miðjuna og er þykkvaxinn. Hann er einstaklega fallegur af fiski að vera, hann er með bláan lit á baki, ljósrauðan á kviði og rauða ugga. Augun eru einnig mjög stór og það gefur til kynna að hann hafi aðlagast miklu dýpi og raufaruggarnir sem hann hreyfir upp og niður en ekki fram og aftur, þykja líkast mest vængjum, og benda til þess að hann sé víðförull.

Heimkynni[breyta | breyta frumkóða]

Guðlaxer veiddur allt frá Alaska til Japans enda er hann mjög víðförull. Á Bandaríkjamarkaði er hann mest veiddur í Kaliforníu eða Hawaii en Bandaríkjamenn flyja hann einnig inn frá Mexíkó og Fiji eyjum. Á Hawaii er guðlaxinn aukaafli túnfiskveiðimanna og árið 1992 nam aflinn 175 tonnum. Hér á Íslandi hefur hann fundist frá Berufirði, vestur með landinu og norður alveg inn í Eyjafjörðinn. Hann hefur veiðst á allt að 366 metra dýpi.

Markaðurinn[breyta | breyta frumkóða]

Verðið á Guðlaxi er mjög ótryggt vegna þess hve óstöðugt framboð er af honum. Hann er utan kvóta og veiðist sem fyrr segir sem aukaafli og getur markaðurinn því lítt reitt sig á stöðugt framboð. Á flottum veitingahúsum í Bandaríkjunum er hann m.a. borinn fram sem lúxusréttur. Hann er seldur ferskur.

Best eldaður[breyta | breyta frumkóða]

Það eru skiptar skoðanir um það hvernig best sé að matreiða Guðlax. Það má matreiða hann á ýmsa vegu og algengt er að steikja hann eða ofnbaka en ekki er mælt með gufusuðu. Hann er fljótur að eldast og er því vandmeðfarinn. Margir eru þó þeirrar skoðunar að guðlax sé bestur grillaður og borinn fram með rauðvínssósu. Einnig getur verið gott að bæta við salati og sætum kartöflum.