„Kalín“: Munur á milli breytinga
m interwiki kv |
back, wrong comment of my interwikiBot |
||
Lína 91: | Lína 91: | ||
[[ko:칼륨]] |
[[ko:칼륨]] |
||
[[ku:Qelye]] |
[[ku:Qelye]] |
||
[[kv:Kalij]] |
|||
[[la:Kalium]] |
[[la:Kalium]] |
||
[[lb:Kalium]] |
[[lb:Kalium]] |
Útgáfa síðunnar 24. maí 2011 kl. 10:17
Natrín | |||||||||||||||||||||||||
Kalín | Kalsín | ||||||||||||||||||||||||
Rúbidín | |||||||||||||||||||||||||
|
Kalín eða kalíum (latína: kalium úr arabísku: القَلْيَه al-qalyah „jurtaaska“, orðið alkalí er af sömu rót) er frumefni með efnatáknið K og er númer nítján í lotukerfinu. Þetta er mjúkur, silfurhvítur málmkenndur alkalímálmur sem í náttúrunni finnst aðeins sem jónískt salt, bundinn öðrum frumefnum í sjó og mörgum steinefnum.
Kalín er nauðsynlegt fyrir virkni fruma í öllum lífverum og finnst því í vefjum bæði dýra og jurta, sérstaklega í jurtafrumum þar sem mestur þéttleiki kalíns er í ávöxtum. Kalín oxast fljótt í lofti, er mjög hvarfgjarnt, þá sérstaklega í snertingu við vatn, og líkist natríni efnafræðilega.
Almenn einkenni
Kalín hefur minni eðlismassa en vatn og er annar léttasti málmurinn á eftir litíni. Það er mjúkt, fast efni sem að hægt er að skera auðveldlega með hníf og er silfrað á litinn þegar yfirborðið er tært. Það oxast hratt þegar það kemst í snertingu við loft og verður því að geyma það í jarð- eða steinolíu.
Líkt og aðrir alkalímálmar hvarfast kalín af miklum krafti í vatni og myndar þá vetni. Ef því er dýft í vatn getur kviknað í því sjálfkrafa. Sölt þess gefa frá sér fjólubláan lit ef þau eru sett í eld.
Notkun
- Kalínoxíð er aðallega notað í áburð.
- Kalínhýdroxíð er mikilvægt iðnaðarefni notað sem sterkur lútur.
- Saltpétur (KNO3) er notaður í byssupúður.
- Kalínkarbónat (K2CO3), einnig þekkt sem pottaska, er notað í framleiðslu á gleri.
- Gler sem er meðhöndlað með kalíni í vökvaformi er mun sterkara en venjulegt gler.
- NaK, málmblanda natríns og kalíns, er notað sem varmaleiðandi efni.
- Kalín er nauðsynlegt vexti jurta og finnst í flestum tegundum jarðvegs.
- Í frumum dýra er kalínjón nauðsynleg til að halda frumunum á lífi (sjá kalínjónadæla).
- Kalínklóríð er notað sem staðgengill fyrir matarsalt og einnig til að stöðva hjartað, eins og til dæmis í hjartaskurðlækningum eða í aftökum með banvænum lyfjaskammti.
- Ofuroxíðið KO2 er notað sem færanleg uppspretta súrefnis og sem koltvíoxíðgleypir. Það er nytsamlegt í færanlegum öndunartækjum.