Hveiti
| Hveiti | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Tegundir | ||||||||||||
|
T. aestivum |
Hveiti (fræðiheiti: Triticum) er ættkvísl jurta af grasaætt. Hveiti er korntegund sem á rætur að rekja til frjósama hálfmánans í Austurlöndum nær og Eþíópíu en er nú ræktað um allan heim. Árið 2007 var heimsframleiðsla á hveiti 607 milljónir tonna, en það var þá þriðja mesta framleiðsla á korntegund, á eftir maís (784 milljón tonn) og hrísgrjónum (651 milljón tonn). Árið 2009 var heimsframleiðsla á hveiti komin í annað sæti á eftir maís eða 682 milljónir tonna. Hveiti er yfirleitt malað í mjöl sem notað er til að búa til brauð, kökur, pasta og kúskús og einnig í bjórgerð og vodka svo eitthvað sé nefnt. Trefjaríkt hveitiklíð er einnig notað bæði til manneldis og í skepnufóður. Sumt fólk hefir óþol eða ofnæmi fyrir glúteni sem er að finna í hveiti og getur það valdið sjúkdómum í mjógirni (fitusaurslífsýki (e. celiac disease)) og fleiri einkennum. Hveiti er ræktað á ökrum og er svo unnið eftir að það hefur verið þreskt.
Landfræðileg útbreiðsla hveitis er meiri en annars korns og það er ein mikilvægasta grundvallarfæða mannkyns. Alþjóðaviðskipti með hveiti eru meiri en með afurðir allrar annarrar jarðræktar samanlagt. Próteininnihald hveitis er meira en í öllu öðru korni, jafnvel maís og hrísgrjónum og á heimsvísu er það helsta uppspretta jurtapróteina í fæðu manna.
Margar tegundir eru til af hveiti en sú tegund sem mest hefur verið notuð til að framleiða mjöl í bakstur nefnist í flokkunarkerfi lífvera Triticum aestivum. Önnur tegund af hveiti sem mikið hefur verið á heilsuvörumarkaðnum síðustu ár er í daglegu tali kölluð spelt og hefur fræðiheitið Triticum spelta. Þegar spelt kom á markaðinn var fullyrt að þeir sem hefðu ofnæmi fyrir hveiti og einnig þeir sem eru með glútenóþol þyldu spelt. Einstaklingar með glútenóþol sem prófuðu þessa vöru komust fljótt að því að þessi fullyrðing stóðst engan veginn.
