Fara í innihald

Túrbanlilja

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
(Endurbeint frá Lilium martagon)
Túrbanlilja

Vísindaleg flokkun
Ríki: Jurtaríki (Plantae)
Fylking: Dulfrævingar (Magnoliophyta)
Flokkur: Einkímblöðungar(Monocot)
Ættbálkur: Liljubálkur (Liliales)
Ætt: Liljuætt (Liliaceae)
Undirætt: Lilioideae
Ættkvísl: Lilium
Tegund:
L. martagon

Tvínefni
Lilium martagon
L.
Samheiti
Synonymy
  • Lilium versicolor Salisb.
  • Lilium hirsutum Mill.>
  • Lilium milleri Schult.
  • Martagon montanum Fourr.</small
  • Lilium caucasicum (Miscz.) Grossh.
  • Lilium cattaniae (Vis.) Vis.
  • Lilium martagonum St.-Lag.
  • Lilium dalmaticum Vis.
  • Lilium catanii Baker
  • Lilium glabrum Spreng.
  • Martagon sylvaticum Opiz
  • Lilium villosum Cavara
  • Lilium alpinum Kit.
  • Lilium pilosiusculum (Freyn) Miscz. (syn of L.m. var. pilosiusculum)

Túrbanlilja (fræðiheiti: Lilium martagon) er Evrasísk liljutegund af Liljuætt. Áberandi blómliturinn og stærðin gera hana eina mest einkennandi evrópskra lilja.

Útbreiðsla

[breyta | breyta frumkóða]

Túrbanlilja hefur Evrasíska útbreiðslu, frá Portúgal í vestri yfir í Síberísku taiga, suður yfir Balkanskaga til Kákasus, undanskilið er vestur Evrópa og norðurhluti Mið-Ítalíu og Suður Ítalía. Norðausturmörkin eru við Yenisei í Síberíu og þaðan suður í Mongólíu og Kína[1] austur til Japan[2]. Í Skandinavíu er hún ílend. [3][4][5][6][7][8][9]

Tegundin þrífst í frjósömum skógum, í kalkríkum jarðvegi á hálfskyggðum svölum stöðum. Aðeins á hálendi vex hún uppfyrir skógarmörk á engjum og ökrum, sérstaklega með öðrum hávöxnum gróðri. Hún vex upp að 2300m y. sjávarmáli.[10]

Lýsing

[breyta | breyta frumkóða]

Túrbanlilja er fjölær, jurtkennd planta sem verður á milli 30 til 150 sm., sjaldan 200sm. Hnöttóttur laukurinn getur náð 8sm ummáli.[11] Hún er stöngulrætandi, verður á milli 1m og 2m há. Blómliturinn er vanalega bleik-fjólublár, með dökkum blettum, en er mjög breytilegur, frá nær hvítum til næstum svartur. Blómin eru ilmandi. Mörg blóm eru á hverri plöntu, og allt að 50 geta verið á kröftugum plöntum. Grænir stönglarnir geta verið með fjólubláir eða rauðmengaðir og laufin eru sporbaugótt til lensulaga, mest í hvirfingum, að 16sm löng og oft lítið eitt hærð að neðan.[12][13]

Dæmigerðar blaðhvirfingar Túrbanlilju


Nafn

[breyta | breyta frumkóða]

Nafnið Túrbanlilja (á ensku: Turk's cap lily), er einnig notað yfir nokkrar aðrar tegundir, kemur af hinu einkennandi aftursveigða lagi krónublaðanna. Tegundarheitið martagon er tyrkneskt orð sem þýðir einnig túrban eða húfa.[14]

Ræktun

[breyta | breyta frumkóða]

Túrbanlilja er harðgerð[15] og góð garðplanta sem tekur þó 1 - 2 ár að koma sér fyrir.[16]

Þessi jurt[17] og hvíta afbrigðið 'Album'[18] hafa fengið Royal Horticultural Society's Award of Garden Merit.

Lilium martagon var notuð í kynblöndun við L. hansonii í lok 19 aldar af Mrs RO Backhouse of Hereford, England.[19]

Afbrigði

Ýmsar undirtegundir og afbrigði hafa verið skráð, en aðeins tvær viðurkenndar af World Checklist.[20]

  • Lilium martagon var. martagon - frá Portúgal til Mongólíu
  • Lilium martagon var. pilosiusculum Freyn - Rússland, Kazakhstan, Xinjiang, Mongólía

Tilvísanir

[breyta | breyta frumkóða]
  1. ↑ Flora of China, 24:137, 2000
  2. ↑ Muer, Angerer: Alpenpflanzen, Stuttgart 2004, ISBN 3-8001-3374-1
  3. ↑ Altervista Flora Italiana, Giglio a turbante, Common Turk's Cap Lily, Lilium martagon L. includes many color photos plus European distribution map
  4. ↑ Flora of China, Vol. 24 Page 137 新疆百合 xin jiang bai he Lilium martagon var. pilosiusculum Freyn, Oesterr. Bot. Z. 40: 224. 1890.
  5. ↑ Tutin, T.G. & al. (eds.) (1980). Flora Europaea 5: 1-452. Cambridge University Press.
  6. ↑ Davis, P.H. (ed.) (1984). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 8: 1-632. Edinburgh University Press, Edinburgh.
  7. ↑ Czerepanov, S.K. (1995). Vascular Plants of Russia and Adjacent States (The Former USSR): 1-516. Cambridge University Press.
  8. ↑ Grubov, V.I. (2001). Key to the Vascular Plants of Mongolia 1: 1-411. Science Publishers, Inc. Enfield, USA. Plymouth, U.K..
  9. ↑ Ikinci, N., Oberprieler, C. & Güner, A. (2006). On the origin of European lilies: phylogenetic analysis of Lilium section Liriotypus (Liliaceae) using sequences of the nuclear ribosomal transcribed spacers. Willdenowia 36: 647-565.
  10. ↑ Ruprecht Düll und Herfried Kutzelnigg: Taschenlexikon der Pflanzen Deutschlands. 2005, ISBN 3-494-01397-7
  11. ↑ Simon, Jelitto, Schacht: Die Freiland – Schmuckstauden, Bd. 2, S. 567, Ulmer, 1990, ISBN 3-8001-6378-0
  12. ↑ Christopher Brickell (1996). The RHS Encyclopedia of Garden Plants. London: Dorling Kindersly. bls. 615. ISBN 0-7513-0436-0.
  13. ↑ European Garden Flora, 1986.
  14. ↑ Allen J Coombes (1985). The Hamlyn Guide to Plant Names. Reed International Books. bls. 118. ISBN 0-600-57545-4.
  15. ↑ „Geymd eintak“. Afrit af upprunalegu geymt þann 30. september 2020. Sótt 3. janúar 2016.
  16. ↑ Garðblómabókin 1995 Hólmfríður Sigurðardóttir
  17. ↑ „RHS Plant Selector - Lilium martagon“. Afrit af upprunalegu geymt þann 15 maí 2013. Sótt 21. maí 2013.
  18. ↑ „RHS Plant Selector - Lilium martagon 'Album'“. Afrit af upprunalegu geymt þann maí 15, 2013. Sótt 21. maí 2013.
  19. ↑ Andrew Mikolajski, The New Plant Library - Lilies, Lorenz Books, Anness Publishing Ltd, New York, 1998, p10, ISBN 1-85967-634-0
  20. ↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families[óvirkur tengill]

Heimildir

[breyta | breyta frumkóða]
Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist Túrbanlilju.
Wikilífverur eru með efni sem tengist Túrbanlilju.
  • Xaver Finkenzeller: Alpenblumen. München 2003, ISBN 3-576-11482-3
  • Dankwart Seidel: Blumen. München 2001, ISBN 3-405-15766-8
  • Michael Jefferson-Brown: Lilien.. Christian-Verl., München 2004, ISBN 3-88472-627-7
  • Edward A. McRae: Lilies. A Guide for Growers and Collectors. Timber Press, Portland Or 1998, ISBN 0-88192-410-5
  • Peter H. Davis: Flora of Turkey and the East Aegean Islands. University Press, Edinburgh
  Þessi líffræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Túrbanlilja&oldid=1866201“