Jarðskjálftar á Íslandi
Jarðskjálftar á Íslandi verða á brotabelti á flekaskilum. Tvö slík belti eru á landinu: Á Suðurlandi, frá Ölfusi til Landssveitar og á Norðurlandi, kennt við Tjörnes. Einnig jarðskjálftasvæði á Reykjanesskaga. Öflugustu jarðskjálftar á Íslandi eru um 7 að stærð og geta valdið töluverðu tjóni. Þeir eru nokkuð tíðir undir brotabeltunum og undir megineldstöðvum.
Í sögulegu samhengi hefur orðið manntjón, en það hefur breyst með betri byggingu húsa skv. stöðlum sem eiga að standast skjálfta sem væntanlegir eru á Íslandi.
Listi yfir stóra skjálfta
[breyta | breyta frumkóða]Skjálftar 5 og yfir að stærð:
| Ár | Staður | Styrkur Jarðskjálftakvarðar | MMI | Áhrif |
|---|---|---|---|---|
| 2023 | 4,6 km NNA af Grindavík, 10. nóvember | 5,0 | VIII | Jarðskjálftahrina við Grindavík: Stór sprunga fór í gegnum bæinn og varð jarðsig. Talsverðar skemmdir voru á húsum og innviðum. Rafstrengur slitnaði og olli rafmagnsleysi í austurhluta bæjarins. Aðrar lagnir rofnuðu. Íbúar voru rýmdir úr bænum vegna mögulegs eldgoss en kvikugangur var talinn vera undir bænum. [1]
Í kjölfarið eða þann 18. desember 2023 hófst nokkuð kröftugt eldgos við sundhnúksgíga. Þar opnaðist 4 kílómetra löng sprunga um það bil 2,5 kílómetra norðan við Grindavík. |
| 2022 | 3,3 km NA af Grindavík, 31. júlí | 5,5 | VII | Við Grindavík: Lausamunir í hillum féllu, stórgrýti losnaði úr björgum [2]
[3]. Þremur dögum síðar hófst eldgos við Meradali. |
| 2021 | 3,3 km SSV af Keili, 24. febrúar[4] | 5,8 | VIII | Í kjölfarið fylgdi skjálftahrina næstu vikur með tugi skjálfta yfir 4.0. Hlutir féllu úr hillum víðs vegar, grjóthrun, starfsmenn í fiskvinnslu í Grindavík hættu vinnu, bankastarfsmaður fékk loftplötu í höfuðið. Svokallaður óróapúls mældist sem benti til þess að kvika væri að brjóta sér leið upp jarðskorpuna, og í kjölfarið hófst gos 19. mars. |
| 2020 | Vestan við Kleifarvatn, 20. október | 5,6 | VII | Skriða og lítið almennt eignartjón[5] |
| 2020 | Milli Siglufjarðar og Grímseyjar. 21. júní. | 5,8 | VII | Skriður og grjóthrun í fjöllum[6] |
| 2014 | Bárðarbunga í lok ágúst | 5,7 | VII | Skjálfti sem tengdist umbrotum í Holuhrauni, þegar kvikuinnskot tróð sér þangað. [7] |
| 2008 | Suðurland, 29. maí | 6,3 á Mw[8] | VIII | Ekkert mannfall varð, en nokkrar sauðkindur urðu undir byggingum og fórust. Sjá grein: Suðurlandsskjálftinn 29. maí 2008 |
| 2000 | Suðurland, 21. júní | 6,6 á Ms[9] | IX | |
| 2000 | Suðurland, 17. júní | 6,6 á Ms[9] | VIII | |
| 1987 | Vatnafjöllum, Suðurland, 26. maí | 5,8 | VIII | Grjóthrun, vörur féllu úr hillum. |
| 1976 | Öxarfjörður, 13. janúar | 6,2 | IX | Kópaskersskjálftinn
Mikið tjón á mannvirkjum; hús sprungu illa, vatns- og skólpleiðslur rofnuðu, bryggjan skemmdist mikið og dæmi um að hús færðust til um 9 sentimetra. Fólk þurfti að yfirgefa bæinn við illan leik í miklum snjóstormi. |
| 1968 | Brennisteinsfjöll, Reykjanesi, 5. desember | 6,0 | VIII | Minniháttartjón í Hafnarfirði en þó fór rafmagn þar af, fannst hann á öllu SV horninu. |
| 1963 | Mynni Skagafjarðar, 27. mars | 7,0 | VII | Ekkert tjón, upptökinn langt út á hafi en fannst hann þó um nær allt norðurland. |
| 1935 | Hellisheiði | um 6,0 | ||
| 1934 | Út frá Dalvík, 2. júní | 6,3 | VIII | Grein: Dalvíkurskjálftinn |
| 1933 | Nálægt Keili á Reykjanesi, 10. júní | tæplega 6,0 | VIII | Mælingar erlendis gáfu stærð skjálftans tæplega 6 stig. |
| 1929 | Nálægt Brennisteinsfjöllum, 23. júní | 6,3 | VIII | Stærsti skjálfti sem vitað er að hafi orðið á Reykjanesskaga. „olli umtalsverðu tjóni í Reykjavík og nágrenni“[11] |
| 1912 | Suðurland | 7,0 á Ms[9] | IX | Fjellu nokkrir bæir og sprakk jörðin við Selsund, létust þrír. |
| 1910 | Norðurland | 7,0 | VIII | |
| 1896 | Suðurland, frá Landsveit og í Ölfus | 7,0, 6,7, 6,0, 6,5 og 6,0 | VIII-X | Samtal fimm öflugir skjálftar milli 26. ágúst til 5. september. U.þ.b. 3000 hús eyðilögðust eða skemmdust mikið. Fjórir létust í hrinunni. |
| 1879 | Reykjanesskaga, í lok maímánaðar | ? | „sterk baðstofa á Vigdísarvöllum féll .. Um sama leyti hófst eldgos á mararbotni fyrir utan Reykjanes nærri Geirfuglaskeri.“[11] | |
| 1872 | Milli Flateyjar, Skjálfanda og Húsavíkur | 6,0+ | IX | |
| 1838 | Norðurland og Suðurland, 12. júní | ? | 12. júní - Harðir jarðskjálftar bæði fyrir norðan land og sunnan. Kirkjan á Knappsstöðum í Stíflu stórskemmdist. Bjarghrun í Grímsey og Málmey og einn maður beið bana. Hús skemmdust í Árnessýslu, einkum á Eyrarbakka, og nokkrir menn meiddust. | |
| 1784 | Skeiðum, Suðurlandi, 14.–16 ágúst | 7,1 (stærri skjálftinn af tveimur metinn af þeirri stærð) | XI | 93 bæir lögðust í rúst, aðallega í Árnessýslu en einnig í Rangárvallasýslu |
| 1755 | Flatey, Skjálfanda | 7,0–7,1 | X | Í Grímsey hrundi úr björgum. |
| 1734 | Suðurlandi, Flói, Grímsnes, Ölfus | ? | Hrundu þá að mestu 30 bæir, en 60–70 löskuðust. Sjá grein: Suðurlandsskjálftinn 1734 | |
| 1151 | ? | ? | „húsrið og mannsdauði“[11] |
Tenglar og heimildir
[breyta | breyta frumkóða]- Jarðskjálftarnir miklu á Suðurlandi 17. og 21. júní, 2000. – Eftirlits- og rannsóknardeild Eðlisfræðisviðs Veðurstofu Íslands
- Vísindavefur: Hver er stærsti jarðskjálfti sem mælst hefur á Íslandi og hversu stór var hann?
- Mbl.is: Stóru skjálftarnir
- Jarðskjálftagreinar hjá Veðurstofunni
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Sá stærsti 5 að stærð. Vísir, Sótt 15. nóvember 2023.
- ↑ Skjálftinn í gær það versta sem ég hef upplifað. Rúv, Sótt 2. ágúst 2022.
- ↑ Stórt bjarg hrunið úr Gálgaklettum... Vísir, sótt 3/8 2022
- ↑ Skjálftahrina á Reykjanesskaga. mbl.is. Sótt 24. febrúar 2021.
- ↑ Skjálfti að stærð 5,6. Rúv. Sótt 20. október 2020.
- ↑ Jarðskjálftinn reyndist 5,8. Rúv, Sótt 23. júní 2020.
- ↑ Hátt í 15.000 skjálftar á fjórum mánuðum Rúv, skoðað 7. mars 2021
- ↑ „Tjónamat vegna jarðskjálfta á Suðurlandi“. www.verkis.is. Afrit af upprunalegu geymt þann 22. október 2020. Sótt 18. mars 2019.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 „Jarðskjálftarnir miklu á Suðurlandi 17. og 21. júní, 2000“. hraun.vedur.is. Sótt 18. mars 2019.
- ↑ Jarðskjálfti í Vatnafjöllum Tímarit.is 26/5 1987. Morgunblaðið
- ↑ 11,0 11,1 11,2 „Sögulegt yfirlit um jarðskjálftavirkni á Reykjanesskaga | Jarðvísindastofnun - Institute of Earth Sciences“. Afrit af upprunalegu geymt þann 28. febrúar 2021. Sótt 25. febrúar 2021.