Tyrkjafura

Tyrkjafura
	; Barr og könglar tyrkjafuru
Ástand stofns
	; Ekki í útrýmingarhættu (IUCN)
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Jurtaríki (Plantae);
Fylking:	Berfrævingar (Pinophyta);
Flokkur:	Barrtré (Pinopsida);
Ættbálkur:	Pinales;
Ætt:	Þallarætt (Pinaceae);
Ættkvísl:	Furur (Pinus);
Undirættkvísl:	Pinus; section Pinus; subsect. Pinaster;
Tegund:	P. brutia;
Tvínefni
	'Pinus brutia'; Ten.
	; Útbreiðsla

Tyrkjafura (fræðiheiti: Pinus brutia) er barrtré af þallarætt ættað frá austurhluta Miðjarðarhafssvæðisins. Meginútbreiðslan er í Tyrklandi, en nær til syðsta odda Búlgaríu,^[1] austustu eyja í Eyjahafi, Krít, Krím, Íran, Georgíu, Aserbaídsjan, norður Írak, vestur Sýrlandi, Ísrael, norðvestur Jórdaníu, Líbanon og Kýpur.^[2] Hún vex yfirleitt lágt yfir sjó, aðallega frá sjávarmáli til 600m, upp í 1200m í suðurhluta svæðisins.

Lýsing

Pinus brutia er meðalstórt tré, um 20 til 35 metra hátt með bolþvermál að 1m, einstaka sinnum að 2 m. Börkurinn er rauðgulur, þykkur og með djúpum sprungum neðarlega á bol, og þunnur og flagnandi í krónunni. Barrið er í pörum, grannt, oftast 10–16 sm langt, ljósgrænt til lítið eitt gulleitt grænt.

könglarnir eru gildir, þungir og harðir, 6–11 sm langir og 4–5 sm breiðir neðst þegar þeir eru lokaðir, grænir í fyrstu, og fá gljáandi rauðbrúnan lit við þroska 24 máða gamlir. Þeir opnast hægt næsta eitt eða tvö árin og losa fræin. Fræin eru 7–8 mm löng, með 15–20 mm væng, og er aðallega dreift með vindi.

Undirtegundir

Tyrkjafura er náskyld Aleppófura, Kanaríeyjafuru og strandfuru, og eru þær með áþekkum útlitseinkennum. Sumir höfundar hafa talið hana undirtegund af Aleppofuru, en er nú almentt talin sjálfstæð tegund. Þetta er hóflega breytileg tegund með eftirfarandi undirtegundum og afbrigðum:

Pinus brutia subsp. brutia var. brutia (vanaleg gerð; mestallt svæðið)
- Pinus brutia subsp. brutia var. pityusa (Georgía og nálæg svæði á Rússneskum hluta Svartahafs; varla aðgreinanleg frá aðalgerðinni)
- Pinus brutia subsp. brutia var. stankewiczii (Krím; varla aðgreinanleg frá aðalgerðinni)
- Pinus brutia subsp. brutia var. pendulifolia (suðurströnd Tyrklands; barr 20–29 sm, hangandi)
Pinus brutia subsp. eldarica (Azerbaijan; Georgía; barr 8–14 sm, könglar 5–9 sm).

Vistfræði

Fuglategundin Sitta krueperi, er að mestu bundin við skóga af tyrkjafuru og treystir mjög á hana til fæðu; útbreiðslusvæðin eru nær þau sömu.

Furuhunang

Tyrkjafura er hýsill fyrir blaðlúsartegundina Marchalina hellenica. Við venjulegar aðstæður veldur þetta skordýr ekki teljandi vandræðum fyrir trén, en er þetta mikilvægt vegna sykranna sem lúsin lætur frá sér. Þessum sykurlegi, "hunangsdögg", er safnað af býflugum sem umbreyta honum í bragðmikið og verðmætt hunang, "furuhunang" (Tyrkneska, çam balı), með ætluðum lækningamætti.

Tilvísanir

↑ „Pinus brutia“. Red Book of Bulgaria. Afrit af upprunalegu geymt þann 10 janúar 2018. Sótt 10. janúar 2018.
↑ "Pinus brutia".^{[óvirkur tengill]} Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA).

Shayanmehr, F., Jalali, S. G., Ghanati, F., & Kartoolinejad, D. (2008). Discrimination of Pinus eldarica MEDW. and its two new species by epicuticular wax, lignin content, electrophoretic isozyme and activity of peroxidase. Feddes Repertorium, 119(7‐8), 644-654. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/fedr.200811188/full
Shayanmehr, F., Jalali, S. G., Ghanati, F., Kartoolinejad, D., & Apple, M. E. (2009). Two new morphotypes of Pinus eldarica: Discrimination by macromorphological and anatomical traits. Dendrobiology, 61, 27-36. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/fedr.200811188/full
Conifer Specialist Group (1998). "Pinus brutia".^{[óvirkur tengill]} IUCN Red List of Threatened Species. Version 2006. International Union for Conservation of Nature. Retrieved 12 May 2006.
Frankis, M. P. (1999). Pinus brutia. Curtis's Botanical Magazine 16: 173-184.

Ytri tenglar

Photos of trees in Turkey (scroll down page)
Gymnosperm Database - Pinus brutia
Conifers Around the World: Pinus brutia – Calabrian pine
Pinus brutia - distribution map, genetic conservation units and related resources. European Forest Genetic Resources Programme (EUFORGEN)

[1] „Pinus brutia“. Red Book of Bulgaria. Afrit af upprunalegu geymt þann 10 janúar 2018. Sótt 10. janúar 2018.

[2] "Pinus brutia".^{[óvirkur tengill]} Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA).

[1]

[2]