Heljardalsheiði
Heljardalsheiði er fjallvegur milli Eyjafjarðar og Skagafjarðar, nánar tiltekið milli Svarfaðardals og Heljardals, sem er afdalur út frá Kolbeinsdal í Skagafirði. Heiðin er 865 m há, allgrýtt, illa gróin og lífseigar fannir á háheiðinni. Þar er Stóravarða á vatnaskilum. Há fjöll eru á báðar hendur, Heljarfjall (1.090 m) að sunnan en Hákambar (1.162 m) að norðan. Um fjögurra tíma ferð var talin vera á milli innstu bæja í Svarfaðardal og Kolbeinsdal. Heiðin hefur alla tíð verið fjölfarin, fyrrum var hún í þjóðbraut enda skemmsta leið til Hóla fyrir alla þá sem áttu þangað erindi af Norðaustur- og Austurlandi. Símalínan sem lögð var frá Seyðisfirði til Reykjavíkur í upphafi 20. aldar var lögð yfir Heljardalsheiði. Bílvegur hefur hins vegar aldrei verið lagður um hana, þó er hún enn allfjölfarin bæði af gangandi fólki og ríðandi. Í aldanna rás hafa margir endað ævi sína á þessum fjallvegi. Veturinn 1195 hugðist Guðmundur góði Arason, sem þá var prestur á Völlum í Svarfaðardal, fara vestur yfir Heljardalsheiði ásamt með 15 förunautum sínum, körlum konum og börnum. Þá brast á stórhríð svo margir urðu úti en aðrir komust við illan leik til byggða ýmist í Kolbeinsdal eða Svarfaðardal. Guðmundur sjálfur lá úti um nóttina en slapp lífs ásamt með stúlkubarni sem honum fylgdi.
Heljuskáli heitir nýreist sæluhús á háheiðinni.
Heimildir
[breyta | breyta frumkóða]- Hjörtur Eldjárn Þórarinsson. „Svarfaðardalur og gönguleiðir um fjöllin“. Árbók Ferðafélags Íslands. () (1973): 9-119.
- Guðmundar saga Arasonar. Biskupasögur II. Guðni Jónsson sá um útgáfuna.