Eskimó-aleútísk tungumál

Eskimó-aleútísk tungumál
Frummál	Frumeskimó-aleútíska Frumeskimó
Undirflokkar	aleútíska inúítamál
Tungumálakóðar
ISO 639-2	esx
Eskimó-aleútísk mál í Norður-Ameríku

Eskimó-aleútísk mál eru tungumálaætt sem töluð er af íbúum á Grænlandi, í heimskautahéruðum Kanada, Alaska og austurhluta Síberíu. Tveir tungumálahópar tilheyra þessari málafjölskyldu, annars vegar svonefnd eskimóatungumál (sem eru kölluð inuítamál á norðurströnd Alaska, í Kanada og á Grænlandi, júpik á vesturströnd Alaska, en júit í Síberíu), og hins vegar aleútíska.

Þó aleútíska og inúítamál séu náskyld er enginn efi á að þar er um að ræða aðskilin tungumál sem þróuðust sitt í hvora áttina fyrir um 3.000 árum. Hins vegar eru tungumálafræðingar (og talendur sjálfir) ekki á einu máli um hvort tala eigi um mállýskur eða sjálfstæð mál innan inuítatungu. Þrátt fyrir að mikill munur sé á milli kjarnamálsvæða eru hvergi skörp skil milli svæða.

Ættartré

Eskimó-aleútísk mál skiptast í eftirfarandi greinar:

• aleútíska
  • mið- og vesturmállýskur: atkan, attuan, unangan, bering (60-80 talendur)
  • austurmállýska: unalaskan, pribilof (400 talendur)
• eskimóamál (júpik, júit, og inuít)
  • mið-alaskajúpik (10.000 talendur)
  • kyrrahafsjúpik (400 talendur)
  • júit eða síberísk júpik (Chaplinon og St. Lawrence-eyja, 1.400 talendur)
  • naukan (70 talendur í Síberíu)
  • inúítamál eða inupik (75.000 talendur)
    • inupiaq (norðurhluti Alaska, 3.500 talendur)
    • inuvialuktun eða inuktun (vesturhluti Kanada; 765 talendur)
    • inúktitút (austurhluti Kanada; ásamt inuktun og inuinnaqtun, 30.000 talendur)
    • grænlenska (Grænland, 47.000 talendur)
• sirenik (útdautt, var áður talað í Síberíu)

Óvíst er hvernig eskimó-aleútísk mál eru skyld öðrum málaættum en þau eru a.m.k. óskyld öðrum málum frumbyggja Ameríku.

Ítarefni

• Alaska Native Language Center Geymt 23 janúar 2009 í Wayback Machine
• The Indigenous Languages of Alaska and Siberia Geymt 12 mars 2007 í Wayback Machine