„Epli“: Munur á milli breytinga
mEkkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 34: | Lína 34: | ||
== Ýmsar sortir af eplum == |
== Ýmsar sortir af eplum == |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
File:Discovery apples.jpg|'''Discovery''' |
File:Discovery apples.jpg|'''[[Discovery]]''' |
||
Image:Red Apple.jpg|'''Gala |
Image:Red Apple.jpg|'''[[Gala]]''' |
||
File:Red delicious apples.jpg|'''Red Delicious''' |
File:Red delicious apples.jpg|'''[[Red Delicious]]''' |
||
Image:GreenApple.png|'''Granny Smith''' |
Image:GreenApple.png|'''[[Granny Smith]]''' |
||
Image:Fuji apple.jpg|'''Fuji''' |
Image:Fuji apple.jpg|'''[[Fuji (epli)|Fuji]]''' |
||
Image:Golden delicious apple.jpg|'''Golden delicious''' |
Image:Golden delicious apple.jpg|'''[[Golden delicious]]''' |
||
File:Apfel jonagold.JPG|'''Jonagold''' |
File:Apfel jonagold.JPG|'''[[Jonagold]]''' |
||
Image:Granny smith closeup.jpg|'''Granny Smith''' |
Image:Granny smith closeup.jpg|'''[[Granny Smith]]''' |
||
Image:McIntosh with sticker by Lars Zapf 2006-03-30 cropped.jpg|'''McIntosh''' |
Image:McIntosh with sticker by Lars Zapf 2006-03-30 cropped.jpg|'''[[McIntosh (epli)|McIntosh]]''' |
||
Image:Malus-Ananasrenette.jpg|'''Ananasrenette''' |
Image:Malus-Ananasrenette.jpg|'''[[Ananasrenette]]''' |
||
File:Aliceapple.JPG|'''Alice''' |
File:Aliceapple.JPG|'''[[Alice (epli)|Alice]]''' |
||
Image:Yellow Transparent.jpg|''' |
Image:Yellow Transparent.jpg|'''[[Transparente Blanche]]''' |
||
File:Malus-Cox-Pomona.jpg|'''Cox Pomona''' |
File:Malus-Cox-Pomona.jpg|'''[[Cox Pomona]]''' |
||
Image:Lobo cultivar.jpg|'''Lobo''' |
Image:Lobo cultivar.jpg|'''[[Lobo (epli)|Lobo]]''' |
||
File:Malus-James-Grieve.jpg|'''James Grieve''' |
File:Malus-James-Grieve.jpg|'''[[James Grieve]]''' |
||
File:Summerred.jpg|'''Summerred''' |
File:Summerred.jpg|'''[[Summerred]]''' |
||
File:Malus-Cripps-Pink.jpg|'''Pink Lady''' |
File:Malus-Cripps-Pink.jpg|'''[[Pink Lady]]''' |
||
File:Malus-Boskoop organic.jpg|'''Belle de Boskoop''' |
File:Malus-Boskoop organic.jpg|'''[[Belle de Boskoop]]''' |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
Útgáfa síðunnar 21. apríl 2016 kl. 22:17
| Epli | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ýmsir eplategund
| ||||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||||
| Malus domestica Borkh. |
Epli er aldinávöxtur eplatrésins (fræðiheiti: Malus domestica) sem er af rósaætt. Eplatré eru lauftré sem komu upprunalega frá Mið-Asíu. Trjátegundina Malus sieversii er enn í dag hægt að finna í fjallendum Mið-Asíu.
Til eru yfir 7.500 þekkt plöntuafbrigði af eplum. Epli er sá ávöxtur sem er hvað mest ræktaður í heiminum. Þau eru ýmist með gult, grænt eða rautt hýði eða þá að litur þeirra er blanda af þessum litum. Epli eru notuð í margvíslega matargerð, þau eru elduð, borðuð fersk og eplasafi og eplasíder eru vinsælir drykkir.
Epli koma fyrir í goðsögum og trúarbrögðum margra menningarheima.
Árið 2010 var erfðamengi eplisins ráðið sem varð til þess að framfarir urðu á sviði læknisfræði og sértækrar ræktunar epla. Það ár er áætlað að um 69 milljón tonn af eplum hafi verið ræktuð í heiminum og þar af hafi um helmingur verið ræktaður í Kína. Næst á eftir koma Bandaríkin með um 6% framleiðslunnar, því næst Tyrkland, Ítalía, Indland og loks Pólland.
Menningarlegar vísanir
Barkakýlið sem skagar út úr hálsi karla stundum kallað adamsepli og á það rætur í þjóðsagnakenndri síðari tíma skýringu á fyrstu Mósebók og brottrekstri Adams og Evu úr aldingarðinum Eden. Oft er sagt að skilningstréð hafi verið eplatré og eplið hafi staðið í Adam þegar hann beit í það í óþökk guðs. Í hebreskri útgáfu Biblíunnar kemur ekki fram hvers konar ávöxt var um að ræða en misskilninginn má rekja[heimild vantar] til þýðingar á latneska orðinu malum sem merkir bæði illsku og epli. Orðið er þó ekki notað í latneskri þýðingu Biblíunnar því þar er notað orðið fructus, sem merkir „ávöxtur“.
Í norrænni goðafræði er sagt frá því í upphafi Skáldskaparmála Eddu Snorra Sturlusonar að gyðjan Iðunn hafi átt að gæta gullepla sem tryggðu goðunum eilífa æsku.
Í grískri goðafræði koma epli meðal annars við sögu í frásögninni af þrætueplinu og gullnu eplum Vesturdísanna.
Epli koma við sögu í mörgum þekktum ævintýrum meðal annars sögunni af Mjallhvíti þar sem vonda stjúpan gaf Mjallhvíti eitrað epli.
Ýmsar sortir af eplum
