Kvekarar

Einkennismerki kvekara frá því á seinni hluta 19. aldar.

Kvekarar eða hryllingsmenn eru kristin kirkjudeild sem formlega heitir Vinasamfélagið eða Vinakirkjan. Hluti af hugmyndafræði kvekara gengur út á að Guð sé í öllum mönnum og tali beint til þeirra. Þess vegna sé óþarfi að hafa presta eða guðsþjónustur sem milliliði. Í kirkjusamkomum kvekara er því öllum leyft að taka til máls eftir því sem „hið innra ljós“ þeirra segir til um.

Söguágrip

Stofnandi kvekarahreyfingarinnar var George Fox (1624–1691), sonur vefara í Leicestershire í Englandi. Fox hóf 23 ára gamall að predika gegn því sem hann taldi andlega deyfð ensku biskupakirkjunnar. Hann lagði áherslu á iðrun og leit að sannleikanum og í kringum predikanir hans spratt brátt upp söfnuður sem varð grunnurinn að Vinasambandi kvekara (e. Religious Society of Friends).

Nafnið „kvekari“ (dregið af orðinu quake, sem merkir að skjálfa) kom til þar sem meðlimir hreyfingarinnar þóttu oft skjálfa af geðshræringu þegar þeir vörðu skoðanir sínar og þar sem George Fox sagði eitt sinn þegar hann var kallaður fyrir dómara: „Skjálfið fyrir Guðs dómi.“

Kvekarahreyfingin óx ört undir leiðsögn Fox og meðlimir hennar voru orðnir um 50.000 þegar hann lést árið 1691. Hreyfingin varð þó um margt illa séð í bresku samfélagi þar sem meðlimir hennar neituðu að gegna herþjónustu og sverja stjórninni hollustueiði. Annar af fyrstu leiðtogum kvekarahreyfingarinnar var William Penn, sem hlaut árið 1681 stóra landspildu í Ameríku að gjöf frá Karli 2. Englandskonungi þar sem nú er fylkið Pennsylvanía í Bandaríkjunum. Árið 1682 úthlutaði Penn kvekurum svæði til landnáms í nýlendunni. Margir kvekarar fluttust þannig búferlum til Ameríku og áttu eftir að hafa veruleg áhrif á lagasetningu og kennsluaðferðir í Pennsylvaníu með áherslu sinni á friðarhyggju og líknarmál. Kvekarar áttu meðal annars mikinn þátt í því að Pennsylvanía varð fyrsta fylki Bandaríkjanna sem bannaði þrælahald með lögum árið 1780, á meðan frelsisstríð Bandaríkjanna geisaði enn.

Þegar Bandaríkin gengu inn í fyrri heimsstyrjöldina árið 1917 báðust kvekarar undan herkvaðningu stjórnarinnar. Rufus Jones, stofnandi kvekarasamtakanna American Friends Service Committee, fékk því framgengt að bandarískir kvekarar voru að endingu undanþegnir herþjónustu og fengu þess í stað að gegna margvíslegu hjálparstarfi í tengslum við stríðið. Eftir lok stríðsins tóku bandarískir kvekarar meðal annars þátt í að endurreisa 1666 frönsk þorp sem höfðu verið lögð í rúst, leituðu uppi fjölskyldur þýskra herfanga og tóku að sér munaðarlaus þýsk börn. Kvekarar héldu áfram líknarstarfi í Evrópu á millistríðsárunum, meðal annars með því að hlúa að særðum hermönnum í spænsku borgarastyrjöldinni og reyna að bæta kjör þýskra gyðinga eftir að gyðingaofsóknir nasista hófust í Þýskalandi.

Kvekarar hlutu friðarverðlaun Nóbels árið 1947, á 300 ára afmæli trúarhreyfingarinnar. Tvö helstu félög kvekara í Bandaríkjunum og Bretlandi, American Friends Service Committee og Friends Service Council, tóku við verðlaununum fyrir hönd kvekara.