Líparít

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
(Endurbeint frá Ljósgrýti)
Líparít

Líparít, ljósgrýti eða rhýólít (ríólít) er súrt gosberg. Heitið er dregið af smáeynni Líparí rétt norður af Sikiley þar sem það finnst í þó nokkru magni.

Efst er hrafntinna , fyrir neðan það er vikur og neðst til hægri er ljósgrýti eða rhýólít

Lýsing[breyta | breyta frumkóða]

Líparít er margvíslegt að lit en algengast er að það sé ljósgrátt, gulleit eða bleikt á litinn, litadýrðin stafar af jarðhitaummyndun. Kísilsýrumagn er yfir 67% og kristalgerð sést aðeins í smásjá. Oft dílótt og þá einkum af natríumríku feldspati en líka járnríku ágíti og ólivíni. Grunnmassi dulkornóttur og glerkenndur.

Steindir[breyta | breyta frumkóða]

Helstu steindir eru

Afbrigði[breyta | breyta frumkóða]

Ef líparítkvika storknar hægt í iðrum jarðar myndast grófkristallað granít, í grunnum innskotum fínkristallað granófýr. Við snögga kælingu í vatni myndast ekki kristallar og þá storknar bergkvikan eins og gler og myndar hrafntinnu.

Útbreiðsla[breyta | breyta frumkóða]

Líparít þekur um 2% af yfirborði Íslands og er Torfajökulssvæðið í Friðlandi að fjallabaki stærsta líparítsvæði landsins. Kvika líparíts er seigfljótandi og fer hægt yfir. Því ná líparíthraun yfirleitt skammt frá uppruna sínum og bergið verður straumflögótt. Þykkt hraunsins er oft á bilinu 50-100 m eða það hrúgast upp og myndar hraungúla. Líparít þolir veðrun illa og klofnar í misstórar flögur.

Heimild[breyta | breyta frumkóða]

  • „Hvað er líparít?“. Vísindavefurinn.
  • „Hvert er enska heitið á bergtegundinni líparít?“. Vísindavefurinn.
  • Kristján Sæmundsson og Einar Gunnlaugsson (1999) Íslenska steinabókin. ISBN 9979-3-1856-2
  • Þorleifur Einarsson (1994) Myndun og mótun lands: Jarðfræði. ISBN 9979-3-0263-1