Hilary Putnam
| Vestræn heimspeki Heimspeki 20. aldar | |
|---|---|
 | |
| Nafn: | Hilary Whitehall Putnam |
| Fæddur: | 31. júlí 1926 (í Chicago, Illinois) |
| Látinn: | 13. mars 2016 |
| Skóli/hefð: | Rökgreiningarheimspeki, gagnhyggja |
| Helstu viðfangsefni: | hugspeki, þekkingarfræði, málspeki, heimspeki stærðfræðinnar |
| Markverðar hugmyndir: | verkhyggja um hugann, orsakakenning um tilvísun, merkingarfræðileg úthyggja, heili í krukku, Jörð og Storð |
| Áhrifavaldar: | W.V.O. Quine, Hans Reichenbach, Alan Turing, Immanuel Kant, Nelson Goodman, Charles Peirce, William James, Ludwig Wittgenstein |
| Hafði áhrif á: | Jerry Fodor, Ned Block, Joseph LeDoux, Tyler Burge, David Marr, Daniel Dennett, David Lewis, Donald Davidson |
Hilary Whitehall Putnam (f. 31. júlí 1926; d. 13. mars 2016) var bandarískur heimspekingur sem hefur verið áhrifamikill heimspeki enskumælandi landa síðan á 7. áratug 20.aldar, einkum í hugspeki, málspeki og vísindaheimspeki.[1] Hann var lengst af prófessor í heimspeki við Harvard háskóla en er nú á eftirlaunum.
Putnam er þekktur fyrir að vera jafn gagnrýninn á eigin kenningar og annarra og rýna í sérhverja kenningu þar til gallar hennar eru komnir í ljós.[2] Í kjölfarið þykir hann skipta oft um skoðun.
Í hugspeki er Putnam þekktur fyrir að vera málsvari verkhyggju um hugann. Í málspeki hefur Putnam ásamt Saul Kripke og fleirum þróað orsakahyggju um tilvísun, en auk þess hefur hann sett fram eigin kenningu um merkingarfræðilega úthyggju á grundvelli frægrar hugsunartilraunar um Jörð og Storð.
Í heimspeki stærðfræðinnar setti Putnam ásamt starfsbróður sínum og kennara W.V.O. Quine fram „Quine-Putnam tilgátuna um nauðsynleika stærðfræðifyrirbæra“ sem kveður á um að stærðfræðileg fyrirbæri séu raunverulega til.[3] Síðar lét Putnam í ljós þá skoðun sína að stærðfræði sé ekki einungis rökfræðileg í eðli sínu, heldur að einhverju leyti raunvísindalegs eðlis. Í þekkingarfræði er Putnam þekktur fyrir að hafa sett fram hugsunartilraunina um heila í krukku til höfuðs efahyggju. Í frumspeki varði Putnam upphaflega frumspekilega hluthyggju en snerist hugur og aðhylltist fyrst „innri hluthyggju“ og síðar beina hluthyggju í anda gagnhyggjunnar. Putnam hafnar hugmyndum um hugræna táknum, skynreyndir og annað af því tagi.
Putnam hefur einnig lagt sitthvað af mörkum í stærðfræði og tölvunarfræði.
Helstu rit[breyta | breyta frumkóða]
- (ritstj.) ásamt Paul Benacerraf, Philosophy of Mathematics: Selected Readings. (1964)
- Philosophy of Logic. (1971)
- Mathematics, Matter and Method. Philosophical Papers, vol. 1. (1975)
- Mind, Language and Reality. Philosophical Papers, vol. 2. (1975)
- Meaning and the Moral Sciences. (1978)
- Reason, Truth, and History. (1981)
- Realism and Reason. Philosophical Papers, vol. 3. (1983)
- (ritstj.) ásamt Wilhelm K. Essler og Carl G. Hempel, Methodology, Epistemology, and Philosophy of Science: Essays in Honour of Wolfgang Stegmüller. (1983)
- (ritstj.) ásamt Wilhelm K. Essler og Wolfgang StegmüllerEpistemology, Methodology, and Philosophy of Science: Essays in Honour of Carl G. Hempel. (1985)
- The Many Faces of Realism. (1987)
- Representation and Reality. (1988)
- Realism with a Human Face. (1990)
- Renewing Philosophy. (1992)
- (ritstj.) ásamt Ted Cohen og Paul Guyer Pursuits of Reason: Essays in Honor of Stanley Cavell. (1993)
- Words and Life. James Conant (ritstj.) (1994)
- Pragmatism: An Open Question. (1995)
- The Threefold Cord: Mind, Body, and World. (1999)
- The Collapse of the Fact/Value Dichotomy and Other Essays. (2002)
- Ethics Without Ontology. (2004)
Neðanmálsgreinar[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ Um Putnam, sjá Ben-Menahem (2005) og Gaynesford (2006).
- ↑ King(2004), 170.
- ↑ Sjá „Indispensability Arguments in the Philosophy of Mathematics“ í Stanford Encyclopedia of Philosophy.
Heimildir[breyta | breyta frumkóða]
- Fyrirmynd greinarinnar var „Hilary Putnam“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 30. desember 2006.
- Ben-Menahem, Yemima, Hilary Putnam (Cambridge: Cambridge University Press, 2005). ISBN 0-521-01254-6
- Gaynesford, Maximilian De, Hilary Putnam (McGill-Queen's University Press, 2006). ISBN 0-7735-3087-8
- King, Peter J., One Hundred Philosophers: The Life and Work of the World's Greatest Thinkers (Barron's, 2004).
Tenglar[breyta | breyta frumkóða]
- Dictionary of Philosophy of Mind: „Hilary Putnam“