Torfbær

Torfbær (burstabær) á Skógum.

Torfbær (þó einnig sé talað um torfhús) er hús sem er reist úr torfi. Torfbæir voru með timburgrind (og/eða steinhleðslum), og var helsta hústegund á Íslandi frá 9. til 19. aldar.

Einangrun torfbæjanna

Torfbæirnir voru býsna vel einangraðir, þ.e. héldu vel heitu innandyra þó kalt væri úti. Í viðtali við Gunnlaug Halldórsson, í Morgunblaðinu 1975, spyr blaðamaður hann af hverju Íslendingar hafi ekki gert tilraunir með önnur byggingarefni en torf og grjót. Gunnlaugar svarar því til með stuttri sögu:

Vilmundur Jónsson síðar landlæknir gegndir héraðslæknisembætti á Langanesi frostaveturinn 1918. Hann bjó í timburstofu, og sat fyrir framan ofn með meðulin sín, sem ekki máttu frjósa. Nú, eitt sinn er hann kvaddur í sjúkravitjun út í sveit, þar sem var torfbær eins og víðast hvar. Þetta var í brunagaddi, en í bæjargöngunum tekur á móti Vilmundi fáklædd kona, sem setið hafði yfir sjúku barni. - Hvar er upphitunin? spurði Vilmundur, en konan glápti á hann, og skildi ekki, hvað hann var að fara.

Gunnlaugur bætti við þetta: Þeir voru nefnilega býsna vel einangraðir þessir gömlu torfbæir, og þurftu enga upphitun.

Viðhald

Torfbæirnir voru samt lélegur húsakostur, og oft þurfti að lappa upp á slíkar byggingar. Í Þjóðólfi, árið 1862, er því lýst hvað gerði það að verkum að skjanna þurfti oft upp á torfbæi og sagt frá því að Íslendingar séu:

... alltaf að byggja sama [Torfbæinn] svoað segja árs árlega; eitt árið hefir vatn hlaupið í einhvern vegginn eðr gaflaðið eða frostið klofið og sprengt inn, annað árið er þaktróðið orðið ónýtt og fúið svo að þaktorfið liggur inná viðum, og þarf að rífa þakið og leggja nýtt tróð á húsið, fjórða árið brotinn sperrukjálki eða 1-2 langbönd eða mæniás og þarf enn að rífa þakið fyrir þá sök, fimta árið er ytra þekjan rofin og þarf að tyrfa allt húsið að nýu o.s.frv. Þetta er vanalegi gángurinn í húsbyggíngum hér á landi yfir höfuð að tala.

Tengt efni

• Torfþak

Fock you ass hole

Tenglar

• Þróun íslenska torfbæjarins; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1987
• Landnámsbærinn; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1975
• Á fimmtíu ára afmæli sínu var Reykjavík torfbæjaborg; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1949
• Þegar torfbyggingar voru bannaðar í Miðbænum; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1958
• Skemma bóndans; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1950
• Íslenski torfbærinn á listahátíð; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1970
• Eldamennska í íslenskum torfbæjum; grein eftir Hallgerði Gísladóttir (Pdf-skjal)

  Þessi grein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.