Kosningaréttur kvenna

13 af þeim 19 þingkonum sem kosnar voru á þing í Finnlandi árið 1907

Kosningaréttur kvenna vísar til þeirra réttinda kvenna að geta boðið sig fram og kosið til embættis. Uppruna baráttunnar fyrir kosningarétti kvenna má rekja til 18. aldar í Frakklandi. Hann má einnig tengja baráttunni fyrir afnámi þrælahalds.

Konur fengu fyrst kosningarétt árið 1893 í Nýja-Sjálandi sem þá var nýlenda Breta. Árið 1895 fengu konur í Suður-Ástralíu einnig kosningarétt og urðu um leið kjörgengar til þings. Fyrsta evrópska landið til að leyfa konum að kjósa var Finnland árið 1907. Þá voru konur kosnar til þings í fyrsta skiptið. Konur í Sviss fengu fyrst að kjósa 1971.

Kosningaréttur íslenskra kvenna

Íslenskar konur fengu fyrst takmarkaðan kosningarétt til sveitarstjórnakosninga árið 1882 sem var víkkaður út árið 1908 og varð kosningaréttur kynjanna til sveitastjórna þá jafn. Árið 1911 samþykkti Alþingi frumvarp sem gerði ráð fyrir jöfnum kosningarétti karla og kvenna til Alþingis en dönsk stjórnvöld vildu ekki samþykkja það fremur en önnur frumvörp um breytingar á stjórnskipun Íslands þetta ár.

Árið 1913 samþykkti Alþingi nýtt frumvarp um kosningarétt kvenna og vinnumanna en þá var sett inn ákvæði um 40 ára aldurstakmark sem átti svo að lækka smátt og smátt og mun það hafa verið vegna þess að þingmenn töldu að það yrði of mikil röskun að því að fjölga kjósendum í einu vetfangi um tvo þriðju og því væri betra að fjölgunin kæmi í smáskömmtum. Einnig kemur fram bæði í umræðum á Alþingi og í blaðagreinum að sumir óttuðust sérframboð kvenna. Slíkt aldursákvæði var ekki sett í lög í neinu öðru evrópsku landi nema Bretlandi 1918 en þar var miðað við 30 ára aldur.

Ný stjórnarskrá með ákvæði um að konur og vinnumenn eldri en 40 ára fengju kosningarétt og kjörgengi til þingkosninga árið 1915. Átti að lækka aldurstakmarkið í skrefum um eitt ár á ári hverju þar til það væri komið niður í 25 ár til jafns við karlmenn. Það takmark hefði náðst árið 1931 að óbreyttri stjórnarskrá. Frá þessu var fallið árið 1920 og kosningaréttur karla og kvenna gerður jafn.

Tengt efni

• Kvennaframboð í Reykjavík 1908-1916
• Kvennalistinn

Tengill

• Vér eigum skyldum að gegna og störf að rækja, grein eftir Kristínu Ástgeirsdóttur um kosningarétt kvenna á Íslandi sem birtist í Samvinnunni 1. ágúst 1985
• Fyrst kvenna til að kjósa á Íslandi, frétt af Rúv.is 28. maí 2010