Nosema apis
| Nosema apis | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||
| Nosema apis (Zander, 1909) |
Nosema apis er Microsporidia, örsmátt, einfrumu sníkjudýr sem nýlega var endurflokkað sem sveppur sem leggst aðallega á hunangsbý. Það veldur þarmaveiki, sem einnig er kölluð nosemosis eða nosema, og er einn algengasti sjúkdómurinn í býflugum.[1] Dvalarstig N. apis eru langlíf gró sem þola öfgar í hitastigi og þurrk, og er ekki hægt að drepa með því að frysta sýkt hólf.
Einkenni
[breyta | breyta frumkóða]Einkenni sýkinnar eru tiltölulega almenn, sem gerir erfitt um vik að greina hana frá öðrum býflugnasjúkdómum. Hún kemur helst fram að vori eftir langvarandi leiðindaveður, þó gæti hún verið vetrarsjúkdómur sem fyrst er tekið eftir þegar býræktendur skoða kúpurnar. Þernurnar verða verst úti, síður druntarnir. Drottningin er sjaldan smituð þar sem drottningin er sjaldan fóðruð af smituðum þernum. Augljósasta einkennið er skita. Hún lýsir sér sem gular rendur utan á búinu og í alvarlegum tilfellum, innan í búinu. Býin geta verið ófleyg ("skríðandi") vegna ósamhæfðra vængja (disjointed).
Viðbótareinkenni eru; gildari afturbolur, veikara stunguviðbragð, og snemmbúin drottningarskifti. Ef drottningin er sýkt, þá skemmast eggjastokkarnir og eggjaframleiðsla fellur niður, sem gerir líklegt að henni verði skift út. Sjúkdómsferlið sem var lýst af Higes et al.. í Spáni fyrir N. ceranae er aðeins frábrugðið því hjá N. apis. Breytingarnar í meltingarkerfinu voru umtalsvert alvarlegri en hjá N. apis, tengdar miklum og útbreiddum frumuskemmdum. Aftur á móti vantaði hefðbundin einkenni hjá N. ceranae, svo sem skita, skrið, fjöldi dauðra býflugna í búinu og svo framvegis. Býin deyja frekar utan búsins, sem veldur fæðuskorti, og að lokum hruni búsins. Ritter (CVUA Freiburg) tilkynnti að einkenni geti komið fram allt árið hjá N. ceranae, öfugt við N. apis.s[2] Að vetrarlagi deyja sum búin fljótt og þá eru býin dauð í búinu (á Spáni eru búin yfirleitt tóm).
Meinafræði
[breyta | breyta frumkóða]Nosema apis er einfruma sníkjudýr í alibýflugum (Apis mellifera). Tegundin er í flokkinum Microsporidia, sem áður var talinn til frumdýra, en eru nú flokkuð sem sveppir eða skyld sveppum.[3] N. apis er með gró sem þola öfgar í hitastigi og þurrk. Áþekk tegund fannst 1996 í Apis cerana í Asíu, sem var nefnd Nosema ceranae. Lítið er vitað um einkenni eða feril sýkinnar annað en að hún virðist herja verr á alibýflugur. Ekki er einu sinni vitað hvenær hún kom til Evrópu.
Þessar tvær tegundir eru ekki greinanlegar við almenna skoðun, heldur einvörðungu með sameinda-erfðatækni svo sem polymerase chain reaction.
Smit
[breyta | breyta frumkóða]Nýskriðin bý eru alltaf ósmituð. Býin þurfa að gleypa gróin til að smitast. Gróin spíra fljótlega eftir inntöku. Þegar gróið er búið að koma sér fyrir í frumu byrjar það að vaxa og fjölga sér. Á sex til 10 dögum eru þekjufrumurnar fullar af nýjum gróum. Þekjufrumur eru vanalega losaðar í maga þar sem þær rifna og losa meltingarensím. Þegar smitaðar frumur losna á svipaðan hátt, losa þær 30–50 milljón smitandi gró þegar þær rifna.
Meðhöndlun
[breyta | breyta frumkóða]Meðhöndlun með sýklalyfinu Fumidil B (unnið úr Aspergillus fumigatus, ástæðunni fyrir "steinlirfum"), heldur aftur af grómyndun í maga, en drepur ekki gróin. Mælt er með sótthreinsun á búinu og verkfærum við miklum sýkingum.
Gróin eru viðkvæm fyrir efnum eins og ediksýra og formaldehyde, og geislun: ultrasonic og gammageislun.
Hitameðferð í49 °C í 24 klukkustundir getur nýst til að drepa gróin á sýktum verkfærum.
Sjá einnig
[breyta | breyta frumkóða]Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Johannes Eckert, Karl Theodor Friedhoff, Horst Zahner, Peter Deplazes: Lehrbuch der Parasitologie für die Tiermedizin (German). 2nd Ed., Georg Thieme 2008, ISBN 978-3-8304-1072-0, p. 140.
- ↑ Ritter, Wolfgang, (CVUA Freiburg): Nosema ceranae. Asiatischer Nosema-Erreger festgestellt. Neu verbreitet oder erst jetzt entdeckt (Þýðing: Asískur nosema sýkill greindur. Ný útbreiðsla eða nýfundinn)?] ADIZ, die Biene, der Imkerfreund (Zeitschrift der Landesverbände) 3/2006, S. 7 (Online auf der Website des Landesverbandes Schleswig-Holsteinischer und Hamburger Imker e. V.).
- ↑ Liu YJ, Hodson MC, Hall BD. Loss of the flagellum happened only once in the fungal lineage: phylogenetic structure of kingdom Fungi inferred from RNA polymerase II subunit genes. BMC Evol Biol. 2006 Sep 29;6:74.
- Nosema ceranae – a new threat to Apis mellifera honey bees Geymt 29 apríl 2007 í Wayback Machine
- [1] Geymt 7 febrúar 2005 í Wayback Machine University of Georgia Honeybee Program
- [2] Geymt 27 mars 2010 í Wayback Machine University of Florida IFAS Extension, Malcolm t. Sanford
- [3] Geymt 15 desember 2004 í Wayback Machine Swedish University of Agricultural Sciences Ingemar Fries, 1993
- T.A. Gochauer, B. Furgala, H. Shimanuki: The Hive and the honeybee. Chapter 21 Diseases and enemies of the honey bee, Dadant 1975.
- Higes, Mariano; u. a.: El Síndrome de Despoblamiento de las Colmenas en España (The bee dying syndrome in Spain). In: Vida Apícola 133 (September/October 2005), 15–21 (Montagud Editores, Barcelona, Spain).
- Higes, Mariano; u. a.: Nosema ceranae, a new microsporidian parasite in honeybees in Europe. In: Journal of Invertebrate Pathology 91 (2006) (Elsevier).
- Huang, Wei-Fone; u. a.: Complete rRNA Sequence of the Nosema ceranae from honeybee (Apis mellifera). National Taiwan University, Taipeh 2005.
- Huang, Wei-Fone; Jianga, Jing-Hao; Chenb, Yue-Wen and Wang, Chung-Hsiung A Nosema ceranae isolate from the honeybee Apis mellifera Geymt 16 október 2007 í Wayback Machine Apidologie 38 (2007) 30–37
- Klee, J., Besana, A. M., Genersch, E., Gisder, S., Nanetti, A., Tam, D. Q., Chinh, T. X., Puerta, F., Ruz, J. M., Kryger, P., Message, D., Hatjina, F., Korpela, S., Fries, I. & Paxton, R. J. (2007) Widespread dispersal of the microsporidium Nosema ceranae, an emergent pathogen of the western honey bee, Apis mellifera. Journal of Invertebrate Pathology.
- Webster, Thomas C.; u. a.: Nosema apis infection in worker and queen Apis mellifera / Nosema-apis-Infektion von Arbeiterinnen und Königinnen (Apis mellifera). In: Apidologie 35 (2004), 49–54 (EDP Sciences, Les Ulis, France).
- Chioveanu, G., Ionescu, D., Mardare, A., Control of Nosemosis – treatment with "Protofil" Geymt 27 september 2007 í Wayback Machine, Apiacta 39 (2004), S.31–38.
Ytri tenglar
[breyta | breyta frumkóða]- Beekeeping page at the University of Georgia, with a large section on Honey Bee Disorders]
- Apiculture Factsheets at the British Columbia Ministry of Agriculture and Lands
- BeeBase at the Defra Food and Environment Research Agency in the UK
- Kohala.net Geymt 26 október 2011 í Wayback Machine Diseases and Afflictions of Honey Bees
- Beediseases Geymt 16 júní 2013 í Archive.today Honey bee diseases website by Dr. Guido Cordoni.
- Býflugnasjúkdómar Geymt 1 september 2018 í Wayback Machine
