Norges gamle love indtil 1387

Norges gamle love indtil 1387 – skammstafað NGL – er heildarútgáfa á norskum lögbókum og réttarbótum (til 1387), sem varðveittar eru.

Árið 1830 samþykkti norska Stórþingið að leggja fram fé til að gefa út hin fornu lög og réttarbætur Noregs. Rudolf Keyser tók við verkinu 1834 og vann að því mörg ár með Peter Andreas Munch, að skrifa upp handrit í Noregi, Danmörku og Svíþjóð. Á árunum 1846–1849 komu svo út fyrstu þrjú bindin: Norges gamle love indtil 1387.

Síðar var haldið áfram með útgáfuna, og gaf Gustav Storm út 4. bindið 1885, og loks gaf hann út 5. bindið 1895 í samvinnu við Ebbe Hertzberg. Í 5. bindinu eru skrár og ítarlegt orðasafn yfir lögbækurnar. Útgáfan er enn að miklu leyti í fullu gildi, þó að gotneskt letur sem lagatextarnir eru prentaðir með, sé ekki aðgengilegt nútímalesendum.

Nokkrir íslenskir lagatextar eru í útgáfunni.

Efni bókanna

Fyrsta bindi

Í fyrsta bindi eru lögbækur og réttarbætur frá því fyrir 1264, þ.e. frá dögum Hákonar gamla og eldri.

• Gulaþingslög hin fornu.
• Frostaþingslög hin fornu.
  • Sem viðauki er birt íslenska lögbókin Járnsíða eða Hákonarbók, sem einkum var byggð á Frostaþingslögunum.
• Bjarkeyjarréttur eða bæjarmannalög hin fornu.
• Kristinréttur úr Borgarþingslögunum fornu.
• Kristinréttur úr Eiðsivaþingslögunum fornu.
• Kristinréttur Sverris konungs.
• Þrettán réttarbætur og tilskipanir frá því fyrir 1264, sú elsta: „Um rétt Noregskonungs á Íslandi og rétt Íslendinga í Noregi“, frá dögum Ólafs helga.

Annað bindi

Í öðru bindi eru lögbækur og réttarbætur frá dögum Magnúsar lagabætis, 1264–1280:

• Landslög Magnúsar lagabætis (Landslögin nýju).
• Bæjarlögin nýju eða Bjarkeyjarréttur hinn nýi.
• Nýr kristinréttur, gefinn út af Magnúsi lagabæti.
  • Borgarþings-kristinréttur hinn nýi.
  • Gulaþings-kristinréttur hinn nýi.
• Kristinréttur Jóns rauða erkibiskups.
• Hirðskrá.
• Átta réttarbætur og tilskipanir frá tímabilinu 1264–1280.

Þriðja bindi

Í þriðja bindi eru 134 réttarbætur frá árabilinu 1280–1387, og statútur erkibiskupa. Meðal réttarbótanna má nefna:

• Sauðabréfið færeyska, frá 28. júní 1298.

Fjórða bindi

Í fjórða bindi eru viðaukar við fyrstu þrjú bindin, lýsing þeirra handrita sem notuð voru og ítarefni. Meðal viðaukanna eru:

• Brot úr lögbókum sem fundist höfðu í Ríkisskjalasafninu norska, m.a.:
• Tíu blöð og blaðhlutar úr lögbók með hendi Hauks lögmanns Erlendssonar, með (Gulaþings)landslögum Magnúsar lagabætis, bæjarlögum hans og hirðskrá.
• Jónsbók, hin forna lögbók Íslendinga.

Fimmta bindi

Í fimmta bindi eru nokkrar viðbætur, orðasafn (Glossarium), leiðréttingar o.fl. Meðal viðaukanna eru:

• Brot úr Frostaþingslögunum fornu, eftir handriti í Tübingen.
• Útdráttur úr Járnsíðu.
• Kristinréttur hinn nýi, eða Kristinréttur Árna Þorlákssonar Skálholtsbiskups.

Tenglar

• Norges gamle love, 1. bindi
• Norges gamle love, 2. bindi
• Norges gamle love, 3. bindi
• Norges gamle love, 4. bindi
• Norges gamle love, 5. bindi
• Glossarium zu Norges gamle Love indtil 1387. Volltextversion auf CD-ROM eingeleitet u. mit e. Bibliographie versehen von Hans Fix. Saarbrücken: AQ-Verlag 2013. ISBN 978-3-922441-47-2