Eugene Terre'Blanche

Eugene Ney Terre'Blanche var kunnur talsmaður kynþáttahyggju og nýfasisma í Suður-Afríku sem barðist á níunda áratug síðustu aldar fyrir áframhaldandi aðskilnaði hvítra og svartra

Eugène Ney Terre'Blanche (31. janúar 1941 – 3. apríl 2010) var afríkanskur Búi sem stofnaði samtökin Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB) á tímum aðskilnaðar hvítra og svartra í Suður Afríku. Þau börðust hatrammlega gegn afnámi aðskilnaðarstefnunnar og hótuðu borgarastyrjöld í aðdraganda fyrstu frjálsu kosninganna í landinu. Terre'Blanche var um aldamótin dæmdur í 6 ára fangelsi fyrir morðtilraun og afplánaði þrjú ár af dómnum. Allt til dauðadags var hann leiðtogi AWB og þrýsti á um sérstakt ríki hvítra Búa innan Suður-Afríku.

Bakgrunnur

Terre'Blanche fæddist árið 1941 á sveitabýli í Transvaal bænum Ventersdorp í Suður-Afríku. Afi hans barðist fyrir Búa í seinna Búastríðinu, og faðir hans var ofursti í landher Suður-Afríku.

Nafnið Terre'Blanche („Hið hvíta land“ eða „Hin hvíta jörð“ úr frönsku) má rekja til franska húganottans Estienne Terreblanche frá Toulon, sem kom til Höfðaborgar árið 1704.

Stjórnmálaferill

Afrikaner Weerstandsbeweging

Terre'Blanche barist á sjöunda áratugnum gegn því sem hann kallaði „frjálslynda stefnu“ í B.J. Vorster, þá forsætisráðherra í Suður-Afríku. Terre'Blanche stofnaði árið 1970 með sex öðrum Búum, samtökin Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB). Samtökin náðu á sínum tíma 70.000 félagsmönnum af hægri væng hvítra íbúa Suður Afríku. Megináherslan var á kynþáttahyggju með yfirráðum hvíta kynstofnsins og nýfasisma.

Hótanir og hryðjuverk

Terre'Blanche leit á endalok aðskilnaðarstefnunnar sem uppgjöf við kommúnisma og hótaði borgarastyrjöld ef þáverandi forseti Suður-Afríku F. W. de Klerk afhenti völd til Nelson Mandela og samtaka hans Afríska þjóðarráðsins. Þegar De Klerk hélt fund í Ventersdorp heimabæ Terre'Blanche, árið 1991, stýrði Terre'Blanche mótmælum sem enduðu í átökum AWB við lögreglu og fjöldi fólks lét lífið. Árið 1993 stýrði hann meðal annars innrás í World Trade Centre í Kempton Park í Höfðaborg til að trufla samningaviðræður milli minnihlutastjórnar hvítra og leiðtoga svartra.

Merki samtakanna „Afrikaner Weerstandsbeweging“ (á ensku: Afrikaner Resistance Movement) eða AWB, sem Eugene Ney Terre'Blanche stofnaði 1973 til að berjast fyrir sjálfstæðu lýðveldi Afríkanskra Búa ("Volkstaat /Boerestaat") innan Suður Afríku, byggðum á gildum nýfasisma og yfirráðum hvíta kynstofnsins.

Átök og fangelsi

Terre'Blanche og samtök hans AWB voru mjög áberandi í suður-afrískum og alþjóðlegum fjölmiðlum á áttunda og níunda áratugnum. Samtökin biðu verulegan hnekki í átökum þegar sjálfsstjórnarríkið Bophuthatswana sameinaðist að fullu Suður Afríku. Tugir manna létu þá lífið. Hótun Terre'Blanche um borgarastríð gekk aldrei eftir.

Þann 17. júní 2001 var Terre'Blanche dæmdur í sex ára fangelsi, fyrir mjög alvarlega líkamsárás á starfsmann bensínstöðvar og morðtilraunar á öryggisverði árið 1996. Hann var látinn laus eftir þrjú ár.

Náðun

Eftir lok aðskilnaðarstefnu, leituðu Terre'Blanche og stuðningsmenn hans náðunar vegna árásarinnar á World Trade Centre, átakanna í Ventersdorp, og annarra gerða. Náðun var veitt „Sannleiks og sáttanefndinni“ svokölluðu sem sett var á fót þegar aðskilnaðarstefnan var afnumin.

Í mars 2008 boðuðu AWB samtökin endurkomu í stjórnmál Suður Afrískra stjórnmála. Ástæður þess voru meðal annars sagðar opinber spilling og hömlulaus glæpastarfsemi. Í júní sama ár var tilkynnt um stofnun æskulýðssamtaka AWB. Terre'Blanche var einn stofnandi þeirra.

Eugene Terre'Blanche var barinn til bana á búgarði sínum í norðvesturhluta Suður-Afríku 3. apríl 2010. Tveir voru handteknir fyrir að berja hann til dauða.

Skáldið Terre'Blanche

Terre'Blanche var einnig skáld. Verk hans voru á kennsluskrá í skólum í Natal héraði. Hann gaf einnig út á geisladisk safn ljóða sinna og nú síðast á DVD disk.

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var „Truth and Reconciliation Commission (South Africa)“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 4. apríl 2010.
• Fyrirmynd greinarinnar var „Afrikaner Weerstandsbeweging“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 4. apríl 2010.
• Fyrirmynd greinarinnar var „Eugène Terre'Blanche“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 4. apríl 2010.
• http://www.polity.org.za/polity/govdocs/commissions/1998/tebbutt/tebbutt1.html Geymt 7 júní 2011 í Wayback Machine
• „Hægriöfgamaður myrtur í Suður-Afríku“ á Mbl.is
• "Dæmdur fyrir morð á kynþáttahatara" Morgunblaðið: 22. ágúst 2012: Chris Mahlangu morðingi Eugene Terre'Blanche dæmdur.