„Salt“: Munur á milli breytinga
Ekkert breytingarágrip |
|||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
:''Þessi grein fjallar um matarsalt. Fyrir sölt í efnafræði, sjá [[salt (efnafræði)]]. Fyrir aðrar merkingar má sjá [[Salt (aðgreining)|aðgreiningarsíðuna]].'' |
|||
| ⚫ | |||
[[Mynd:DeadSeaIsrael5.jpg|thumb|Lag af salti við [[Dauðahafið]].]] |
|||
| ⚫ | |||
[[Mynd:Selpologne.jpg|thumb|Saltkristall]] |
[[Mynd:Selpologne.jpg|thumb|Saltkristall]] |
||
[[Mynd:Salt Farmers - Pak Thale-edit1.jpg|thumb|Vinnsla sjávarsalts í [[Tæland]]ii]] |
[[Mynd:Salt Farmers - Pak Thale-edit1.jpg|thumb|Vinnsla sjávarsalts í [[Tæland]]ii]] |
||
''' |
'''Salt''' er steintegund sem er að mestu gerð úr '''natríumklóríði''' ([[efnatákn]] [[Natrín|Na]][[klór|Cl]]), sem er efnasamband sem tilheyrir [[Salt (efnafræði)|söltum]]. Það er mikið af salti í [[Sjór|sjónum]], það eru 35 grömm af salti í lítra af sjó (3,5% selta). |
||
Salt er notað til að bragðbæta mat og til að koma í veg fyrir að hann spillist. Bergsalt ''(steinsalt)'' er unnið úr saltnámum, en [[sjávarsalt]] er unnið úr [[haf|sjó]]. |
|||
Salt er lífsnauðsynlegt og er eitt af grunnbrögðum [[bragðskyn]]sins. Það er [[natríum]] (en ekki [[klór]]) sem er [[Jón (efnafræði)|jónin]] sem spilar mikilvægt hlutverk í dýrum, hún er {{ill|rafvaki|en|electrolyte}}, nauðsynleg fyrir starfsemi vöðva og tauga, og viðheldur réttum [[Flæðiþrýstingur|flæðiþrýstingi]] (osmótískum þrýstingi). |
|||
== Matarsalt == |
|||
[[Joð]]i er oft bætt í borðsalt en joðmagn í salti er misjafnt eftir markaðssvæðum og er tekið mið af því hve almennur joðskortur er á þeim svæðum þar sem selja á saltið. Sums staðar er [[flúor]] og [[járn]]i einnig bætt í borðsalt. |
|||
Matarsalt inniheldur snefil af öðrum efnum auk natríumklóríðs, t.d. kalíumjoðíð ([[Kalín|K]] [[Joð|I]]) og efni sem hindra myndun kekkja. |
|||
[[Joð]]i er oft bætt við til að koma í veg fyrir [[Joðskortur|joðskort]] hjá almenningi. Aðeins þarf örlítið magn af joði til að hindra joðskort. Joðskortur veldur greindarskorti. Sums staðar er [[flúor]]i bætt við til að koma í veg fyrir tannskemmdir, og [[járn]]i til að koma í veg fyrir [[blóðleysi]]. |
|||
Borðsalt er ýmist talið fínt eða gróft, eftir stærð saltkristalla. [[Flögusalt]] er gróft salt sem myndar flata, óreglulega kristalla. Sem dæmi um það má nefna Maldon-salt. |
|||
== Iðnaðarsalt == |
== Iðnaðarsalt == |
||
Aðeins um |
Aðeins um 6% af öllu því salti sem unnið er í heiminum er matarsalt, afgangurinn er [[iðnaðarsalt]] sem er notað í iðnaðarframleiðslu af ýmsu tagi, til að draga úr hálku á vegum, eða í landbúnaði. Gerðar eru mun strangari kröfur til hreinleika og efnainnihalds matarsalts en iðnaðarsalts og það er því mun dýrara. |
||
=== Iðnaðarsaltmálið á Íslandi 2012 === |
|||
== Saltmálið == |
|||
Í janúar |
Í janúar 2012 sögðu íslenskir fjölmiðlar frá því að salt sem [[Ölgerðin Egill Skallagrímsson|Ölgerðin]] og áður [[Danól]] höfðu flutt inn, að minnsta kosti frá 1998, og selt til fjölda fyrirtækja í matvælaiðnaði var ekki borðsalt, heldur iðnaðarsalt, sem ekki þarf að standast sömu kröfur og salt sem ætlað er til manneldis. Forsvarsmenn Ölgerðarinnar kváðust ekki hafa vitað að saltið væri ekki ætlað til neyslu.<ref>[http://www.ruv.is/frett/idnadarsalt-i-matvaeli ''Iðnaðarsalt í matvæli''.] Á vef RÚV, skoðað 15. janúar 2012.</ref> |
||
== Tilvísanir == |
== Tilvísanir == |
||
{{reflist}} |
|||
<references/> |
|||
== |
== Tenglar == |
||
{{Wikiorðabók|borðsalt}} |
{{Wikiorðabók|borðsalt}} |
||
{{commonscat|salt|borðsalti}} |
{{commonscat|salt|borðsalti}} |
||
| Lína 24: | Lína 32: | ||
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1541151 ''Saltverksmiðja á Reykjanesi''; grein í Morgunblaðinu 1981] |
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1541151 ''Saltverksmiðja á Reykjanesi''; grein í Morgunblaðinu 1981] |
||
{{stubbur}} |
|||
[[Flokkur:Sölt]] |
[[Flokkur:Sölt]] |
||
[[Flokkur:Krydd]] |
[[Flokkur:Krydd]] |
||
Útgáfa síðunnar 16. júní 2019 kl. 01:30
- Þessi grein fjallar um matarsalt. Fyrir sölt í efnafræði, sjá salt (efnafræði). Fyrir aðrar merkingar má sjá aðgreiningarsíðuna.
Salt er steintegund sem er að mestu gerð úr natríumklóríði (efnatákn NaCl), sem er efnasamband sem tilheyrir söltum. Það er mikið af salti í sjónum, það eru 35 grömm af salti í lítra af sjó (3,5% selta).
Salt er notað til að bragðbæta mat og til að koma í veg fyrir að hann spillist. Bergsalt (steinsalt) er unnið úr saltnámum, en sjávarsalt er unnið úr sjó.
Salt er lífsnauðsynlegt og er eitt af grunnbrögðum bragðskynsins. Það er natríum (en ekki klór) sem er jónin sem spilar mikilvægt hlutverk í dýrum, hún er rafvaki(en), nauðsynleg fyrir starfsemi vöðva og tauga, og viðheldur réttum flæðiþrýstingi (osmótískum þrýstingi).
Matarsalt
Matarsalt inniheldur snefil af öðrum efnum auk natríumklóríðs, t.d. kalíumjoðíð (K I) og efni sem hindra myndun kekkja.
Joði er oft bætt við til að koma í veg fyrir joðskort hjá almenningi. Aðeins þarf örlítið magn af joði til að hindra joðskort. Joðskortur veldur greindarskorti. Sums staðar er flúori bætt við til að koma í veg fyrir tannskemmdir, og járni til að koma í veg fyrir blóðleysi.
Iðnaðarsalt
Aðeins um 6% af öllu því salti sem unnið er í heiminum er matarsalt, afgangurinn er iðnaðarsalt sem er notað í iðnaðarframleiðslu af ýmsu tagi, til að draga úr hálku á vegum, eða í landbúnaði. Gerðar eru mun strangari kröfur til hreinleika og efnainnihalds matarsalts en iðnaðarsalts og það er því mun dýrara.
Iðnaðarsaltmálið á Íslandi 2012
Í janúar 2012 sögðu íslenskir fjölmiðlar frá því að salt sem Ölgerðin og áður Danól höfðu flutt inn, að minnsta kosti frá 1998, og selt til fjölda fyrirtækja í matvælaiðnaði var ekki borðsalt, heldur iðnaðarsalt, sem ekki þarf að standast sömu kröfur og salt sem ætlað er til manneldis. Forsvarsmenn Ölgerðarinnar kváðust ekki hafa vitað að saltið væri ekki ætlað til neyslu.[1]
Tilvísanir
- ↑ Iðnaðarsalt í matvæli. Á vef RÚV, skoðað 15. janúar 2012.
Tenglar
