Málsvörn Sókratesar (Platon)
|
| Þessi grein fjallar um samræður eftir Platon |
| 1. fjórleikur: |
| Evþýfron |
| Málsvörn Sókratesar |
| Kríton — Fædon |
| 2. fjórleikur: |
| Kratýlos — Þeætetos |
| Fræðarinn |
| Stjórnvitringurinn |
| 3. fjórleikur: |
| Parmenídes — Fílebos |
| Samdrykkjan — Fædros |
| 4. fjórleikur: |
| Alkibíades I — Alkibíades II |
| Hipparkos — Elskendurnir |
| 5. fjórleikur: |
| Þeages — Karmídes |
| Lakkes — Lýsis |
| 6. fjórleikur: |
| Evþýdemos — Prótagóras |
| Gorgías — Menon |
| 7. fjórleikur: |
| Hippías meiri — Hippías minni |
| Jón — Menexenos |
| 8. fjórleikur: |
| Kleitofon — Ríkið |
| Tímajos — Krítías |
| 9. fjórleikur: |
| Mínos — Lögin |
| Epinomis — Bréf |
| Verk utan fjórleikja: |
| (Almennt talin ranglega eignuð Platoni |
| að eftirmælunum undanskildum) |
| Skilgreiningar — Um réttlætið |
| Um dygðina — Demodókos |
| Sísýfos — Halkýon |
| Eryxías — Axíokkos |
| Eftirmæli |
- Þessi grein fjallar um rit Platons. Um rit Xenofons, sjá Málsvörn Sókratesar.
Málsvörn Sókratesar eða Varnarræða Sókratesar er ritverk eftir forngríska heimspekinginn Platon. Málsvörnin er skálduð varnarræða Sókratesar fyrir réttinum árið 399 f.Kr. Hún er stundum talin vera fyrsta rit Platons af þeim sem varðveitt eru en nær allir fræðimenn eru sammála um að hún sé samin snemma á ferli Platons, innan fárra ára eftir réttarhöldin. Verkið kom út á íslensku árið 1973 í þýðingu Sigurðar Nordals í bókinni Síðustu dagar Sókratesar en hafði áður komið út í þýðingu Jón Gíslasonar og hét þá Varnarræða Sókratesar.
Xenofon, sem einnig ritaði Málsvörn Sókratesar, bendir á að fjöldi höfunda hafi skrifað verk Sókratesi til varnar. Málsvörn Sókratesar eftir Platon er almennt álitin besta heimildin um Sókrates en deilt er um hversu mikinn hluta Sókrates á í henni. Bent er á að ritið skeri sig um margt frá öðrum ritum Platons en á móti kemur að ekki hefur hún verið skrifuð upp orðrétt eftir minni, enda þótt textinn sé nánast allur í fyrstu persónu og settur fram eins og um ræðu Sókratesar við réttarhöldin sé að ræða og Sókrates nefnir í tvígang að Platon sé viðstaddur (34a og 38b). Ákærurnar á hendur Sókratesi tengdust miklum breytingum sem urðu á samfélagi Aþeninga sem varð mun herskárra en áður hafði verið, en hann var dæmdur til dauða fyrir að spilla æskulýðnum og trúa ekki á guðina en boða villutrú.
Inngangur
[breyta | breyta frumkóða]Sókrates hefur mál sitt á því að lýsa yfir að honum sé ekki kunnugt hvort Aþeningar hafi þegar látið ákærendur sannfæra sig um sekt hans. Þau orð eru mikilvæg og segja fyrir um hvert þema ræðunnar verður, enda er algengt í verkum Platons að í upphafi sé sett fram meginhugmynd verksins. Þessi játning á þekkingarleysi gefur til kynna að heimspekin sem sett er fram í textanum feli í sér að játa fáfræði sína, enda sprettur öll þekking hans af því að vita ekkert: „Ég veit aðeins að ég veit ekki neitt“.
Sókrates biður kviðdóminn að dæma sig ekki eftir mælskusnilld sinni heldur af sannleikanum sem hún leiðir fram. Ræðan sem lesandinn les dugði ekki til að sannfæra dóminn, Sókrates var dæmdur til dauða en hann hefur verið dáður fyrir æðruleysi sitt andspænis dauðanum.
