Wikipedia:Hugtakaskrá

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Flýtileið:
WP:ORÐ

Hugtakaská Wikipediu hefur þann tilgang að kynna nýliðum og vönum notendum þau hugtök sem notuð eru á íslenska hluta Wikipediu.

Efnisyfirlit

0–9 A Á B C D Ð E É F G H I Í J K L M N O Ó P Q R S T U Ú V W X Y Ý Z Þ Æ Ö

Efst

Aðgreiningarsíða[breyta frumkóða]

Aðgreiningarsíða (e. disambiguation) er síða sem þjónar þeim tilgangi að veita yfirlit yfir margar merkingar á sama orði eða heiti. Dæmi um aðgreiningarsíðu er Mars (aðgreining). Til að tengja í aðgreiningarsíðu frá aðalnafni hennar skal skrifa {{aðgreiningartengill}} efst í greinina eins og gert er á Mars.

Almenningur[breyta frumkóða]

Efni í almenningi er laust undan höfundarétti af einhverri ástæðu. Það getur verið vegna aldurs, vegna þess að lög undanskilja það frá vernd höfundaréttar, vegna þess að það getur ekki eðlis síns vegna notið slíkrar verndar, eða vegna þess að rétthafi hefur með ótvíræðum hætti gefið yfirlýsingu um það. Sjá umfjöllun um almenning hér: Wikipedia:Almenningur

Auglýsing[breyta frumkóða]

Sjá: Hégómagrein.

Bann[breyta frumkóða]

Möppudýr geta sett aðra notendur eða vistföng óskráðra í bann. Bann getur verið tímabundið eða ótímabundið og það getur verið misvíðtækt. Banni er oftast beitt vegna ítrekaðra skemmdarverka notenda. Sjá einnig: Wikipedia:Bann

Breyting[breyta frumkóða]

Breyting er það að vista síðu sem búið er að breyta þannig að ný útgáfa hennar er birt. Hægt er að skoða einstakar breytingar í breytingaskrá til að sjá hverju var breytt.

Breytingarágrip[breyta frumkóða]

Breytingarágrip er stutt samantekt á því hvað felst í breytingu sem hægt er að skrifa í lítinn glugga fyrir neðan breytingargluggann. Það þykir góð háttsemi að útskýra breytingar, þó ekki sé nema með einu orði. Sjá einnig: Hjálp:Breytingarágrip

Breytingarárekstur[breyta frumkóða]

Breytingarárekstur á sér stað þegar tveir eða fleiri gera breytingar á sömu síðu samtímis og getur það oft valdið misskilningi og ruglingi. Sjá nánar: Breytingarárekstur.

Breytingaskrá[breyta frumkóða]

Breytingaskrá er „saga“ síðunnar sem þú ert að skoða. Þar eru skráðar allar breytingar sem gerðar hafa verið á henni frá upphafi og hægt að nálgast síðuna eins og hún leit út á fyrri stigum.

Breytingastríð[breyta frumkóða]

Breytingastríð er það þegar tveir eða fleiri notendur breyta grein ítrekað þannig að hún falli að smekk þeirra eða taka ítrekað aftur breytingar, sem hafa verið gerðar. Breytingastríð eru óæskileg og stafa oft af því að notendur hafa ekki getað komist að samkomulagi um breytingar á spjallsíðu greinar og hafa ekki getað fengið neinn til að miðla málum.

Commons[breyta frumkóða]

Commons er eitt af samstarfsverkefnum Wikimedia. Verkefnið hefur það markmið að safna saman skrám sem falla undir frjálst afnotaleyfi.

Creative Commons[breyta frumkóða]

Creative Commons eru fjölþjóðleg félagasamtök sem standa fyrir gerð frjálsra afnotaleyfa sem m.a. Wikipedia notast við. Sjá einnig: Wikipedia:Höfundaréttur.

Eyðing[breyta frumkóða]

Eyðing síðu er aðgerð sem möppudýr geta framkvæmt. Flestar eyðingar eru gerðar án sérstakrar umræðu þar sem um augljóst bull eða skemmdarverk er að ræða. Í öðrum tilfellum ræður niðurstaða umræðu. Sjá einnig: Wikipedia:Viðmið um eyðingu greina.

Flokkur[breyta frumkóða]

Flokkur er safn greina um svipað efni sem að búinn er til sjálfkrafa í samræmi við flokkamerkingar sem settar eru í greinar. Slíkar flokkamerkingar eru á forminu [[Flokkur:Saga Íslands]] þar sem hlutinn eftir tvípunktinn er nafn flokksins. Flokkarnir falla svo undir yfirflokka og þannig á flokkakerfið að vera nokkurskonar tré sem að veitir aðgang að öllu efni Wikipediu. Sjá einnig: grunnflokkar

Frumrannsóknir[breyta frumkóða]

Frumrannsóknir eru eigin ályktanir og niðurstöðu greinarhöfunds sem ekki hafa birst í öðrum áreiðanlegum heimildum. Wikipedia er alfræðirit og birtir því ekki frumrannsóknir. Sjá einnig: Wikipedia:Engar frumrannsóknir.

Gátt[breyta frumkóða]

Gátt er síða sem beinist að lesendum alfræðiritsins og er ætlað að veita yfirsýn yfir tiltekið efnissvið. Hugsa má sér að þær séu forsíður að sínum efnssviðum. Jafnframt er til Úrvalsgátt sem birtir úrvalsefni af Wikipediu.

GFDL[breyta frumkóða]

GFDL stendur fyrir GNU Free Documentation License sem er það frjálsa afnotaleyfi sem Wikipedia var gefin út samkvæmt, en sambærilegt leyfi Creative Commons hefur nú tekið við. Sjá einnig grein um GFDL og Wikipedia:Höfundaréttur.

Google-próf[breyta frumkóða]

Google-próf eða leitarvélapróf er einfalt próf til þess að kanna hvort að efni sé markvert en það er varhugavert að reiða sig alfarið á slíkar niðurstöður. Fjölmörg efni kunna að vera markverð þó að lítið sé um þau ritað á netinu. Sérstaklega á það við heimildir á íslensku sem eru ekki endilega mjög aðgengilegar á netinu.

Grein[breyta frumkóða]

Greinar eru færslur eða uppflettiorð í alfræðiritinu. Þær eru síður í aðalnafnrýminu, sem eru ekki tilvísanir og innihalda strenginn „[[“.

Grein mánaðarins[breyta frumkóða]

Grein mánaðarins er stutt textabrot á forsíðunni sem er uppfært í upphafi hvers mánaðar með útdrætti úr valdri grein, gjarnan úrvalsgrein með mynd. Greinamerking

Gæðagrein[breyta frumkóða]

Gæðagrein er vönduð grein sem gerir efni sínu góð skil. Sjá Wikipedia:Gæðagrein.

Hégómagrein[breyta frumkóða]

Hégómagrein eða auglýsing sem grein sem einhver sem líklega er tengdur viðfangsefninu setur inn. Höfundar Wikipediu ættu ekki að skrifa greinar um sjálfa sig, fyrirtækið sitt, eða verk sín. Í því felst hagmunaárekstur. Hégómagreinar eru gjarnan um ómarkverð viðfangsefni og hlutleysi þeirra er yfirleitt ábótavant þannig að oft er þeim eytt.

Hjálp[breyta frumkóða]

Hjálp er eitt af nafnarýmum Wikipediu og inniheldur siður sem ætlaðar eru til aðstoðar og leiðbeininga fyrir notendur. Sjá einnig: Hjálp:Efnisyfirlit

Hlutleysi[breyta frumkóða]

Krafan um hlutlaust sjónarhorn í greinum Wikipediu er óumsemjanleg grundvallarkrafa sem alfræðiritið byggir á. Kynna ber ólík sjónarmið án þess að draga taum nokkurs þeirra sérstaklega. Sjá einnig: Wikipedia:Hlutleysisreglan

Hreingerning[breyta frumkóða]

Hreingerning er viðgerð á grein, sem miðar að því að leiðrétta stafsetningar- og innsláttarvillur, bæta málfar og frágang, tenglaprýða o.s.frv. þannig að greinin falli vel að stöðlum Wikipediu. Hreingerning krefst einungis ritstjórnarhæfileika en ekki sérfræðiþekkingar á efni greinar, sem gæti þurft til þess að laga innihald hennar. Sjá einnig: Wikipedia:Viðhald

Inngangur[breyta frumkóða]

Inngangur í góðri grein á að draga saman fremst í greininni helstu atriði hennar í örfáum málsgreinum.

Interwiki[breyta frumkóða]

Interwiki er leið til að tengjast greinum á öðrum tungumálum á sama efni. Það er gert með því að skrifa t.d. [[en: Mars (Planet)]] neðst í grein til að tengja við grein á ensku um plánetuna Mars. Þessir tenglar koma fram vinstra megin á þeim síðum sem innihalda Interwiki-tengla. Athugið að Interwiki-tenglar eru settir neðst í hverja grein.

Jimbo[breyta frumkóða]

Jimbo er gælunafn og notandanafn Jimmy Wales sem er stofandi Wikipediu og Wikimedia-stofnunarinnar.

Kerfissíða[breyta frumkóða]

Kerfissíður eru sjálfvirkt uppfærðar síður sem sýna ýmsa gagnlega tölfræði um verkefnið. Sjá yfirlitið yfir kerfissíður.

Kurteisi[breyta frumkóða]

Kurteisi í samskiptum notenda er afar mikilvæg og grunnforsenda fyrir því að jafn viðamikið verk og Wikipedia geti gengið fyrir sig stóráfallalaust. Sjá einnig: Wikipedia:Framkoma á Wikipediu

m[breyta frumkóða]

m (lítið „M“) í breytingaskrám og nýlegum breytingum stendur fyrir „minniháttar breytingu“. Það er hak sem gott er að nota þegar gerðar eru smávægilegar breytingar á borð við leiðréttingu stafsetningarvilla og þess háttar.

Markvert efni[breyta frumkóða]

Markvert efni er hvert það viðfangsefni sem er nægjanlega þekkt til þess að viðeigandi er að skrifa grein um það í alfræðiriti. Hvar þau mörk liggja nákvæmlega er háð skilningi samfélagsins á hverjum tíma þannig að slík viðmið taka breytingum. Sjá einnig: Wikipedia:Markvert efni

MediaWiki[breyta frumkóða]

MediaWiki er hugbúnaðurinn sem Wikipedia og önnur Wikimedia-verkefni keyra á. MediaWiki er frjáls hugbúnaður.

Melding[breyta frumkóða]

Meldingar eru textastrengir sem notendaviðmót MediaWiki-vefja (þ.á.m. Wikipediu) byggist á. Þeim má breyta, t.d. þegar hugbúnaðurinn er þýddur á nýtt tungumál. Sjá lista yfir allar meldingar.

Myndir[breyta frumkóða]

Almennilegar alfræðigreinar eru myndskreyttar. Wikipedia hefur aðgang að gríðarstórum myndabanka Wikimedia Commons sem nota má að vild. Myndir er kallaðar fram með [[Mynd:dæmi.jpg]] en fleiri breytur ráða útliti þeirra á síðum.

Möppudýr[breyta frumkóða]

Möppudýr eru notendur sem hafa aðgang að nokkrum tæknilegum valmöguleikum umfram aðra notendur. Þeir geta m.a. eytt myndum og greinum, verndað greinar, bannað aðra notendur, breytt notandanöfnum og gert aðra notendur að möppudýrum. Sjá einnig: Möppudýr

N[breyta frumkóða]

N (stórt N) í nýlegum breytingum stendur fyrir nýja síðu. Fylgjast má með nýstofnuðum greinum á viðeigandi kerfissíðu.

Nafnarými[breyta frumkóða]

Nafnarými eru flokkar sem allar síður Wikipediu falla undir. Aðalnafnrýmið er frátekið undir greinar en önnur nafnrými eru til dæmis notendasíður eða spjallsíður. Nafnrýmið þekkist á forskeytinu við titil síðunnar, þessi síða tilheyrir t.d. Wikipedia: nafnrýminu en það er notað til að halda utan um allskyns upplýsingar varðandi verkefnið. Greinar hafa ekkert slíkt forskeyti. Sjá einnig Wikipedia:Nafnarými.

Notandi[breyta frumkóða]

Notandi Wikipediu er sá sem les vefinn eða breytir honum. Í þrengri merkingu tekur orðið gjarnan bara yfir þá sem breyta vefnum. Sjá einnig: Wikipedia:Notendur

Notandasíða[breyta frumkóða]

Notandasíða er síða í notandanafnarýminu sem skráðir notendur Wikipediu geta notað til kynningar á sjálfum sér, til að efla samvinnu við aðra notendur eða til að halda utan um verk sín.

Notandanafn[breyta frumkóða]

Notandanöfn skráðra notenda Wikipediu aðgreina þá í sundur. Ekki gerð krafa um að höfundar Wikipediu skrifi undir fullu nafni og það er undir hverjum og einum komið hvort að rétt nafn er gefið upp eða ekki. Nokkrar reglur gilda um val notendanafna sem sjá má hér.

Óalfræðilegt[breyta frumkóða]

Óalfræðilegt efni er það sem ekki á heima á Wikipediu af ýmsum ástæðum. Wikipedia er ekki orðabók og ekki galopinn sarpur upplýsinga. Af slíku efni getur sumt átt heima á systurverkefnum Wikipediu — t.d. orðabókaskilgreiningar á Wiktionary eða frumtextar á Wikisource — eða á öðrum frjálsum samvinnuverkefnum á borð við Openstreetmap. Sjá einnig: Wikipedia:Það sem Wikipedia er ekki.

Ófrjálst efni[breyta frumkóða]

Ófrjálst efni er það sem ekki fellur undir frjáls afnotaleyfi. Það má aðeins nota á íslensku Wikipediu með takmörkunum. Samkvæmt höfundalögum er stuttar tilvitnanir í höfundaréttarvarinn texta heimilar að því gefnu að höfundar sé getið. Um margmiðlunarefni gilda sérstök viðmið.

Potturinn[breyta frumkóða]

Potturinn er almenn umræðusíða íslensku Wikipediu. Sjá Pottinn.

Sandkassi[breyta frumkóða]

Sandkassi er síða sem notendur geta breytt í tilraunaskyni til þess að læra á Wikimálið.

Sannreynanleiki[breyta frumkóða]

Sannreynanleikareglan er sú meginregla um efnistök Wikipediu að allt efni á henni skuli vera hægt að sannreyna í áreiðanlegum heimildum. Af reglunni um sannreynanleiki leiðir sú krafa að vísa til heimilda fyrir fullyrðingum nema um augljós og alþekkt sannindi sé að ræða sem auðveldlega má sannreyna. Sjá einnig: Wikipedia:Sannreynanleiki

Samþykkt[breyta frumkóða]

Samþykkt er regla sem Wikipediusamfélagið fylgir og er talin nauðsynleg til þess að Wikipedia nái markmiðum sínum. Sjá einnig: Wikipedia:Samþykktir og stefnur

Samfélagsgátt[breyta frumkóða]

Samfélagsgáttin er síða sem veita á yfirlit yfir það efni á vefnum sem ekki telst til alfræðiritsins heldur snýr að rekstri og uppbyggingu vefsins og samfélags notendanna. Sjá: Wikipedia:Samfélagsgátt

Samvinna mánaðarins[breyta frumkóða]

Samvinna mánaðarins er samvinnuverkefni notenda á íslensku Wikipediu um að taka fyrir tiltekið efnissvið í hverjum mánuði til þess að bæta umfjöllun um það. Sjá: Wikipedia:Samvinna mánaðarins

Síða[breyta frumkóða]

Síður eru einstakar færslur á Wikivefnum, þær geta verið greinar, spjall, flokkar, kerfissíður o.s.frv.

Skjalasafn[breyta frumkóða]

Snið[breyta frumkóða]

Snið eru síður í sniðanafnrýminu sem hægt er að fella inn í aðrar síður með því að gera {{nafn sniðs}}. Þau eru hentug til að búa til stöðluð skilaboð til að birta á mörgum síðum eða staðlaðar upplýsingatöflur. Sjá einnig lista yfir snið

Spjall[breyta frumkóða]

Spjallsíður fylgja flestum síðum á Wikipediu, þær eru ætlaðar til umræðu um viðkomandi síðu. Sjá einnig: Hjálp:Spjallsíður

Stjórnandi[breyta frumkóða]

Stjórnandi er gamalt heiti yfir þann hóp notenda sem hafði aðgang að nokkrum valmöguleikum umfram venjulega notendur. Í ágúst 2007 var ákveðið að veita öllum stjórnendum svokölluð möppudýrsréttindi að auki og var nafnið stjórnandi fellt niður um leið. Sjá einnig: Möppudýr

Stubbur[breyta frumkóða]

Stubbur er stutt grein sem engan veginn nær að gera viðfangsefni sínu full skil. Stubbarnir eru merktir með {{stubbur}} í breytingarglugganum. Lista yfir alla merkta stubba er að finna í flokknum Stubbar.

Taxobox[breyta frumkóða]

Taxobox er upplýsingatafla á greinum um lífverur sem inniheldur flokkunarfræðilegar upplýsingar um lífveruna.

Tengill[breyta frumkóða]

tenglaprýða er það sama og „wikify“ á ensku og felur í sér að tengja greinar Wikipedia innbyrðis. Sjá Hjálp:Handbók#Tenglar fyrir leiðbeiningar um hvernig hægt er að búa til tengla.

Tilvísun[breyta frumkóða]

Tilvísun er það sama og „Redirect“ á ensku. Þeim er ætlað að leiða lesandann á rétta grein þó að hann noti ekki nákvæmt nafn hennar í leitinni. Tilvísun er sett inn í grein á með því að gera: #tilvísun [[Grein sem vísa skal í]]. Dæmi um þetta er Seinni heimsstyrjöldin sem leiðir lesandann á Síðari heimsstyrjöldin.

Úrvalsgrein[breyta frumkóða]

Úrvalsgrein er grein sem er á allan hátt til fyrirmyndar, vel skrifuð og hnitmiðuð en gerir efni sínu fullnægjandi skil. Sjá einnig Úrvalsgrein

Vaktlisti[breyta frumkóða]

Vaktlistinn er listi sem hver skráður notandi getur búið til fyrir sig með síðum sem viðkomandi hefur sérstakan áhuga á að fylgjast með. Sjá: Hjálp:Að vakta síður

Vélmenni[breyta frumkóða]

Vélmenni er skráð notandanafn á Wikipediu sem keyrir sjálfvirk eða hálfsjálfvirk forrit sem notuð eru í ýmis endurtektarsöm og einhæf viðhaldsverkefni sem mannlegum notendum leiðist. Sjá: Wikipedia:Vélmenni

Viðhald[breyta frumkóða]

Viðhald snýst um að bæta úr ágöllum á greinum á Wikipediu, hvort sem það er heimildaskortur, vont málfar eða skortur á hlutleysi. Greinar sem eiga við slík vandamál að stríða eru merktar með sérstökum sniðum og falla í viðhaldsflokka. Sjá einnig: Wikipedia:Viðhald

Wiki[breyta frumkóða]

Wiki er vefsíða sem notendur geta breytt með beinum hætti. Wiki-vefir eru notaðir af samvinnuverkefnum á borð við Wikipediu.

Wikidata[breyta frumkóða]

Wikidata er systurverkefni Wikipediu og frjáls gagnagrunnur fyrir tölfræðigögn, tungumálatengla og annað sem m.a. er hægt að vísa til af hinum ýmsu tungumálaútgáfum Wikipediu.

Wikimedia[breyta frumkóða]

Wikimedia Foundation eru samtök sem að halda utan um Wikipediu og systurverkefni hennar og reka vélbúnaðinn sem til þarf.

Wikibooks[breyta frumkóða]

Wikibooks eða „Wikibækur“ er systurverkefni Wikipediu sem hefur að markmiði að búa til frjálst kennsluefni og leiðbeiningar. Sjá Wikibooks á íslensku.

Wikisource[breyta frumkóða]

Wikisource eða „Wikiheimild“ er systurverkefni Wikipediu sem safnar saman frumtextum sem ekki eru háðir höfundarétti. Sjá Wikisource á íslensku.

Wiktionary[breyta frumkóða]

Wiktionary eða „Wikiorðabók“ er systurverkefni Wikipediu sem gengur út á að búa til frjálsa orðabók. Sjá Wiktionary á íslensku.

Wikiquote[breyta frumkóða]

Wikiquote er systurverkefni Wikipediu þar sem safnað er saman tilvitnunum. Sjá Wikiquote á íslensku.

Efnisyfirlit

0–9 A Á B C D Ð E É F G H I Í J K L M N O Ó P Q R S T U Ú V W X Y Ý Z Þ Æ Ö

Efst


Wikipedia samfélagið
Potturinn | Samfélagsgátt | Gátlistinn | Handbókin
Reglur: Hlutleysisreglan | Sannreynanleikareglan | Engar frumrannsóknir |

Æviágrip lifandi fólks | Máttarstólpar Wikipedia | Markvert efni

Önnur stefnumál: Nafnavenjur | Flokkakerfið | Viðhald | Deilumál | Framkoma á Wikipediu
Notendur: Möppudýr | Vélmenni | Hver erum við? | Notendur eftir breytingafjölda | Notendakassar
Annað: Samvinna mánaðarins | Tillögur að úrvalsgreinum | Tillögur að gæðagreinum | Merkisáfangar | Hugtakaskrá