„Skjálfandafljót“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Útgáfa síðunnar 20. janúar 2015 kl. 23:14

Skjálfandafljót nálægt ósum þess. Í bakgrunni má sjá Aðaldalshraun og Skjálfanda.

Skjálfandafljót er jökulfljót sem á upptök sín í Vonarskarði sem er á milli Vatnajökuls og Tungnafellsjökuls og fellur til sjávar í Skjálfanda. Fljótið er um 180 kílómetra langt og er það því fjórða lengsta vatnsfall á Íslandi. Vatnið í fljótinu er ekki eingöngu jökulvatn. Ýmsar drag- og lindár blandast því á leið þess til sjávar. Þetta gerir það að verkum að fiskur gengur upp í fljótið og er stunduð silungs- og laxveiði í fljótinu og þverám þess.

Farvegur fljótsins

Eftir að hafa runnið norður með Sprengisandi fellur fljótið niður Bárðardal en það hefur verið íbúum dalsins umtalsverður farartálmi í gegnum tíðina. Margir þekktir fossar eru í fljótinu, Aldeyjarfoss og Hrafnabjargafoss eru innarlega í Bárðardal og Goðafoss í mynni hans. Nokkrum kílómetrum neðan við Goðafoss klofnar fljótið og umvefur þar Þingey, hinn forna þingstað héraðsins sem Þingeyjarsýslur heita eftir. Meginkvíslin liggur vestan við eyna og fellur um Barnafoss. Norðan Þingeyjar fellur önnur kvísl um Ullarfoss ofan í Skipapoll.

Norðan Þingeyjar liðast fljótið eftir miklu flatlendi það sem eftir er leiðarinnar til sjávar. Þar getur fljótið við vissar aðstæður flætt yfir bakka sína og ógnað mannvirkjum. Síðast gerðist þetta í febrúar 2004 en þá ollu flóð í fljótinu töluverðu tjóni á vegum á svæðinu. Rauf það meðal annars skarð í þjóðveg 85 og rauf vegasamband að nokkrum bæjum í Kaldakinn.

Fram yfir miðja tuttugustu öld var ósinn upp við Ógöngufjall sem er yst Kinnarfjalla. Ósinn var síðar færður til austurs. Við þá framkvæmd varð til allstórt lón upp við fjallið. Með tímanum leitaði ósinn enn austar og fór þar að brjóta gróið land. Það varð til þess að ósinn var aftur færður til vesturs árið 2009 og er hann nú nálægt sínum gamla stað, skammt frá björgum Ógöngufjalls.

Heimildir

@@ Lína 3: / Lína 3: @@
 == Farvegur fljótsins ==
-Eftir að hafa runnið norður eftir [[Sprengisandur|Sprengisandi]] fellur fljótið niður [[Bárðardalur|Bárðardal]] og hefur verið íbúum dalsins umtalsverður farartálmi í gegnum tíðina. Margir þekktir fossar eru í fljótinu, [[Aldeyjarfoss]] og [[Hrafnabjargafoss]] eru innarlega í Bárðardal. [[Goðafoss]], einn af þekktari fossum landsins er yst í Bárðardal. Þar fellur fljótið fram af brún sem er á bilinu 9-17 metra há niður í þröngt gil. Nokkrum kílómetrum neðar klofnar fljótið í tvennt og umvefur þar [[Þingey]], hinn forna þingstað [[hérað]]sins sem [[Þingeyjarsýslur]] heita eftir. Meginkvíslin liggur vestan við eynna en báðar falla kvíslarnar í fossum niður í [[Skipapollur|Skipapoll]], [[Barnafoss]] að vestanverðu, [[Ullarfoss]] að austanverðu.
+Eftir að hafa runnið norður með [[Sprengisandur|Sprengisandi]] fellur fljótið niður [[Bárðardalur|Bárðardal]] en það hefur verið íbúum dalsins umtalsverður farartálmi í gegnum tíðina. Margir þekktir fossar eru í fljótinu, [[Aldeyjarfoss]] og [[Hrafnabjargafoss]] eru innarlega í Bárðardal og [[Goðafoss]] í mynni hans. Nokkrum kílómetrum neðan við Goðafoss klofnar fljótið og umvefur þar [[Þingey]], hinn forna þingstað héraðsins sem [[Þingeyjarsýslur]] heita eftir. Meginkvíslin liggur vestan við eyna og fellur um [[Barnafoss]]. Norðan Þingeyjar fellur önnur kvísl um [[Ullarfoss]] ofan í [[Skipapollur|Skipapoll]].
-Norður frá Skipapolli liðast fljótið eftir miklu flatlendi það sem eftir er leiðarinnar til sjávar. Sökum þess hversu flatt svæðið er norður af Skipapolli hefur fljótið átt það til að flæða yfir bakka sína í vorleysingum og hlákutíð. Síðast gerðist þetta í [[febrúar]] [[2004]] en þá ollu flóð í fljótinu töluverðu tjóni á vegum á svæðinu. Rauf meðal annars skarð í þjóðveg 85 og rauf vegasamband nokkurra bæja í [[Kaldakinn|Köldukinn]] við umheiminn.
+Norðan Þingeyjar liðast fljótið eftir miklu flatlendi það sem eftir er leiðarinnar til sjávar. Þar getur fljótið við vissar aðstæður flætt yfir bakka sína og ógnað mannvirkjum. Síðast gerðist þetta í [[febrúar]] [[2004]] en þá ollu flóð í fljótinu töluverðu tjóni á vegum á svæðinu. Rauf það meðal annars skarð í þjóðveg 85 og rauf vegasamband að nokkrum bæjum í [[Kaldakinn]].
-Ós fljótsins var lengi vel upp við [[Ógöngufjall]] sem er nyrsta fjall [[Kinnarfjöll|Kinnarfjalla]]. Ósinn var síðan færður fyrir nokkrum áratugum, umtalsvert austar. Við þessa framkvæmd varð til nokkuð stór lón upp við fjallið þar sem eru kjöraðstæður til silungsveiði þar sem engin straumur er í vatninu. Á þeim tíma sem liðin ef frá þessari framkvæmd hefur sandfjara sem var lengi þar sem Ógöngufjall stendur út í sjó, horfið og telja menn að það orsakist af því að framburðar Skjálfandafljóts njóti ekki lengur við. Á síðustu árum hafa hafa verið uppi hugmyndir um að færa ósinn aftur upp að fjallinu þar sem hann hefur verið að færast austur á bóginn. Sumir óttast jafnvel að hann kunni að fara það nálægt ósum [[Laxá í Aðaldal|Laxár í Aðaldal]] að það spilli laxagengd.
+Fram yfir miðja tuttugustu öld var ósinn upp við [[Ógöngufjall]] sem er yst [[Kinnarfjöll|Kinnarfjalla]]. Ósinn var síðar færður til austurs. Við þá framkvæmd varð til allstórt lón upp við fjallið. Með tímanum leitaði ósinn enn austar og fór þar að brjóta gróið land. Það varð til þess að ósinn var aftur færður til vesturs árið 2009 og er hann nú nálægt sínum gamla stað, skammt frá björgum Ógöngufjalls.
 == Heimildir ==