William Gershom Collingwood

Titilsíða Eddukvæðaútgáfunnar 1908. Myndskreyting eftir W. G. Collingwood.

William Gershom Collingwood – (eða W. G. Collingwood) – (6. ágúst 1854 – 1. október 1932), var enskur rithöfundur, listmálari, fornfræðingur og prófessor í listfræði við Reading-háskóla, vestan við London. Collingwood ferðaðist um Ísland sumarið 1897 og gerði um 300 vatnslitamyndir og teikningar af sögustöðum.

Æviágrip

Collingwood fæddist í Liverpool. Foreldrar hans voru William Collingwood, kunnur landslagsmálari, og Marie Imhoff, af svissneskum ættum.

Árið 1872 fór Collingwood í Oxford-háskóla og lagði þar stund á heimspeki og fagurfræði og lauk námi með afburða vitnisburði 1876. Framhaldsnám stundaði hann við Listaháskólann í London (Slade School of Art) 1876–1878, og sýndi verk sín fyrst opinberlega 1880 í Royal Academy of Arts. Fyrsta rit hans kom út 1883 og nefndist „The Philosophy of Ornament“ (Heimspeki skreytilistar).

Í Oxford kynntist Collingwood fagurfræðingnum og málaranum John Ruskin (1819–1900), sem var rómaður fyrirlesari og áhrifamikill rithöfundur um listræn efni. Hafði hann mikil áhrif á Collingwood. Árið 1875 gerðist Collingwood aðstoðarmaður Ruskins, og var starfsferill hans fram undir 1900 að verulegu leyti helgaður Ruskin. Hann átti þátt í útgáfu á mörgum ritum Ruskins og ritaði ævisögu hans í tveimur bindum (1893). Fluttist hann með fjölskyldu sinni til Vatnahéraðsins (Lakeland eða Lake District) og settist að í Coniston, skammt frá Brantwood, heimili Ruskins.

Collingwood hélt málaralistinni við og málaði mikið í Vatnahéraðinu. Kynnti hann sér staðhætti og menningarsögu þess og sannfærðist um að menningin þar ætti norrænar rætur. Beindu þessar rannsóknir áhuga hans að fornnorrænni menningu og Íslendingasögum. Gerðist hann mikilvirkur í Fornfræðafélagi Cumberland- og Westmorelandhéraða (Cumberland & Westmoreland Antiquarian and Archaeological Society) og síðar í Fornleifafélaginu í ensku Miðlöndunum. Var síðari hluti starfsævi hans að mestu helgaður fræðimennsku og útgáfustarfsemi á sviði fornleifafræði. Hann varð forseti félagsins og sá einn um útgáfu á 32 bindum af ársritum þess og 12 aukaritum. Til þess að blása meira lífi í viðfangsefnið samdi hann tvær skáldsögur: Thorstein of the Mere (Þorsteinn frá Tjörn), 1895, og The Bondwoman (Ambáttin), 1896, sem gerast í Vatnahéraðinu.

Collingwood tók mikinn þátt í starfsemi Víkingafélagsins í London (Viking Society for Northern Research) og var forseti þess um tíma. Þar kynntist hann Jóni Stefánssyni, sem vann með honum að nokkrum verkum, m.a. þýðingu á Kormáks sögu: The Life and Death of Kormac the Skald, sem kom út 1902 á vegum félagsins. Einnig kynntist hann Eiríki Magnússyni í Cambridge, sem einnig veitti Collingwood aðstoð. Eftir fráfall Ruskins árið 1900 urðu mikil umskipti á högum Collingwoods. Þegar hann hafði lokið helstu verkum í Brantwood, hóf hann störf í University College, Reading, árið 1905, og var prófessor þar í málaralist og fagurfræði 1907–1911. Hann festi þó ekki yndi þar og fluttist aftur til Vatnalandanna.

Í fyrri heimsstyrjöldinni var Collingwood kvaddur til herþjónustu í upplýsingadeild breska flotans, en hann var þá sextugur. Varð þá hlé á fræðistörfum hans. Eftir stríðið átti hann þátt í gerð nokkurra minnismerkja um styrjöldina. Árið 1919 sneri hann aftur til Coniston og hélt áfram fræðistörfum um Vatnahéraðið og lauk sínu síðasta og merkasta verki: Northumbrian Crosses of the pre-Norman Age, 1927.

Árið 1883 giftist Collingwood Edith Mary Isaac (1857–1928), sem var listhneigð kona. Börn þeirra voru: Dorothy Susie Collingwood (1886–1964), eða Dóra, gift Ernest Altounyan, þau bjuggu lengst af í Sýrlandi, Barbara Crystal Collingwood (1887–1961), gift Oscar Gnosspelius, Robin George Collingwood (1889–1943), frægur sagnfræðingur og heimspekingur sem lærði mikið af föður sínum, og Ursula Mavis Collingwood (1891–1962), gift Reginald Bertram Luard-Selby.

Collingwood fékk hjartaáfall árið 1927 og var eftir það lítils megnugur. Hann missti konu sína 1928, og dó sjálfur 1932.

Íslandsförin 1897

Sumarið 1897 ferðaðist Collingwood um Ísland og gerði um 300 vatnslitamyndir og teikingar af sögustöðum landsins, sem hann notaði í bók sína Pílagrímsför til sögustaða á Íslandi, sem kom út tveimur árum seinna. Aðstoðarmaður hans í ferðinni og við ritun bókarinnar var dr. Jón Stefánsson. Steindór Steindórsson frá Hlöðum þýddi bókina fyrir Örlyg Hálfdanarson, en hún hefur ekki enn komið út. Hins vegar gaf Örlygur út allmörg sendibréf Collingwoods úr Íslandsferðinni, og um 160 vatnslitamyndir, í bókinni Fegurð Íslands og fornir sögustaðir. Yfir Íslandsmyndunum er rómantískur þokki og eru þær ómetanleg heimild um sinn tíma.

Enski Íslandsvinurinn Mark Watson komst yfir um 163 myndir hjá ættingjum Collingwoods og víðar, og gaf hann Þjóðminjasafni Íslands myndirnar, þær síðustu skv. erfðaskrá 1979. (15 myndir eru frá Færeyjum). Um 1987 gaf Haraldur Hannesson Þjóðminjasafninu 38 af myndum Collingwoods, sem áður höfðu verið í eigu Jóns Sveinssonar (Nonna). Um 2001 komu fram nokkrar myndir, sem höfðu verið í eigu dr. Jóns Stefánssonar. Þær eru flestar úr Grundarfirði, en Jón var ættaður þaðan. Þá eru nokkrar myndir, ásamt hluta af skjalasafni Collingwoods, í Abbot Hall listasafninu, í Kendal í Vatnahéraðinu. Loks voru allmargar myndir (eftirgerðir) og skjöl afhent Collingwood Society í Cardiff í Wales (um 2010). Félagið er helgað minningu sonar listamannsins, heimspekingsins Robins George Collingwoods.

Altaristaflan í kirkjunni á Borg á Mýrum er eftir Collingwood, en taflan var pöntuð hjá honum eftir Íslandsförina. Myndefnið er: „Leyfið börnunum að koma til mín“, og hafði Collingwood börn sín sem fyrirmyndir. Collingwood fékkst talsvert við að myndskreyta bækur, m.a. Eddukvæðin í enskri þýðingu, 1908.

Vorið 2010 opnaði Einar Falur Ingólfsson ljósmyndasýningu í Þjóðminjasafni Íslands, sem unnin var út frá myndum Collingwoods. Um leið kom út bókin:

• Einar Falur Ingólfsson: Sögustaðir. Í fótspor W.G. Collingwoods, Rvík 2010.

Þann 19. júlí 2012 fékk Þjóðminjasafn Íslands afhent Íslandskort, sem Collingwood hafði með sér í ferðinni 1897, og merkti inn það á leið sína. Það var sonardóttir listamannsins, Teresa (Collingwood) Smith, sem afhenti kortið í tilefni af pílagrímsför 30 Englendinga um sömu slóðir.

Nokkur rit Collingwoods

• A Pilgrimage to the Saga-Steads of Iceland, Ulverston 1899. — Meðhöfundur: Jón Stefánsson.
• Á söguslóðum. Nokkrar myndir úr Íslandsför sumarið 1897, Menningarsjóður, Reykjavík 1969. — Haraldur Hannesson ritaði um höfundinn og annaðist útgáfuna.
• Fegurð Íslands og fornir sögustaðir, Bókaútgáfan Örn og Örlygur, Reykjavík 1988. — Haraldur Hannesson þýddi sendibréf Collingwoods til fjölskyldu sinnar og ritaði um höfundinn.
• Letters from Iceland and other Essays. Collingwood Studies 3, R. G. Collingwood Society, Swansea 1996. — Enskur texti ofangreindra sendibréfa.
• The Life and Work of John Ruskin 1–2, London 1893. — Eitt kunnasta verk Collingwoods.
• Thorstein of the Mere. A saga of the Northmen in Lakeland, London 1895. — Skáldsaga.
• The Bondwoman. A saga of the Northmen in Lakeland, London 1896. — Skáldsaga.
• The Lake Counties, London 1902, og síðar í mörgum útgáfum.
• Lake District History, Kendal 1925.
• Northumbrian Crosses of the pre-Norman Age, London 1927.
• (Þýðing og myndskreyting): The Life and Death of Cormac the Skald, being the Icelandic Kormáks-saga, Viking Society, London 1902. — Meðþýðandi: Jón Stefánsson.
• Olive Bray (þýð.): The Elder or Poetic Edda, commonly known as Sæmund’s Edda. 1, The mythological poems, Viking Society, London 1908. — Með myndskreytingum Collingwoods.

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var „William Gershom Collingwood“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 1. apríl 2010.
• Kristján Eldjárn: Formáli að sýningarskrá, 1988.
• Matthew Townend: The Vikings and Victorian Lakeland. The Norse medievalism of W.G. Collingwood and his contemporaries, Kendal 2009.
• Sunnudagsmogginn, 12. ágúst 2012.
• "W.G. Collingwood's Letters from Iceland", RG Collingwood Society, Cardiff 2013, ISBN 978-0-954674-01-4.

Tenglar

• Verk eftir W. G. Collingwood hjá Project Gutenberg
• Mynd Collingwoods af John Ruskin Geymt 14 janúar 2010 í Wayback Machine
• The Saga of Cormac the Skald Geymt 10 mars 2010 í Wayback Machine — Kormáks saga í enskri þýðingu W. G. Collingwoods og Jóns Stefánssonar.