Rokk og ról

Rokk og Ról
Uppruni	Ryþmablús Blús Kántrítónlist
Vinsældir	Stóðu hæst frá 1955 til 1960
Tengdar stefnur
Rokkabillí – Ryþmablús – Blús

Rokk og ról (e. rock and roll) er tónlistarstefna sem varð til á sjötta áratugi síðustu aldar og er sá áratugur af flestum talinn upphaf rokktónlistar. Fræðingar rekja upphaf rokksins til fyrstu ára sjötta áratugarins og að það hafi þróast úr ryþmablús og kántrítónlist. Little Richard, einn af frumkvöðlum rokksins, hefur oft sagt að Ryþmablús hafi eignast barn og úr því hafi rokkið orðið til. Margir af frægum ryþmablús tónlistarmönnum áttu mikinn þátt í því að skapa rokkið, þar á meðal eru Muddy Waters, Willie Mae Thornton og Ray Charles.

Tæknibreytingar

Á sama tíma og tónlistin var að þróast þá var tæknin einnig að þróast gríðarlega. Framfarir í tækninni höfðu mikil áhrif á tónlistina. Vínylplötur á fimmta og snemma á sjötta áratuginum voru stórar og viðkvæmar, þær skemmdust auðveldlega og voru ill-meðfærilegar. Snemma á sjötta áratuginum urður breytingar á þessu, plötur minnkuðu og gæðin bötnuðu til muna og plöturnar urðu einnig ódýrari og því aðgengilegari fyrir almenning. Á svipuðum tíma varð einnig önnur stór þróun á tækninni. Þetta var þróunin á Lampaútvarpinu (e. Transistor Radio). Útvarpstæki höfðu verið stór, klunnaleg og hljóðgæði misgóð. En með tilkomu lampaútvarpsins minnkuðu útvörpin og urðu einnig mun ódýrari. Útvarp í bíla var einnig lengi mjög dýr kostur en lampaútvarpið breytti því og er útvarp líklegast það fyrsta á blaði sem aukahlutur í bíla í dag.

Á þessum tíma urðu rafmagnsgítarar einnig aðgengilegir fyrir almenningi og varð rafmagnsgítarinn nokkurs konar hljómur rokksins. Helstu gítararnir til að byrja með voru Gibson Les Paul og Fender Stratocaster.

Saga

Bill Haley og hljómsveit hans á tónleikum.

Tónlistar útvarpsstöðvar voru tiltölulega ný fyrirbæri á þessum tíma. Stöðvar eins og WJW í Cleveland byrjuðu að senda út þætti eins og „The Alan Freed Moondog show“ sem spilaði aðallega ryþmablús og rokk og ról. Alan Freed þessi bar líka ábyrgð á því sem að margir segja að séu fyrstu rokktónleikarnir. Þetta voru tónleikar sem kallaðir voru „The Moondog Coronation Ball“. Þeir voru haldnir í Cleveland, Ohio þann 21. mars árið 1952. Fyrir utan það að vera taldir vera fyrstu rokktónleikarnir þá voru einnig svartir og hvítir tónlistarmenn sem koma áttu fram og verður það að teljast nokkuð áhugavert því flestar útvarpsstöðvar, tónleikar og plötufyrirtæki voru ennþá litarskipt. En aðsókn á tónleikana var langt fram úr væntingum þannig að yfirvöld lokuðu tónleikunum eftir fyrsta lagið og varð því raunar ekkert úr þeim.

Fyrsta rokk lagið sem sló í gegn var lagið „Crazy Man Crazy“ með hljómsveitinni Bill Haley and his Comets. Það náði tólfta sæti á popp listunum í Bandaríkjunum. En það var síðan árið 1955 sem fyrsta rokk lagið náði fyrsta sæti á listunum, þetta var lagið „Rock around the Clock“ einmitt með Bill Haley and his Comets. Þess má einnig geta að „Rock around the Clock“ er fjórða mest selda smáskífa allra tíma, seldist hún í yfir 25 milljónum eintaka. Það var síðan sama árið sem tónlistarmenn eins og Little Richard og Chuck Berry komust einnig inn á listana. Little Richard með laginu „Tutti Frutti“ og Chuck Berry með laginu „Maybellene“. Chuck Berry var einn af fyrstu og farsælustu rokk tónlistarmönnum sögunnar. Lög hans eins og áðurnefnt „Maybellene“, „Sweet Little Sixteen“ og „Johnny B. Goode“ höfðu gríðarmikil áhrif á rokksöguna og þá sérstaklega „Johnny B. Goode“ sem var gert nokkurn veginn ódauðlegt í myndinni Back to the Future sem kom út árið 1985. Á þessum tíma hafði rokkið náð nokkurri útbreiðslu í Ameríku og voru hvítir tónlistarmenn byrjaður að sína áhuga á því. Skömmu seinna kom einn frægasti tónlistarmaður allra tíma fram á sjónarsviðið, Elvis Presley, kallaður kóngurinn af fylgismönnum sínum. Elvis varð gríðarlega vinsæll samstundis, bæði meðal svartra og hvítra hópa. Elvis opnaði einnig dyrnar fyrir tónlistarmenn eins og Jerry Lee Lewis og Buddy Holly sem urðu gríðarlega vinsælir.

Endalok blómatíma rokksins

En rokkið þurfti að taka sinn enda eins og flestir hlutir. Flestir eru sammála um það að nokkrir hlutir hafi stuðlað að endalokum rokksins. Árið 1958 var Elvis kallaður í herinn, Chuck Berry átti í nokkuð stöðugum útistöðum við lögin (eitthvað sem átti eftir að halda áfram í gegnum allan hans feril), Jerry Lee Lewis var nokkurn vegin útskúfað úr samfélaginu þegar upp komst að hann hafði gifst þrettán ára gamalli frænku sinni og svo að lokum var það flugslys sem átti sér stað árið 1959. Í þessu flugslysi létust þrír af vinsælustu rokktónlistarmönnum síns tíma, Buddy Holly, Ritchie Valens og J.P. „Big Bopper“ Richardson. Flugslysið átti sér stað þann 3. febrúar og var sá dagur kallaður „The Day the Music Died“ í lagi Don McLean, American Pie sem var gefið út á samnefndri plötu árið 1971 heilum tólf árum eftir slysið.

Gagnrýni

Rokktónlistin var á sínum tíma gríðarlega gagnrýnd. Til að byrja með var rokkið mest vinsælt hjá ungu fólki af lágstéttum og líklegast svörtum uppruna. Þetta gerði það að verkum að eldri, hvíta millistéttin fannst þessi tónlist vera smekklaus og vildi ekkert með hana hafa. Rokk tónlistin var bönnuð á mörgum útvarpsstöðvum og í hundruðum skóla. Sumir gengu svo langt og kölluðu rokkið tónlist Satans. Til að fá hugmynd um hvað hatrið á rokkið var algengt þá hafði Frank Sinatra þetta um það að segja árið 1957. „Rock and roll is the most brutal, ugly, degenerate, vicious form of expression — lewd, sly, in plain fact, dirty — a rancid-smelling aphrodisiac and the martial music of every side-burned delinquent on the face of the earth.“ En unga kynslóðin sigraði eins og sagan sýnir og sést það best þegar Elvis var gestur í þætti Ed Sullivan og áhorfstölur ruku upp úr öllu valdi.