Stilkormar

Stilkormar
Barentsa discreta
Vísindaleg flokkun
Ríki: Dýraríki (Animalia) Yfirfylking: Lophotrochozoa Fylking: Stilkormar (Entoprocta)
Ættir
Barentsiidae (Urnatellidae) Loxokalypodidae Loxosomatidae Pedicellinidae

Stilkormar (fræðiheiti: entoprocta) eru fylking dýra sem hefst við í vatni, langflestar tegundur í hafinu. Stilkormar eru 0,1 til 7 mm langir og flestir geta ekki fært sig úr stað. Fullþroska stilkormar eru bikarlaga á tiltölulega löngum stilkum og hafa kórónu af gegnheilum örmum með smáum bifhárum sem sópa vatni að munninum en ormarnir nærast á smáum fæðuögnum sem þeir sía úr vatninu. Bæði munnur og endaþarmur stilkorma er í kórónunni. Mosadýr (ectoprocta) líkjast stilkormum en armar þeirra eru holir að innan og endaþarmurinn utan kórónunnar. Fræðiheiti fylkinganna þýða beinlínis „endaþarmur inn“ (entoprocta) og „endaþarmur út“ (ectoprocta). 150 til 180 tegundir stilkorma eru þekktar og flestar eru þær sjávardýr utan tvær sem vitað er um sem hafast við í ferskvatni. Flestar tegundir hafast við í þyrpingum en af þeim tegundum sem eru einfarar geta sumar fært sig úr stað, en þó afar hægt.

Stilkormar fjölga sér bæði með kynæxlun og með klónun. Ormarnir eru tvíkynja yfir æviskeið sitt en þó ekki af báðum kynjum samtímis heldur fyrst af öðru og síðar af hinu. Karlkyns stilkormar losa sæði út í vatnið en kvendýrin aðhafast misjafnlega eftir tegundum. Sumar tegundir losa ófrjóvguð egg sín út í vatnið en aðrar halda þeim í útungunarhólfum þar sem þau frjóvgast og eru geymd þar til þau klekjast. Sumar af þeim tegundum hafa líffæri sem svipar til legköku spendýra sem nærir eggin á meðan þau þroskast. Stilkormar klekjast sem lirfur og geta þá synt um í skamman tíma þar til þeir taka sér bólfestu á einhverju föstu yfirborði. Þar gangast lirfunar undir myndbreytingu þar sem aftari hluti meltingarvegarins snýst um 180° þannig að bæði munnur og endaþarmsop vísa í sömu átt. Sumar tegundir stilkorma geta fjölgað sér með klónun. Einfara tegundir geta þá af sér nýja einstaklinga sem vaxa á milli armanna en tegundir sem hafast við í þyrpingum klóna sig út frá stilkunum eða með renglum.

Steingervingar stilkorma eru sjaldgæfir og elstu sýnishornin sem fundist hafa eru frá júratímabilinu. Í flestum rannsóknum frá 1996 og síðar hafa stilkormar verið taldir heyra undir yfirfylkinguna trochozoa sem inniheldur m.a.lindýr en rannsókn frá 2008 benti til þess að stilkormar væru náskyldir mosadýrum.