Spartium junceum

Spartium junceum
	;
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Jurtaríki (Plantae);
Fylking:	Dulfrævingar (Magnoliophyta);
Flokkur:	Tvíkímblöðungar (Magnoliopsida);
Undirflokkur:	Rosidae;
Ættbálkur:	Belgjurtabálkur (Fabales);
Ætt:	Ertublómaætt (Fabaceae);
Undirætt:	Faboideae;
Ættflokkur:	Genisteae;
Ættkvísl:	Spartium; L.
Tegund:	S. junceum;
Tvínefni
	Spartium junceum; L.
Samheiti
	Genista juncea Scop.; Cytisus purgans (L.) Boiss..;

Geislasópur, (fræðiheiti: Spartium junceum)^[2], er runni af ertublómaætt. Hann er eina tegundin í ættkvíslinni spartium,^[3]^[4]^[5] en er náskyld öðrum sópum í ættkvíslunum Cytisus og Genista. Fræðiheitið junceum þýðir "sef-líkt" (Juncus), og vísar til sprotanna, sem hafa viss líkindi við stráin á sefi (Juncus).^[6]

Útbreiðsla og búsvæði[breyta | breyta frumkóða]

Geislasópurinn er ættaður frá svæðum í kring um Miðjarðarhaf; suður-Evrópu, suðvestur-Asíu og norðvestur-Afríku,^[7] þar sem hann vex á björtum stöðum, yfirleitt í þurrum, sendnum jarðvegi.

Lýsing[breyta | breyta frumkóða]

Hann er kröftugur lauffellandi runni sem verður um 2 til 4 m hár, sjaldan 5 metrar, með megingreinar að 5 sm þykkar, sjaldan 10 sm. Hann er með gilda, grágræna sprota með gisin lauf; 1 til 3 sm long og að 4 mm breið. Blöðin falla fljótt af.^[8] Síðla vors og snemm sumars eru plönturnar þaktar sterkgulum ilmandi blómum.

Ágeng tegund[breyta | breyta frumkóða]

Geislasópur hefur verið fluttur til margra svæða, og er talinn skaðleg ágeng tegund á svæðum með miðjarðarhafsloftslagi svo sem Kaliforníu og Oregon, Havaí, mið-Chile, suðaustur-Ástralíu, Vesturhöfða í Suður-Afríku og Kanaríeyjum og Azoreyjum.^[7]^[9] Hann var fyrst fluttur til Kaliforníu sem skrautplanta.^[9]^[10]

Nytjar[breyta | breyta frumkóða]

Geislasópur er notaður sem skrautplanta í görðum og landslags hönnun. Hún hefur fengið Royal Horticultural Societys Award of Garden Merit.^[11]

Í Bólivíu og Perú er hann þekktur sem retama^[7] og er orðinn mjög útbreiddur á sumum svæðum. Hann er ein af algengustu skrautplönum þar og sést oft til dæmis við gangbrautir í La Paz.

Plantan er einnig notuð sem bragðefni og sem ilmolía.^[7]^[12] Trefjar hans hafa verið notaðar í föt og einnig nýtist hann í jurtalitun (gult).^[12]^[13]