Kartöflubjalla

Kartöflubjalla
	;
Ástand stofns
	; Ekki í útrýmingarhættu
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Dýraríki Animalia;
Fylking:	Liðdýr Arthropoda;
Flokkur:	Skordýr Insecta;
Ættbálkur:	Bjöllur Coleoptera;
Ætt:	Laufbjöllur Chrysomelidae;
Ættkvísl:	Leptinotarsa;
Tegund:	L. decemlineata;
Tvínefni
	Leptinotarsa decemlineata; Say, 1824 Leptinotarsa decemlineata

Kartöflubjalla (eða kólóradóbjalla) (fræðiheiti: Leptinotarsa decemlineata) er bjalla sem er skaðvaldur á kartöfluökrum.

Lýsing

Bjallan er sporöskjulaga og kúpt, um 10 mm löng og 7 mm breið með rauðgult höfuð og hálsskjöld og gula skjaldvængi með svarta flekki og svartar langrendur. Lirfan er í fyrstu dökkrauð en verður síðan gul með svarta flekki.

Lífshættir

Kartöflubjalla liggur í vetrardvala djúpt í jörðu (25–40 sm) og vaknar til lífs á vorin eftir rigningar og þegar jarðvegshiti hefur náð 14 °C hita á því dýpi sem bjallan lá í dvala. Bjallan makast og kvendýrin verpa. Eggin klekjast út á 4-10 dögum. Lirfurnar ná fullum vexti á 15 dögum og grafa sig þá niður í jörðina og púpa sig. Bjöllur skríða svo úr púpum að 8-15 dögum liðnum.

Útbreiðsla

Upprunaleg heimkynni bjöllunnar eru í Suður-Ameríku og vestanverðri Norður-Ameríku en þaðan hefur hún dreifst austur eftir álfunni og borist til Evrópu í kringum aldamótin 1900. Hún hefur fundist á öllum Norðurlöndunum og í Bretlandi en hefur ekki náð þar fótfestu.

Kartöflubjöllur á Íslandi

Kartöflubjöllur hafa þrisvar fundist á Íslandi. Sú fyrsta fannst í Reykjavíkurhöfn í júlí 1966, sú næsta á Seltjarnarnesi í júlí 1997 og sú síðasta í Reykjavík í maí 2006. Aðstæður til útbreiðslu virðast ekki vera hagstæðar fyrir kartöflubjöllu í Norður-Evrópu og Bretlandi.

Heimildir

Fyrirmynd greinarinnar var „Colorado potato beetle“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 5. janúar 2008.
Kartöflubjalla - skart eða skaðræðisskepna (Náttúrufræðistofnun Íslands) Geymt 6 mars 2016 í Wayback Machine