„Íslenska stafrófið“: Munur á milli breytinga
→Tilvísanir: vefir.mms.is |
z |
||
Lína 4: | Lína 4: | ||
{| border=0 cellpadding=4 cellspacing=1 style="padding:0 .5em .2em; border:1px solid #999; margin:1em 0;" |
{| border=0 cellpadding=4 cellspacing=1 style="padding:0 .5em .2em; border:1px solid #999; margin:1em 0;" |
||
|- style="font-size:large; text-align:center; " |
|- style="font-size:large; text-align:center; " |
||
| [[A]] || [[Á]] || [[B]] || [[D]] || [[Ð]] || [[E]] || [[É]] || [[F]] || [[G]] || [[H]] || [[I]] || [[Í]] || [[J]] || [[K]] || [[L]] || [[M]] || [[N]] || [[O]] || [[Ó]] || [[P]] || [[R]] || [[S]] || [[T]] || [[U]] || [[Ú]] || [[V]] || [[X]] || [[Y]] || [[Ý]] || |
| [[A]] || [[Á]] || [[B]] || [[D]] || [[Ð]] || [[E]] || [[É]] || [[F]] || [[G]] || [[H]] || [[I]] || [[Í]] || [[J]] || [[K]] || [[L]] || [[M]] || [[N]] || [[O]] || [[Ó]] || [[P]] || [[R]] || [[S]] || [[T]] || [[U]] || [[Ú]] || [[V]] || [[X]] || [[Y]] || [[Ý]] |
||
|Z||[[Þ]] || [[Æ]] || [[Ö]] |
|||
|- style="font-size:large; text-align:center; " |
|- style="font-size:large; text-align:center; " |
||
| a || á || b || d || ð || e || é || f || g || h || i || í || j || k || l || m || n || o || ó || p || r || s || t || u || ú || v || x || y || ý || þ || æ || ö |
| a || á || b || d || ð || e || é || f || g || h || i || í || j || k || l || m || n || o || ó || p || r || s || t || u || ú || v || x || y || ý |
||
|z|| þ || æ || ö |
|||
|} |
|} |
||
Útgáfa síðunnar 9. mars 2020 kl. 09:27
Íslenska stafrófið | |||||
---|---|---|---|---|---|
Aa | Áá | Bb | Dd | Ðð | Ee |
Éé | Ff | Gg | Hh | Ii | Íí |
Jj | Kk | Ll | Mm | Nn | Oo |
Óó | Pp | Rr | Ss | Tt | Uu |
Úú | Vv | Xx | Yy | Ýý | Þþ |
Ææ | Öö |
Íslenska stafrófið er stafróf sem er notað til að skrifa íslensku. Íslenska stafrófið hefur 32 bókstafi, en 26 ef broddstafir eru ekki taldir með. Það notar eftirfarandi bókstafi:[1]
A | Á | B | D | Ð | E | É | F | G | H | I | Í | J | K | L | M | N | O | Ó | P | R | S | T | U | Ú | V | X | Y | Ý | Z | Þ | Æ | Ö |
a | á | b | d | ð | e | é | f | g | h | i | í | j | k | l | m | n | o | ó | p | r | s | t | u | ú | v | x | y | ý | z | þ | æ | ö |
þar sem broddarnir (´) yfir sérhljóðum tákna hvorki breytileika í áherslu né lengd heldur annað hljóðgildi.[1] Tveir sérstakir stafir í stafrófinu eru þeir þorn og eð en stafurinn Þ hefur verið í stöðugri notkun í íslensku máli frá upphafi.[1]
Stafurinn Z var einu sinni hluti af stafrófinu en var tekinn út árið 1973 vegna þess að z er í íslensku borið fram eins og s og þótti því ástæða til að einfalda stafsetningu. Samtímis var rætt um að fella út y og ý en ekki náðist samstaða um það.
Fimm stafir í íslenska stafrófinu tákna tvö hljóð: x é á ó æ.
Stafirnir C, Q, W, og Z eru ekki notaðir almennt í íslensku, en koma fyrir í sumum nöfnum sem Íslendingar bera, aðallega ættarnöfnum, og finnast á íslensku lyklaborði. Margir telja að þeir ættu að vera með í íslenska stafrófinu, enda er stafrófið fyrst og fremst tæki til þess að raða orðum og/eða nöfnum í "rétta" röð. Séu þessir stafir ekki á ákveðnum stað í stafrófinu getur enginn sagt hvar raða skal nöfnum eins og Carl eða Walter, sem bæði eru vel þekkt hérlendis. Stafrófið var kennt í íslenskum skólum með þessum stöfum allt fram undir 1980. Þá var stafrófið þannig: a, á, b, c, d, ð, e, é, f, g, h, i, í, j, k, l, m, n, o, ó, p, q, r, s, t, u, ú, v, w, x, y, ý, z, þ, æ, ö. Alls 36 stafir.
Íslenska stafrófið á uppruna sinn í latneska stafrófinu, sem á rætur að rekja til gríska stafrófsins.
Íslenskar stafrófsvísur
A, Á, B, D, Ð, E, É,
F, G, H, I, Í, J, K.
L, M, N, O, Ó og P,
eiga þar að standa hjá.
R, S, T, U, Ú, V næst,
X, Y, Ý, svo Þ, Æ, Ö.
Íslenskt stafróf er hér læst
í erindi þessi skrítin tvö.
- (Höfundur: Þórarinn Eldjárn)
Hér er svo upprunalega útgáfan af vísunum. Þær birtust fyrst í stafrófskveri séra Gunnars Pálssonar í Hjarðarholti, Lítið ungt stöfunarbarn, sem var prentað í Hrappsey 1782, og eru taldar vera eftir hann. Þetta er sú útgáfa sem flestir þekkja og syngja en á seinni árum hefur J og V þó yfirleitt verið bætt inn:
a, b, c, d, e, f, g
eftir kemur h, i, j, k
l, m, n, o, einnig p,
ætla eg q þar standi hjá.
r, s, t, u eru þar næst
x, y, ý, z, þ, æ, ö
allt Stafrófið er svo læst
í erendi þessi lítil tvö.[2]
Tilvísanir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Íslenska, í senn forn og ný“ (PDF). Sótt 8. desember 2005.
- ↑ Gunnar Pálsson: Lítið ungt stöfunarbarn. Íslensk rit í frumgerð. Iðunn, Reykjavík 1982.