Carl Menger

Carl Menger

Carl Menger (28. febrúar 1840 - 26. febrúar 1921) var Austurrískur hagfræðingur, stofnandi Austurríska skólans og einn frumkvöðla Nýklassískrar hagfræði. Framlög hans til jaðargreiningar og jaðarábata (e. marginal utility) léku lykilhlutverk í byltingar í skilningi hagfræðinga á verðmyndun og kenningum um virði vöru og framleiðsluþátta. Jaðarbyltingin kollvarpaði kenningum klassískra hagfræðinga sem lögðu áherslu á framleiðslukostnað og beindi sjónum að neytandanum.

Ævi

Carl Menger var fæddur í Nowy Sącz í Póllandi þann 28. febrúar árið 1840. Menger kom úr efnaðri og menntaðri fjölskyldu, faðir hans var lögfræðingur og móðir hans úr virtri kaupmannafjölskyldu. Menger lærði lögfræði við Háskólann í Prag og Vín. Síðar meir lauk hann doktorsgráðu í Réttarheimspeki frá Háskólanum í Kraká, Póllandi. Hann starfaði sem blaðamaður um skeið en lagði hagfræði fyrir sig árið 1867, og var ráðinn prófessor við Vínarháskóla árið 1873. Hann var um skeið einkakennari ríkisarfa Austurríska keysaradæmisins, Rudolf von Habsburg.

Menger átti son með Hermine Andermann (1869-1924) sem var nefndur Karl Menger (1902-1985). Karl Menger lagði fyrir sig stærðfræði og fetaði seinna í fótspor föður síns með því að leggja sitt af mörkum til leikjafræðinar sem telst nú sem grein í bæði stærðfræði og hagfræði.

Framlög til hagfræði

Framlög hans til jaðargreiningar skipa honum, ásamt William Stanley Jevons og Marie Esprit Léon Walras í röð frumkvöðla jaðarbyltingarinnar og ris Nýklassíska skólans í hagfræði. Hans er þó ekki síður minnst sem upphafsmanns Austurrískrar hagfræði. Austurríska hagfræðin er talin hafa byrjað þegar að Menger skrifaði ritið “Grundsätze der Volkswirtschaftslehre” eða Gildi Hagfræðinnar sem kom út árið 1871. Menger var mjög gagnrýninn á hugmyndafræði klassískrar hagfræði og hafnað nálgun hennar á eðli efnahagslegs gildis, og þar með ráðandi krafta hagkerfisins.

Efnahagslegt gildi vöru felst ekki í verðmæti þeirra framleiðsluþátta og vinnu sem þarf til að framleiða hana, heldur nytjum hennar fyrir neytandann. Verðhlutföll skýrast því hvorki af ólíkum framleiðslukostnaði eða vinnumagni sem varan líkamnar, líkt og vinnugildiskenningar Karl Marx og David Ricardo gerðu ráð fyrir, heldur af ólíkum jaðarnytjum þeirra fyrir neytendur.

Virði vöru ákvarðast af sambandinu milli notagildis hennar og þörfum neytanda og er því ekki með einhverjum hætti innifalið eða innbyggt í vöruna sjálfa. Einn mikilvægasti munurinn á kenningu Menger og kenningum Jevons og Walras er að Menger skoðaði bæði heimili og fyrirtæki, þ.e. bæði jaðarkostnað jafnt sem jaðarnytjar.

Með því að skoða bæði framboðs- og eftirspurnarhlið vöru komst hann að því að því sem hann taldi vera mikilvægustu túlkunina á kenningunni að báðar hliðar hagnast af viðskiptum. Neytendur fá vöru sem uppfyllir þörf og fyrirtæki hagnast fjárhagslega.