Vegarfi

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Vegarfi
Vegarfi (Cerastium fontanum) í blóma.
Vegarfi (Cerastium fontanum) í blóma.
Vísindaleg flokkun
Ríki: Jurtaríki (Plantae)
Fylking: Dulfrævingar (Magnoliophyta)
Flokkur: Tvíkímblöðungar (Magnoliopsida)
Ættbálkur: Hjartagrasabálkur (Caryophyllales)
Ætt: Hjartagrasaætt (Caryophyllaceae)
Ættkvísl: Fræhyrnur (Cerastium)
Tegund:
Vegarfi (Cerastium fontanum)

Tvínefni
Cerastium fontanum
Samheiti

Cerastium macrocarpum Schur[1]
Cerastium caespitosum subsp. fontanum (Baumg.) Schinz & R. Keller[1]
Cerastium fontanum subsp. alpinum (Mert. & W. D. J. Koch) Janch.[1]
Cerastium fontanum subsp. fontanum[1]
Cerastium fontanum subsp. macrocarpum (Schur) Jalas[1]
Cerastium vulgatum subsp. macrocarpum (Schur) B. Kotula[1]
Cerastium triviale var. alpinum Mert. & W. D. J. Koch[1]

Vegarfi (fræðiheiti: Cerastium fontanum) er fjölær blómplanta af hjartagrasaætt. Hann finnst víða á Íslandi.

Útlit[breyta | breyta frumkóða]

Vegarfi er tvíær[1] fjölær jurt með uppsveigða og stundum greinda stöngla og oft marga blaðsprota[2] Hann er frekar lágvaxinn, 10-30 cm á hæð og blómstrar í maí til júní.[3]

Blómin eru hvít, fimmdeild, 5-8 mm í þvermál oft 5-10 saman í knippi.[2] Bikarblöðin eru græn, oddmjó og hærð en krónublöðin eru hvít, álíka löng eða aðeins lengri en bikarblöðin og með skerðingu í endann svo þau eru tvíflipótt.[2] Blóm vegarfa hafa 10 fræfla og eina frævu sem er oftast með fimm stílum.[2] Aldinið er gyllt tannhýði, oftast um tvöfalt lengra en bikarinn, sem opnast í endann með 10 tönnum.[2]

Laublöð vegarfa vaxa gagnstæð og aflöng, 10-20 mm löng og hærð báðum megin og á blaðröndinni.[2].

Vegarfi líkist nokkuð músareyra en krónublöð hans eru hlutfallslega styttri en krónublöð músareyrasins sé miðað við bikarblöðin.[2] Einnig er hann oftast minna loðinn en músareyrað.[3]

Útbreiðsla og búsvæði á Íslandi[breyta | breyta frumkóða]

Vegarfi er algengur um allt land en síður algengur á hálendinu. Hann vex í mólendi, graslendi, giljum, skriðum og stundum í hálfdeigu landi eða votlendi.[2] Vegarfi vex líka í flögum og vegköntum.[3]

Hæstu skráðu vaxtarstaðir vegarfa á Íslandi eru við Marteinsflæðu og við Ásbjarnarvötn. Báðir fundarstaðir eru í 770 metra hæð yfir sjávarmáli.[2]

Samlífi[breyta | breyta frumkóða]

Vegarfi er hýsill fyrir sveppina fræhyrnuryð (Melampsorella caryophyllacearum), fræhyrnublaðmyglu (Peronospora alsinerarum)[4] og blaðmyglusveppinn Peronospora paula.[5]

Á Íslandi vex sveppurinn grasmúrgróungur (Pleospora herbarum) á dauðum vefjum ýmissa plöntutegunda,[6] meðal annars á vegarfa.[5]

Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Lystigarður Akureyrar (án árs). Cerastium fontanum ssp. fontanum. Sótt þann 11. febrúar 2019
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Flóra Íslands (án árs). Vegarfi - Cerastium fontanum. Sótt 11. febrúar 2019.
  3. 3,0 3,1 3,2 Hörður Kristinsson (2007). Vegarfi - Cerastium fontanum. Geymt 22 júlí 2019 í Wayback Machine Náttúrufræðistofnun Íslands. Sótt þann 11. febrúar 2019.
  4. Helgi Hallgrímsson. 2010. Sveppabókin. Skrudda, Reykjavík. ISBN 978-9979-655-71-8
  5. 5,0 5,1 Helgi Hallgrímsson & Guðríður Gyða Eyjólfsdóttir (2004). Íslenskt sveppatal I - smásveppir. Geymt 17 október 2020 í Wayback Machine Fjölrit Náttúrufræðistofnunar. Náttúrufræðistofnun Íslands. ISSN 1027-832X
  6. Helgi Hallgrímsson. 2010. Sveppabókin. Skrudda, Reykjavík. ISBN 978-9979-655-71-8
Wikilífverur eru með efni sem tengist
  Þessi grasafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.