Spandex

Hjólreiðamaður í stuttum buxum úr spandexi.

Spandex, lycra eða elastan eru textílefni úr gervitrefjum sem eru þekkt fyrir afar mikinn teygjanleika. Efnið var fyrst búið til árið 1958 af efnafræðingnum Joseph C. Shivers sem starfaði hjá efnafyrirtækinu DuPont í rannsóknarstofu í Waynesboro í Virginíu. Efnið var fyrst sett á markað sem efni sem kæmi í staðinn fyrir gúmmí og sem efni í nærfatnað kvenna (lífstykki) og sundföt.

Heitið spandex sem er komið frá enska orðinu expands („þenst út“) er notað í Norður-Ameríku. Á meginlandi Evrópu er algengast að kalla efnið elastane eða nota orð sem eru dregin af sama stofni. Á Bretlandseyjum og Írlandi og í fleiri löndum er efnið aðallega þekkt undir nafninu lycra. Spandex er selt undir ýmsum vörumerkjun svo sem Lycra, Elaspan, Creora, Inviya, Roica, Dorlastan, Linel og Espa.

Spandex er sterkt og getur farið í upprunalega stöðu eftir að það hefur verið teygt og það er fljótt að þorna. Hin mikla teygja sem er í spandexþráðum gerir allar hreyfingar þægilegri í efnum sem eru með spandexi og gerir að verkum að það hentar sérstaklega vel í föt sem eiga að falla þétt að líkamanum. Oftast er spandex sem notað er í fatnað blandað efnum eins og baðmull eða pólýester og er þá oft aðeins lítill hluti af innihaldi fataefnisins. Spandex er mikið notað í íþróttafatnað og kvenfatnað. Það er svo algengt efni í fötum að talið er að um 80% af fatnaði sem seldur var í Bandaríkjunum árið 2010 hafi innihaldið spandex.