Heyrnarfræði
Heyrnarfræði er vísindagrein sem rannsakar heyrn, jafnvægisskyn og raskanir sem því tengjast.[1]
Heyrnarfræðingar meðhöndla þá sem eru með heyrnarskerðingu og koma í veg fyrir frekari skaða sem því tengist. Með því að nota ýmsar prófunaraðferðir (t.d. atferlisheyrnarpróf og taugagreiningarpróf) reyna heyrnarfræðingar að meta hvort einhver hafi eðlilegt næmi fyrir hljóðum.
Ef heyrnarskerðing greinist meta heyrnarfræðingar hvaða hluta heyrnar (há-, mið- eða lágtíðni) verða fyrir áhrifum, að hve miklu leyti (alvarleiki skerðingar) og hvar sá skaði sem veldur heyrnarskerðingu finnst (ytra eyra, miðeyra, innra eyra, heyrnartaug og/eða miðtaugakerfi). Ef heyrnarfræðingur metur að heyrnarskerðing eða óeðlileg virkni heyrnarbrauta sé til staðar mun hann veita ráðleggingar um inngrip eða endurhæfingu (t.d. heyrnartæki, kuðungsígræðslur, viðeigandi læknistilvísanir). Auk þess að greina heyrnarskerðingar geta heyrnarfræðingar einnig sérhæft sig í endurhæfingu eyrnasuðs.
Saga
[breyta | breyta frumkóða]Notkun hugtakanna heyrnarfræði og heyrnarfræðingur í ritum hefur aðeins verið rakin allt til ársins 1946. Höfundur enska hugtaksins, audiology, er óþekktur, en Berger[2] nefnir Mayer BA Schier, Willard B Hargrave, Stanley Nowak, Norman Canfield eða Raymond Carhart sem mögulega upphafsmenn. Í ævisögu eftir Robert Galambos er Hallowell Davis álitinn að hafa búið til hugtakið á fjórða áratug síðustu aldar því hugtakið „auricular training“ hljómaði eins og aðferð til að kenna fólki að sveifla eyrunum.[3] Fyrsta bandaríska háskólanámið fyrir hljóðfræðinga var í boði Carhart við Northwestern University, árið 1946. [4]
Heyrnarfræðin þróaðist út frá þverfaglegu samstarfi. Aukin tíðni heyrnarskerðingar sem kom fram hjá hermönnum eftir síðari heimsstyrjöld var tilefni til að móta fagið eins og það er þekkt í dag. Alþjóðlegu heyrnarfræðisamtökin (International Society of Audiology - ISA) voru stofnuð árið 1952 til að „auðvelda þekkingu, vernd og endurhæfingu heyrnar manna“ og til að „þjóna sem talsmaður starfsgreinarinnar og heyrnarskertra um allan heim“. Það stuðlar að samskiptum landa, samtaka og tengdra samtaka, með skipulagningu heimsþinga, útgáfu vísindatímarits um heyrnarfræði[5] og með því að bjóða stuðning við viðleitni Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar í átt að því að koma til móts við þarfir heyrnarskertra og samfélag heyrnarlausra.
Heyrnarfræðingar
[breyta | breyta frumkóða]Heyrnarfræðingur er heilbrigðisstarfsmaður sem sérhæfir sig í því að greina, greina, meðhöndla og fylgjast með truflunum í heyrnarstarfsemi. Viðfangsefnið tekur bæði til fólks og tækni, og heyrnarfræðingur vinnur bæði með tæknilegar og kennslufræðilegar lausnir til að bæta heyrn hjá heyrnarskertu fólki. Heyrnarfræðingar eru menntaðir í að greina, stjórna og/eða meðhöndla heyrn, eyrnasuð eða jafnvægisvandamál. Þeir úthluta, stilla og endurhæfa með heyrnartæki ásamt þáttöku í að meta þörf á og stilla kuðungsígræðslur. Þeir ráðleggja fjölskyldum í nýgreiningu á heyrnarskerðingu hjá ungbörnum og hjálpa til við að kenna fullorðnum með heyrnarskerðingu að takast á við aðstæður. Að auki starfa heyrnarfræðingar við rannsóknarstörf. Starfsgreinin felur í sér samþætta notkun tækni-, atferlisvísinda og læknisfræðilegrar þekkingar á sviði heyrnar.
Starf heyrnarfræðinga felur meðal annars í sér heyrnarannsóknir, prófun hjálpartækja og fræðslu um hvernig hægt er að koma í veg fyrir heyrnarskaða til dæmis á vinnustöðum og í opinberu umhverfi. Starfið felur aðallega í sér rannsókn á heyrn með heyrnarmælingum í greiningarskyni eða sem grunnur að endurhæfingu, viðtölum og endurhæfingu heyrnarskertra þar sem þættir eins og heyrnaráðgjöf, úthlutun hjálpartækja og mat á þörfum fyrir frekari aðstoð eru innifalin.
Heyrnarfræðingar eru menntaðir í líffærafræði og lífeðlisfræði, heyrnartækjum, kuðungsígræðslum, rafgreiningu, hljóðvist, hljóðupplifun, taugalækningum, andarvirkni og -mati, jafnvægissjúkdómum, ráðgjöf og samskiptamöguleikum eins og táknmáli. Heyrnarfræðingar koma einnig að skimunaráætlun fyrir framkvæmd er á mörgum sjúkrahúsum um allan heim, þar með talið á Íslandi. Heyrnarfræðingur útskrifast venjulega með eftirfarandi hæfi: BSc, MSc (Audiology), Au.D., STI, PhD eða ScD, allt eftir því hvaða nám er og hvaða land er sótt.
Á Íslandi eru heyrnarfræðingar löggilt heilbrigðisstétt þar sem krafa er gerð um 3 ára háskólamenntun, BSc.[6] Heyrnarfræðingar sjá um greiningu á heyrnarskerðingu og úthlutun heyrnartækja til þeirra sem þess þurfa. Flestir heyrnarfræðingar á Íslandi hafa sótt sitt nám til Norðurlandanna.[7][8] Önnur stór lönd á sviði náms í heyrnarfræði eru Bandaríkin og Bretland. Grunnnám í heyrnarfræði er í dag (2021) 180 einingar og felur í sér þriggja ára nám í fullu námi. Grunnmenntunin leiðir til faglegra réttinda og umsókn um starfsleyfi fer fram hjá Landlæknisembættinu[6]. Einnig fæst akademísk BS gráða. Hægt er að fara í meistaranám í heyrnarfræði og einnig tækifæri til að sækja um doktorsnám.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Gelfand, Stanley A. (2009). Essentials of Audiology (3. útgáfa). New York: Thieme Medical Publishers, Inc. bls. ix. ISBN 978-1-60406-044-7. Sótt 17. mars 2015.
- ↑ Berger, KW (1976). „Genealogy of the words "audiology" and "audiologist"“. Journal of the American Audiology Society. 2 (2): 38–44. PMID 789309.
- ↑ (PDF) http://www.nap.edu/html/biomems/hdavis.pdf.
{{cite web}}:|title=vantar (hjálp) - ↑ Raymond Carhart (1912-1975) Papers, 1938-1975. Northwestern University Archives, Evanston, Illinois. http://www.library.northwestern.edu/archives/findingaids/raymond_carhart.pdf Accessed 2006-07-31.
- ↑ Bamford, John (10. desember 2001). „Editorial -Sound, British Journal of Audiology, International Journal of Audiology“. British Journal of Audiology. 35 (6): 327–328. doi:10.1080/00305364.2001.11745250. ISSN 0300-5364. S2CID 78271611.
- ↑ 6,0 6,1 „Heyrnarfræðingar“. www.landlaeknir.is. Afrit af upprunalegu geymt þann 2. júní 2021. Sótt 1. júní 2021.
- ↑ „Audionomutbildning“. www.studentum.se. Sótt 1. júní 2021.
- ↑ „Audiografutdanning“. Utdanning.no (norska). Sótt 1. júní 2021.