„Kalín“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá

← Eldri breyting Nýrri breyting →

Efni eytt Efni bætt við

MyndræntWiki-texti

Innfellt

Útgáfa síðunnar 8. febrúar 2018 kl. 14:11

Natrín

Kalín

Kalsín

Rúbidín


Efnatákn	K
Sætistala	19
Efnaflokkur	Alkalímálmur
Eðlismassi	856,0 kg/m³
Harka	0,4
Atómmassi	39,0983 g/mól
Bræðslumark	336,53 K
Suðumark	1032,0 K
Efnisástand (við staðalaðstæður)	Fast efni
Lotukerfið

Kalín, kalíum eða Potassium (latína: kalium úr arabísku: القَلْيَه‎ al-qalyah „jurtaaska“, orðið alkalí er af sömu rót) er frumefni með efnatáknið K og er númer nítján í lotukerfinu. Þetta er mjúkur, silfurhvítur, málmkenndur alkalímálmur sem í náttúrunni finnst aðeins sem jónískt salt, bundinn öðrum frumefnum í sjó og mörgum steinefnum.

Kalín er nauðsynlegt virkni frumna í öllum lífverum og finnst því í vefjum bæði dýra og jurta, sérstaklega í jurtafrumum þar sem mestur þéttleiki kalíns er í ávöxtum. Kalín oxast fljótt í lofti, er mjög hvarfgjarnt, sérstaklega í snertingu við vatn, og líkist natríni efnafræðilega.

Almenn einkenni

Kalín er eðlisléttara en vatn og annar léttasti málmurinn, á eftir litíni. Það er mjúkt, fast efni sem auðveldlega má skera með hníf og er silfrað á litinn þegar yfirborðið er tært. Það oxast hratt þegar það kemst í snertingu við loft og verður því að geyma það í jarð- eða steinolíu.

Líkt og aðrir alkalímálmar hvarfast kalín af miklum krafti við vatn og myndar þá vetni. Ef því er dýft í vatn getur kviknað í því sjálfkrafa. Sölt þess gefa frá sér fjólubláan lit ef þau eru sett í eld.

Notkun

Kalínoxíð er aðallega notað í áburð.
Kalínhýdroxíð er mikilvægt iðnaðarefni, notað sem sterkur lútur.
Saltpétur (KNO₃) er notaður í byssupúður.
Kalínkarbónat (K₂CO₃), einnig þekkt sem pottaska, er notað í framleiðslu á gleri.
Gler, sem meðhöndlað er með kalíni í vökvaformi, er mun sterkara en venjulegt gler.
NaK, málmblanda natríns og kalíns, er notað sem varmaleiðandi efni.
Kalín er nauðsynlegt vexti jurta og finnst í flestum tegundum jarðvegs.
Í frumum dýra eru kalínjónir nauðsynlegar til að halda frumunum á lífi (sjá kalínjónadæla).
Kalínklóríð er notað sem staðgengill matarsalts og einnig til að stöðva hjartað, eins og til dæmis í hjartaskurðlækningum eða í aftökum með banvænum lyfjaskammti.
Ofuroxíðið KO₂ er notað sem færanleg uppspretta súrefnis og sem koltvíoxíðgleypir. Það er nytsamlegt í færanlegum öndunartækjum.

Þessi efnafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.

@@ Lína 15: / Lína 15: @@
 | Efnisástand = Fast efni
 }}
-'''Kalín''',  '''kalíum''' eða '''Potassium''' ([[latína]]: ''kalium'' úr [[arabíska|arabísku]]: القَلْيَه‎ ''al-qalyah'' „jurtaaska“, orðið [[alkalí]] er af sömu rót) er [[frumefni]] með [[efnatákn]]ið '''K''' og er númer nítján í [[lotukerfið|lotukerfinu]]. Þetta er mjúkur, silfurhvítur málmkenndur [[alkalímálmur]] sem í náttúrunni finnst aðeins sem jónískt salt, bundinn öðrum frumefnum í [[sjó]] og mörgum [[steinefni|steinefnum]].
+'''Kalín''',  '''kalíum''' eða '''Potassium''' ([[latína]]: ''kalium'' úr [[arabíska|arabísku]]: القَلْيَه‎ ''al-qalyah'' „jurtaaska“, orðið [[alkalí]] er af sömu rót) er [[frumefni]] með [[efnatákn]]ið '''K''' og er númer nítján í [[lotukerfið|lotukerfinu]]. Þetta er mjúkur, silfurhvítur, málmkenndur [[alkalímálmur]] sem í náttúrunni finnst aðeins sem jónískt salt, bundinn öðrum frumefnum í [[sjó]] og mörgum [[steinefni|steinefnum]].
-Kalín er nauðsynlegt fyrir virkni [[fruma]] í öllum [[lífvera|lífverum]] og finnst því í vefjum bæði dýra og jurta, sérstaklega í jurtafrumum þar sem mestur þéttleiki kalíns er í [[ávöxtur|ávöxtum]]. Kalín [[oxun|oxast]] fljótt í [[loft]]i, er mjög hvarfgjarnt, þá sérstaklega í snertingu við [[vatn]], og líkist [[natrín]]i efnafræðilega.
+Kalín er nauðsynlegt virkni [[fruma|frumna]] í öllum [[lífvera|lífverum]] og finnst því í vefjum bæði dýra og jurta, sérstaklega í jurtafrumum þar sem mestur þéttleiki kalíns er í [[ávöxtur|ávöxtum]]. Kalín [[oxun|oxast]] fljótt í [[loft]]i, er mjög hvarfgjarnt, sérstaklega í snertingu við [[vatn]], og líkist [[natrín]]i efnafræðilega.
 == Almenn einkenni ==
-Kalín hefur minni eðlismassa en vatn og er annar léttasti málmurinn á eftir [[litín]]i. Það er mjúkt, fast efni sem að hægt er að skera auðveldlega með hníf og er silfrað á litinn þegar yfirborðið er tært. Það [[oxun|oxast]] hratt þegar það kemst í snertingu við [[loft]] og verður því að geyma það í [[jarðolía|jarð-]] eða [[steinolía|steinolíu]].
+Kalín er eðlisléttara en vatn og annar léttasti málmurinn, á eftir [[litín]]i. Það er mjúkt, fast efni sem auðveldlega má skera með hníf og er silfrað á litinn þegar yfirborðið er tært. Það [[oxun|oxast]] hratt þegar það kemst í snertingu við [[loft]] og verður því að geyma það í [[jarðolía|jarð-]] eða [[steinolía|steinolíu]].
-Líkt og aðrir alkalímálmar hvarfast kalín af miklum krafti í vatni og myndar þá [[vetni]]. Ef því er dýft í vatn getur kviknað í því sjálfkrafa. Sölt þess gefa frá sér [[fjólublár|fjólubláan]] lit ef þau eru sett í eld.
+Líkt og aðrir alkalímálmar hvarfast kalín af miklum krafti við vatn og myndar þá [[vetni]]. Ef því er dýft í vatn getur kviknað í því sjálfkrafa. Sölt þess gefa frá sér [[fjólublár|fjólubláan]] lit ef þau eru sett í eld.
 == Notkun ==
 * [[Kalínoxíð]] er aðallega notað í [[áburður|áburð]].
-* [[Kalínhýdroxíð]] er mikilvægt iðnaðarefni notað sem sterkur [[lútur]].
+* [[Kalínhýdroxíð]] er mikilvægt iðnaðarefni, notað sem sterkur [[lútur]].
 * [[Saltpétur]] (KNO<sub>3</sub>) er notaður í [[byssupúður]].
 * [[Kalínkarbónat]] (K<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>), einnig þekkt sem [[pottaska]], er notað í framleiðslu á [[gler]]i.
-* Gler sem er meðhöndlað með kalíni í vökvaformi er mun sterkara en venjulegt gler.
+* Gler, sem meðhöndlað er með kalíni í vökvaformi, er mun sterkara en venjulegt gler.
 * [[NaK]], [[málmblanda]] [[natrín]]s og kalíns, er notað sem varmaleiðandi efni.
 * Kalín er nauðsynlegt vexti [[jurt]]a og finnst í flestum tegundum [[jarðvegur|jarðvegs]].
-* Í [[fruma|frumum]] [[dýr]]a er kalínjón nauðsynleg til að halda frumunum á lífi (sjá [[kalínjónadæla]]).
+* Í [[fruma|frumum]] [[dýr]]a eru kalínjónir nauðsynlegar til að halda frumunum á lífi (sjá [[kalínjónadæla]]).
-* [[Kalínklóríð]] er notað sem staðgengill fyrir [[matarsalt]] og einnig til að stöðva hjartað, eins og til dæmis í [[hjartaskurðlækningar|hjartaskurðlækningum]] eða í [[aftaka með banvænum lyfjaskammti|aftökum með banvænum lyfjaskammti]].
+* [[Kalínklóríð]] er notað sem staðgengill [[matarsalt|matarsalts]] og einnig til að stöðva hjartað, eins og til dæmis í [[hjartaskurðlækningar|hjartaskurðlækningum]] eða í [[aftaka með banvænum lyfjaskammti|aftökum með banvænum lyfjaskammti]].
 * [[Ofuroxíð]]ið KO<sub>2</sub> er notað sem færanleg uppspretta súrefnis og sem koltvíoxíðgleypir. Það er nytsamlegt í [[enduröndunartæki|færanlegum öndunartækjum]].