Fara í innihald

Galeazzo Ciano

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Galeazzo Ciano
Galeazzo Ciano árið 1937.
Utanríkisráðherra Ítalíu
Í embætti
9. júní 1936 – 6. febrúar 1943
ForsætisráðherraBenito Mussolini
ForveriBenito Mussolini
EftirmaðurBenito Mussolini
Fjölmiðla- og áróðursráðherra Ítalíu
Í embætti
23. júní 1935 – 5. september 1935
ForsætisráðherraBenito Mussolini
ForveriEmbætti stofnað
EftirmaðurDino Alfieri
Persónulegar upplýsingar
Fæddur18. mars 1903
Livorno, Toskana, Ítalíu
Látinn11. janúar 1944 (40 ára) Veróna, Sósíal-fasíska lýðveldinu
StjórnmálaflokkurÍtalski fasistaflokkurinn
MakiEdda Mussolini (g. 1930)
Börn3
StarfErindreki, stjórnmálamaður
Undirskrift

Galeazzo Ciano, annar greifinn af Cortellazzo og Buccari (18. mars 1903 – 11. janúar 1944) var ítalskur aðalsmaður og stjórnmálamaður sem var utanríkisráðherra Ítalíu í stjórnartíð tengdaföður síns, einræðisherrans Benito Mussolini.

Galeazzo Ciano var sonur flotaforingjans Costanzo Ciano, sem hafði unnið sér það til frægðar að sökkva einu stærsta skipi Austurríkismanna í fyrri heimsstyrjöldinni. Að launum fyrir afrekið hafði Constanzo hlotið gullpening frá stjórninni, greifanafnbót og lofkvæði um sig eftir skáldið Gabriele D'Annunzio.[1]

Eftir stríðið varð Constanzo Ciano einn af fyrstu stuðningsmönnum Benito Mussolini og fasistahreyfingar hans.[2] Galeazzo gekk ungur til liðs við fasistaflokkinn og tók árið 1922 þátt í Rómargöngunni ásamt Mussolini. Göngunni lauk með því að Mussolini komst til valda og breytti Ítalíu í fasískt einræðisríki.[1]

Galeazzo Ciano fékkst ungur við blaðamennsku og skrifaði meðal annars leikhúsfréttir og tvö leikrit. Hann hóf stjórnmálaferil þegar hann var tvítugur og vann í ýmsum sendinefndum erlendis, meðal annars við páfahirðina í Vatíkaninu og í Rio de Janeiro. Eftir að Ciano sneri heim frá Suður-Ameríku kynntist hann Eddu Mussolini, dóttur leiðtogans, og var fljótur að trúlofast og kvænast henni. Árið 1930 varð Ciano aðalræðismaður Ítala í Sjanghaí.[1] Ciano og Edda eignuðust fyrsta barn sitt, Fabrizio, á meðan þau dvöldu í Kína.[2]

Ciano bjó í Sjanghaí í ár en sneri síðan heim til Ítalíu og varð formaður fréttastofu ítalska utanríkisráðuneytisins. Árið 1935 varð Ciano fjölmiðla- og áróðursráðherra. Þegar Ítalir réðust inn í Eþíópíu árið 1935 stjórnaði Ciano sprengiflugvélasveitinni La Disperata í árásinni og varpaði fyrstu sprengjum Ítala á Eþíópíu.[2] Sem áróðursráðherra tók Ciano upp slagorðið „Hefnd fyrir Adúa“ í innrásinni og vísaði þar til ósigurs Ítala gegn Eþíópíumönnum í orrustunni við Adúa árið 1896.[1]

Eftir að Ciano sneri heim frá Eþíópíu var hann útnefndur utanríkisráðherra í ríkisstjórn tengdaföður síns. Sem utanríkisráðherra var Ciano í sendinefnd Ítala á ráðstefnunni þar sem München-sáttmálinn var undirritaður árið 1938 og undirritaði samning um Stálbandalag Ítalíu og Þýskalands árið 1939. Talið er að Mussolini hafi á tímabili litið á Ciano sem vænlegan arftaka sinn sem einræðisherra Ítala.[2]

Ciano var sjálfur ekki hlynntur bandalagi Ítala við Þjóðverja og var mjög mótfallinn inngöngu Ítala í seinni heimsstyrjöldinna við hlið þeirra árið 1940 þar sem hann taldi réttilega að ítalski herinn myndi gjalda afhroð í viðureign við bandamenn.[3] Ítölum gekk illa í stríðinu og árið 1943 gerðu bandamenn innrás í Sikiley. Miðstjórn fasistaflokksins brá á það ráð að kalla til atkvæðagreiðslu um vantraust gegn Mussolini sem flokksleiðtoga. Ciano greiddi atkvæði með tillögunni, sem var síðan samþykkt og leiddi til þess að Viktor Emmanúel 3. konungur leysti Mussolini úr embætti forsætisráðherra. Mussolini var fangelsaður en slapp úr haldi með hjálp Þjóðverja eftir nokkra mánuði og varð leiðtogi þýsks leppríkis, hins svokallaða Sósíal-fasíska lýðveldis, í norðurhluta Ítalíu.

Eftir að ný ríkisstjórn tók við á Ítalíu og samdi um frið við bandamenn var Ciano leystur úr embætti utanríkisráðherra. Í ágúst árið 1943 flúði hann ásamt fjölskyldu sinni til Norður-Ítalíu, þar sem Mussolini hafði verið settur við stjórn þýskrar leppstjórnar, af ótta við handtöku. Þegar þangað var komið þrýsti þýska leyniþjónustan Gestapo hins vegar á Mussolini að láta handtaka Ciano og rétta yfir honum fyrir hlutverk hans í vantrauststillögunni sem hafði bundið enda á stjórn hans. Ciano var handtekinn í Veróna og sakfelldur fyrir landráð í sýndarréttarhöldum stjórnar Mussolini. Þann 11. janúar árið 1944 var Ciano tekinn af lífi ásamt fleiri „svikurum“ gegn Mussolini.[3]

Ciano lét eftir sig fræga dagbók um embættistíð sína sem hefur gjarnan verið notuð sem heimild í verkum um fasistastjórnina á Ítalíu.[4]

Viðurkenningar

[breyta | breyta frumkóða]

Galleazzo Ciano var sæmdur stórkrossi Hinnar íslensku fálkaorðu af íslenskum stjórnvöldum ásamt fleiri ítölskum embættismönnum árið 1936. Sveinn Björnsson, þáverandi sendiherra Íslands í Kaupmannahöfn og síðar forseti Íslands, hafði stungið upp á því að Ciano fengi orðuna í von um að það myndi bæta samband Íslands og Ítalíu.[5]

Tilvísanir

[breyta | breyta frumkóða]
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 „Galeazzo Ciano“. Fálkinn. 12. júní 1937. bls. 14.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 „Hver tekur við?“. Fálkinn. 18. júní 1938. bls. 4-5.
  3. 3,0 3,1 „Edda: hin bitra greifafrú“. Vikan. 22. ágúst 1968. bls. 20-21.
  4. „Dagbók Cianos greifa“. Mánudagsblaðið. 12. janúar 1970. bls. 2; 5.
  5. Illugi Jökulsson (30. apríl 2019). „Þegar Sveinn Björnsson vildi fálkaorðu handa tengdasyni Mussolinis“. Stundin. Sótt 22. apríl 2024.