Kannabis

Kannabis
	; Hampur
Ástand stofns
	; Ekki í útrýmingarhættu
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Jurtaríki (Plantae);
Fylking:	Dulfrævingar (Magnoliophyta);
Flokkur:	Tvíkímblöðungar (Magnoliopsida);
Ættbálkur:	Rósaættbálkur (Rosales);
Ætt:	Humlaætt (Cannabaceae);
Ættkvísl:	Cannabis; L.
Tegundir
	Cannabis sativa L.; Cannabis indica Lam.; Cannabis ruderalis Janisch;

Kannabis (fræðiheiti: Cannabis) er ættkvísl dulfrævinga en þrjár helstu tegundir hennar eru: Cannabis indica (indverskur hampur), Cannabis sativa og Cannabis ruderalis. Áður fyrr kölluðust afurðir plöntunnar einu nafni hampur, en í nútímamerkingu er það notað yfir þær plöntur sem gefa af sér aðrar afurðir en vímugjafa. Plöntunnar er neytt sem vímugjafa á ýmsa vegu. Algengast er að óunnins brums sé neytt, að kristöllum plöntunnar sé þjappað saman til að búa til hass og úr því er einnig unnin hassolía.

Hampur er planta sem hefur verið ræktuð í nær 5000 ár. Plantan á uppruna sinn að rekja til Asíu, en er í dag ræktuð um allan heim. Í stöngli plöntunnar eru langar og grófar trefjar sem nýtast vel til iðnaðar. Úr hampi hafa lengi verið unnin m.a. reipi og vefnaðarvörur.

Í háblöðum og bikarblöðum kvenplantna myndast efni sem nefnast kannabínóíðar. Mest rannsökuðu kannabínóíðarnir eru kannabíndíól (CBL) og kannabínól (CBN), sem hafa ekki hugbreytandi virkni, og svo tetrahýdrókannabínól (THC) sem hefur slíka virkni.^[2] Fundist hafa a.m.k. 85 kannabínóíðar, en þessi efnasambönd eru mjög mismunandi frá einni plöntu til annarrar.

Virkni THC

THC verkar aðallega á miðtaugakerfið, þ.e. heila og mænu. Meðal áhrifa sem koma þar fram er:^[3]

skerðing á skammtímaminni
skerðing á samhæfingu hreyfingar
verkjastilling
aukin matarlyst
lækkaður líkamshiti

Áhrif sem verða í úttaugakerfi, þ.e. utan heila og mænu er:

aukin hjartsláttartíðni
víkkun berkja
æðavíkkun
lækkaður augnþrýstingur

Viðtakar fyrir kannabínóíða

Tvennskonar viðtakar finnast fyrir kannabínóíða. CB1 er annar þeirra og finnst aðallega í miðtaugakerfinu og þá í svipuðu mæli og viðtakar fyrir GABA og Glútamat. Dreifing CB1 er ekki jöfn um miðtaugakerfið heldur finnast þeir aðallega í dreka, litla heila og undirstúku sem skýrir áhrifin sem koma fram, þ.e. skerðing á skammtímaminni (vegna áhrifa á dreka), verri samhæfingar hreyfingar (vegna hnykils) og aukinnar matarlystar og lækkaðs líkamshita (vegna áhrifa á undirstúku). CB2 viðtakarnir finnast mestmegnis í ónæmiskerfinu, þ.e. í milta, hálskirtlum, hóstarkirtlum og hvítfrumum í blóði. Kannabínóíðar hafa þ.a.l. hamlandi áhrif á ónæmiskerfið.^[4]

Möguleg læknisfræðileg áhrif kannabis

Verið er að kanna áhrif kannabis á ýmsa kvilla. Talið er að það hafi jákvæð áhrif hjá þeim sem gangast undir meðferð við krabbameini með því að minnka ógleði þeirra. Það gæti einnig hjálpað til við að minnka þrýsting í augum þeirra sem þjást af gláku. Að auki er það talið vinna gegn asmaköstum og draga úr einkennum sumra taugasjúkdóma. Rannsóknir benda til þess að kannabis geti einnig hjálpað til við að lina sársauka sem fylgir nokkrum sjúkdómum, s.s. þeim sem tengjast mænuskaða. Rannsóknir beinast nú að því að kanna virkni þess sem verkjastillandi lyfs og að þróa kannabis sem ekki hefur í för með sér þá vímu sem raunin er með kannabisefni.

Saga kannabisefna

Talið er að hampafurðir hafi verið notaðar í a.m.k. 5000 ár og eru elstu heimildir um það frá Kína. Textar sem fundist hafa í Kína benda til þess að það hafi verið notað sem lyf í Asíu til meðferðar við fjölmörgum sjúkdómum. Á Indlandi tengdist kannabis gyðjunni Shiva.

Í Evrópu hefur hampur bæði verið notaður til iðnaðar og í lækningaskyni. Í prússneskum texta frá því um árið 1350 er minnst á hamp og hann kallaður knapis (af kannabis). Hampur var einnig notaður í drykkjarföng og í Þýskalandi eru enn þann dag í dag til barir sem bjóða upp á hampbjór og hampvín. Þessi bjór og vín innihalda þó ekki kannabínóíða. Í Bandaríkjunum var eitt sinn hægt að kaupa kannabisefni í verslunum, en notkun þeirra minnkaði með tilkomu annarra deyfilyfja á markaðinn. Á fjórða áratugi síðustu aldar var kannabis bannað með lögum í Bandaríkjunum. Talið er að djasskynslóðin hafi svo hafið kannabis upp til nýrra hæða í Bandaríkjunum um miðja tuttugustu öld. Að auki hefur kannabis verið notað í trúarlegum tilgangi, til að mynda meðal Rastafaritrúaðra á Jamaíku og Sadhúa á Indlandi.

Viðurlög við notkun kannabis og lög á heimsvísu

Í byrjun síðustu aldar voru kannabisefni bönnuð með lögum víðast hvar í hinum vestræna heimi. Þau voru bönnuð í Bretlandi árið 1928 og sett á þau takmörk í Bandaríkjunum árið 1937. Þeim takmörkunum réð ekki hvað síst andstaða þeirra sem bjuggu til gerviefni sem kepptu við hampræktun. Bann við kannabis tekur oftast til ræktunar, eignar og dreifingar efnisins. Í Hollandi hefur lengi verið leyft að kaupa kannabisefni á sérstökum kaffihúsum og notkun efnisins er ekki ólögleg. Menn greinir hins vegar á um hvort þetta leyfi kyndi undir neyslu annarra efna enda telja sumir að kannabisneysla sé einfaldlega undanfari neyslu annarra vímuefna. Þrátt fyrir skiptar skoðanir hafa sum lönd nú leyft mönnum að eiga kannabis til einkanota (oft án þess að leyfa sölu þess) og er hugsunin ekki hvað síst að menn geti notað það í lækningaskyni. Meðal þessara landa eru Spánn, Portúgal og Ástralía. Á Englandi eru menn ekki lengur handteknir fyrir að eiga lítið magn af kannabis þar sem lögreglan telur sig ná betri árangri með því að einbeita sér að sterkari efnum. Þrátt fyrir það geta menn búist við sektum ef lögregla finnur kannabisefni á þeim.

Kannabis er ólöglegt í mörgum löndum en afglæpavæðing smárra skammta hefur þó víða átt sér stað. Árið 2017 voru kannabislög væg í löndum eins og Ástralíu, Bangladess, Kambódíu, Kanada, Síle, Kólumbíu, Kosta Ríka, Tékklandi, Þýsklalandi, Indland, Jamaíka, Mexíkó, Hollandi, Portúgal, Spáni, Suður-Afríku og Úrúgvæ, ásamt einstökum ríkjum Bandaríkjanna. Ströngustu lögin eru í Kína, Egyptalandi, Frakklandi, Indónesíu, Japan, Malasíu, Nígeríu, Noregi, Filippseyjum, Póllandi, Sádí-Arabíu, Singapúr, Suður-Kóreu, Tælandi, Tyrklandi, Úkraínu, Sameinuðu arabísku furstadæmunum og Víetnam.

Ísland

Kannabis var fyrst bannað árið 1969. (Sjá Kannabis á Íslandi)

Bandaríkin

Í Bandaríkjunum er kannabis í lækningaskyni leyfilegt í 33 ríkjum (2016) og leyft til almennrar neyslu í 10 ríkjum (2018) ^[5]

Tenglar

Tilvísanir

↑ Geoffrey William Guy; Brian Anthony Whittle; Philip Robson (2004). The Medicinal Uses of Cannabis and Cannabinoids. Pharmaceutical Press. bls. 74–. ISBN 978-0-85369-517-2.
↑ Rang, H.P.; Ritter, J.M.; Flower, R.J.; Henderson, G (2016). Rang&Dale's Pharmacology. Elsevier. ISBN 978-0-7020-5363-4.
↑ Rang, H.P.; Ritter, J.M.; Flower, R.J.; Henderson, G (2016). Rang&Dale's Pharmacology. Elsevier. ISBN 978-0-7020-5363-4.
↑ Rang, H.P.; Ritter, J.M.; Flower, R.J.; Henderson, G (2016). Rang&Dale's Pharmacology. Elsevier. ISBN 978-0-7020-5363-4.
↑ CannabisDrugs.com. Skoðað 26. apríl, 2019.

[GuyWhittle2004-1] Geoffrey William Guy; Brian Anthony Whittle; Philip Robson (2004). The Medicinal Uses of Cannabis and Cannabinoids. Pharmaceutical Press. bls. 74–. ISBN 978-0-85369-517-2.

[2] Rang, H.P.; Ritter, J.M.; Flower, R.J.; Henderson, G (2016). Rang&Dale's Pharmacology. Elsevier. ISBN 978-0-7020-5363-4.

[3] Rang, H.P.; Ritter, J.M.; Flower, R.J.; Henderson, G (2016). Rang&Dale's Pharmacology. Elsevier. ISBN 978-0-7020-5363-4.

[4] Rang, H.P.; Ritter, J.M.; Flower, R.J.; Henderson, G (2016). Rang&Dale's Pharmacology. Elsevier. ISBN 978-0-7020-5363-4.

[5] CannabisDrugs.com. Skoðað 26. apríl, 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]