„Efnasamband“: Munur á milli breytinga
Tæmdi síðuna |
m Tók aftur breytingar 195.13.151.3 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Escarbot |
||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
[[Mynd:2006-01-28 Drop-impact.jpg|thumb|Vatn]] |
|||
'''Efnasamband''' er myndað af tveimur eða fleiri [[frumefni|frumefnum]] þar sem að fast hlutfall ákveður samsetningu, og flokkast með [[frumefni|frumefnum]] til [[hreint efni|hreinna efna]] til aðgreiningar frá [[efnablanda|efnablöndum]]. Sem dæmi er [[tvívetnismónoxíð]] (betur þekkt sem [[vatn]], H<sub>2</sub>O) efnasamband sem samanstendur af tveimur [[vetni]]sfrumeindum fyrir hverja [[súrefni]]sfrumeind. |
|||
Almennt séð, þarf þetta fasta hlutfall að vera til sökum efnislegra eiginleika, frekar en handahófskennt val af mannavöldum. Þess vegna eru efni eins og [[látún]], [[ofurleiðari]]nn [[YBKS]], [[hálfleiðari]]nn [[ál-gallín-arsen]], eða [[súkkulaði]] talin sem [[efnablanda|efna-]] eða [[málmblanda|málmblöndur]] frekar en efnasambönd. |
|||
Skýrt einkenni efnasambands er að það hefur [[efnaformúla|efnaformúlu]]. Formúlur lýsa hlutfalli frumeinda í efni, ásamt fjölda frumeinda af hverju frumefni fyrir sig í efninu (af þessum ástæðum er formúlan fyrir [[etýlen]] C<sub>2</sub>H<sub>4</sub>, en ekki CH<sub>2</sub>). Formúlan segir ekki til um hvort að efnis sé sett saman úr sameindum; til dæmis, [[natrínklóríð]] (matarsalt, NaCl) er [[jónískt efnasamaband]]. |
|||
Efnasambönd geta verið í margvíslegu [[efnisástand]]i. Flest efnasambönd eru í [[storkuhamur|föstu formi]]. Sameindaefnasambönd eru einnig til í [[vökvahamur|vökva-]] eða [[gashamur|gasformi]]. Öll efnasambönd brotna niður í smærri efnasambönd eða einstakar frumeindir af þau eru [[hiti|hituð]] upp að ákveðnu [[hitastig]]i (kallað [[sundurleysishitastig]]). Öllum efnasamböndum sem að lýst hefur verið, bera með sér einstakt talnaheiti sem kallast [[CAS númer]]. |
|||
== Tegundir efnasambanda == |
|||
* [[Sýra|Sýrur]] |
|||
* [[Lútur|Lútar]] |
|||
* [[Jónískt efnasamband|Jónísk efnasambönd]] |
|||
* [[Salt|Sölt]] |
|||
* [[Oxíð]] |
|||
* [[Lífrænt efnasamband|Lífræn efnasambönd]] |
|||
[[Flokkur:Efnasambönd|*]] |
|||
[[an:Compuesto quimico]] |
|||
[[ar:مركب كيميائي]] |
|||
[[ba:Химик ҡушылмалар]] |
|||
[[bat-smg:Kemėnis jongėnīs]] |
|||
[[be:Хімічнае злучэнне]] |
|||
[[be-x-old:Хімічнае злучэньне]] |
|||
[[bg:Химично съединение]] |
|||
[[bn:রাসায়নিক যৌগ]] |
|||
[[bs:Hemijski spojevi]] |
|||
[[ca:Compost químic]] |
|||
[[ceb:Kompuwesto]] |
|||
[[cs:Chemická sloučenina]] |
|||
[[cy:Cyfansoddyn cemegol]] |
|||
[[da:Kemisk forbindelse]] |
|||
[[de:Chemische Verbindung]] |
|||
[[el:Χημική ένωση]] |
|||
[[en:Chemical compound]] |
|||
[[eo:Kemia kombinaĵo]] |
|||
[[es:Compuesto químico]] |
|||
[[et:Keemiline ühend]] |
|||
[[eu:Konposatu kimiko]] |
|||
[[fa:ترکیب شیمیایی]] |
|||
[[fi:Yhdiste]] |
|||
[[fiu-vro:Liitollus]] |
|||
[[fo:Evnasambinding]] |
|||
[[fr:Composé chimique]] |
|||
[[ga:Comhdhúil]] |
|||
[[gd:Co-thàth]] |
|||
[[gl:Composto químico]] |
|||
[[gv:Co-vunstoo]] |
|||
[[he:תרכובת]] |
|||
[[hi:रासायनिक यौगिक]] |
|||
[[hif:Chemical compound]] |
|||
[[hr:Kemijski spojevi]] |
|||
[[ht:Konpoze]] |
|||
[[hu:Vegyület]] |
|||
[[ia:Composito chimic]] |
|||
[[id:Senyawa kimia]] |
|||
[[io:Kemiala kompozajo]] |
|||
[[it:Composto chimico]] |
|||
[[ja:化合物]] |
|||
[[jbo:xukmi veljmina]] |
|||
[[ka:რთული ნივთიერება]] |
|||
[[kk:Күрделі зат]] |
|||
[[ko:화합물]] |
|||
[[la:Compositum chemicum]] |
|||
[[lmo:Cumpost chimigh]] |
|||
[[lt:Cheminis junginys]] |
|||
[[lv:Ķīmiskā viela]] |
|||
[[mk:Хемиско соединение]] |
|||
[[ml:സംയുക്തം]] |
|||
[[mn:Химийн холбоо]] |
|||
[[mr:संयुगे]] |
|||
[[ms:Sebatian kimia]] |
|||
[[my:ဒြပ်ပေါင်း]] |
|||
[[nds:Cheemsch Verbinnen]] |
|||
[[nl:Samengestelde stof]] |
|||
[[nn:Kjemisk sambinding]] |
|||
[[no:Kjemisk forbindelse]] |
|||
[[oc:Compausat quimic]] |
|||
[[os:Буаргъæд]] |
|||
[[pl:Związek chemiczny]] |
|||
[[pnb:کیمیائی کمپاؤنڈ]] |
|||
[[pt:Composto químico]] |
|||
[[qu:T'inkisqa]] |
|||
[[ro:Compus chimic]] |
|||
[[ru:Химическое соединение]] |
|||
[[sh:Hemijsko jedinjenje]] |
|||
[[si:රසායනික සංයෝග]] |
|||
[[simple:Chemical compound]] |
|||
[[sk:Chemická zlúčenina]] |
|||
[[sl:Spojina]] |
|||
[[sq:Komponim kimik]] |
|||
[[sr:Хемијско једињење]] |
|||
[[su:Sanyawa kimia]] |
|||
[[sv:Kemisk förening]] |
|||
[[sw:Kampaundi]] |
|||
[[ta:சேர்மம்]] |
|||
[[th:สารประกอบ]] |
|||
[[tl:Kumpuwesto]] |
|||
[[tr:Bileşik]] |
|||
[[tt:Химик катнашма]] |
|||
[[uk:Хімічна сполука]] |
|||
[[ur:کیمیائی مرکب]] |
|||
[[vi:Hợp chất]] |
|||
[[war:Kumpuwesto kimikal]] |
|||
[[yi:כעמישע פארבינדונג]] |
|||
[[zh:化合物]] |
|||
[[zh-min-nan:Hoà-ha̍p-bu̍t]] |
|||
[[zh-yue:化合物]] |
|||
Útgáfa síðunnar 14. september 2011 kl. 10:20
Efnasamband er myndað af tveimur eða fleiri frumefnum þar sem að fast hlutfall ákveður samsetningu, og flokkast með frumefnum til hreinna efna til aðgreiningar frá efnablöndum. Sem dæmi er tvívetnismónoxíð (betur þekkt sem vatn, H2O) efnasamband sem samanstendur af tveimur vetnisfrumeindum fyrir hverja súrefnisfrumeind.
Almennt séð, þarf þetta fasta hlutfall að vera til sökum efnislegra eiginleika, frekar en handahófskennt val af mannavöldum. Þess vegna eru efni eins og látún, ofurleiðarinn YBKS, hálfleiðarinn ál-gallín-arsen, eða súkkulaði talin sem efna- eða málmblöndur frekar en efnasambönd.
Skýrt einkenni efnasambands er að það hefur efnaformúlu. Formúlur lýsa hlutfalli frumeinda í efni, ásamt fjölda frumeinda af hverju frumefni fyrir sig í efninu (af þessum ástæðum er formúlan fyrir etýlen C2H4, en ekki CH2). Formúlan segir ekki til um hvort að efnis sé sett saman úr sameindum; til dæmis, natrínklóríð (matarsalt, NaCl) er jónískt efnasamaband.
Efnasambönd geta verið í margvíslegu efnisástandi. Flest efnasambönd eru í föstu formi. Sameindaefnasambönd eru einnig til í vökva- eða gasformi. Öll efnasambönd brotna niður í smærri efnasambönd eða einstakar frumeindir af þau eru hituð upp að ákveðnu hitastigi (kallað sundurleysishitastig). Öllum efnasamböndum sem að lýst hefur verið, bera með sér einstakt talnaheiti sem kallast CAS númer.