Lómagnúpur
| Lómagnúpur | |
|---|---|
 | |
| Hæð | 764 metri |
| Land | Ísland |
| Sveitarfélag | Skaftárhreppur |
 | |
| Hnit | 63°58′59″N 17°31′19″V / 63.982955°N 17.522014°V |
| breyta upplýsingum | |
Lómagnúpur er 767 m hátt fjall á Skeiðarársandi. Lómagnúpur er eitt hæsta standberg á Íslandi (671 m).[1].
Jarðfræði
[breyta | breyta frumkóða]Eins og mörg fjallshlíð á svæðinni á milli Kirkjubæjarklausturs og Skeiðarársands, hefur núpurinn áður fyrr verið hornbjarg. Lengi hefur hann skagað fram í sjó og mótast af afli haföldunnar og landrisi. Fjörður mikill hefur í þann tíð gengið inn í landið, þar sem Skeiðarársandur er núna. Samt er nú langt síðan árnar á sandinum hafa fyllt upp þennan fjörð og raunar miklu meir en það[1] - ekki síst í mörgum jökulhlaupum.
Lómagnúpur er úr móbergi, seti og grágrýti.[1]Að meginhluta til er Lómagnúpur byggður upp af móbergi, tvær áberandi syrpur af kubbabergi og stuðludu basalti blasa þó við í hamrahlíðum fjallsins. Á jökulskeiðum ísaldar hefur móbergið myndast og jarðlögin í höfðanum í heild hlaðist upp á um einni milljón ára. [2]
Tvö þekkt berghlaup hafa fallið úr honum, eitt af þeim á árinu 1789.[1]Skriðan kom niður í jarðskjálfta í júli 1789. Hún fell úr 600 métra hæð niður á sandinn or nær fast að þjóðvegi, hún kallast Hlaup og verður því stórgrýttari sem nær dregur fjallinu.[2]
Uppganga
[breyta | breyta frumkóða]Að austan, upp Hvirfildal, er auðveldasta leiðin.[1]
Útsýni af fjallinu er mikið , þar sér maður yfir Skeiðarársand til Öræfajökulls og líka er hægt að sjá inn á Vatnajökul alla leið til Grímsvatna.[1]
Lómagnúpur í bókmenntum
[breyta | breyta frumkóða]Gnúpurinn er líka frægur vegna hlutverk hans í Njálu. Þar segir Flosi: "Mig dreymdi (... ...) að ég þóttist vera að Lógmagnúpi og ganga út og sjá upp til gnúpsins, og opnaðist hann. Og gekk maður út úr gnúpinum (...) og hafði járnstaf í hendi. Hann fór kallandi og kallaði á menn mína, suma fyrr og suma síðar, og nefndi á nafn."[3]Útkoman er þekkt.
Svo lýkur Jón Helgason kvæði Áföngum við Lómagnúp með þessari vísu:
- Vötnin byltast að Brunasandi,
- bólgnar þar kvikan gljúp;
- landið ber sér á breiðum herðum
- bjartan og svalan hjúp;
- jötunninn stendur með járnstaf í hendi
- jafnan við Lómagnúp,
- kallar hann mig, og kallar hann þig (...)
- kuldaleg rödd og djúp.[2]
Heimildir
[breyta | breyta frumkóða]- „Landfræðilegar upplýsingar um Ísland“. Sótt 13. desember 2005.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Ari Trausti Guðmundsson, Pétur Þórleifsson: Íslensk fjöll. Gönguleiðir á 151 tind. Reykjavík, Mál og Menning, 2004
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Hjörleifur Guttormsson, Oddur Sigurðssson: Leyndardómar Vatnajökuls. Víðerni, fjöll og byggðir. Reykjavík, Fjöll og firnindi, 1997.
- ↑ Brennu-Njáls saga. Reykjavík, Ídnu, 2002