Enid Blyton

Enid Mary Blyton (11. ágúst 1897 – 28. nóvember 1968) var breskur barnabókarithöfundur sem er bæði þekkt sem Enid Blyton og Mary Pollock. Hún var einn vinsælasti barnbókarithöfundur 20. aldar.

Enid Blyton skrifaði fjölmarga bókaflokka um sömu persónurnar. Bækur hennar eru þekktar um allan heim og hafa selst í yfir 600 milljónum eintaka. Enid er fimmti mest þýddi rithöfundur í heimi og eru yfir 3544 þýðinga bóka hennar fáanlegar samkvæmt Index Translationum UNESCO (2007). Ein þekktasta persóna hennar er Doddi (e. Noddy), en bækurnar um hann voru samdar fyrir börn sem eru að læra að lesa. Upprunalegu Dodda-bækurnar voru 24 en þær hafa síðan verið gefnar út í ýmsu formi og einstakir kaflar oft sem smábækur.

Þekktustu verk hennar eru skáldsögur fyrir börn, þar sem börnin sjálf lenda í ævintýrum og takast á við ráðgátur og sakamál og leysa án aðstoðar fullorðna. Slíkar voru til dæmis Ævintýrabækurnar (e. Adventure series), en af þeim komu út 8 bækur á árunum 1944-1950 og fjalla um fjögur börn og páfagaukinn Kíkí; þær skera sig úr að því leyti að helmingur þeirra gerist utan Englands, Fimm-bækurnar (e. Famous Five), sem er alls 21 bók, 1942–1963, og fjalla um fjögur börn og hundinn þeirra, Dularfullu bækurnar (e. Five Find-Outers and Dog), 15 bækur, 1943–1961, en í þeim skjóta fimm börn þorpslögreglumanninum Gunnari stöðugt ref fyrir rass), Leynifélagið Sjö saman (e. Secret Seven), 15 bækur, 1949–1963, félag sjö barna sem leysa sakamál), og Ráðgátu-bækurnar (e. The Barney Mysteries), 6 bækur, 1949-1959, sögur um þrjú börn og vin þeirra á unglingsaldri sem leysa ráðgátur. Af öðrum bókum hennar sem komið hafa út á íslensku má nefna Baldintátubækurnar (e. The Naughtiest Girl) og svo Doddabækurnar.

Bækurnar eftir Enid Blyton voru og eru enn geysilega vinsælar á Bretlandi og í fjöldamörgum öðrum löndum og hafa verk hennar verið þýdd á yfir 90 tungumál. Fyrsta bók hennar sem þýdd var á íslensku kom út árið 1945 nefndis Sveitin heillar og var úr flokknum um Leynifélagið sjö saman. Það var þó ekki fyrr en útgáfa Ævintýrabókanna hófst 1950 sem Enid Blyton varð alþekkt meðal íslenskra barna og náðu bækurnar miklum vinsældum.

Á síðari árum hafa ýmsir gagnrýnt bækur Enid Blyton fyrir viðhorf sem koma fram í þeim, bæði hvað varðar kynþætti, stéttaskiptingu og kynhlutverk. Þetta kemur fram í orðalagi, staðalímyndum og mörgu öðru. Brotamennirnir eru oft dökkir yfirlitum og útlendingslegir. Helstu óvinir Dodda voru upprunalega svertingjadúkkur en í nýlegum sjónvarpsþáttum koma önnur leikföng í stað þeirra. Hlutverkaskipting er líka skýr, stelpurnar elda og þvo upp, strákarnir leggja sig í hættu - þótt á því séu undantekningar eins og Georg(ína) í Fimm-bókunum, sem klæðir sig og hagar sér eins og strákur og lætur kalla sig strákanafni. Flestar stelpurnar eru þó fullkomlega sáttar: „Anna horfði aðdáunaraugum á Jonna. En sá munur að vera strákur!“ Stéttaskiptingin miðast líka við breskt samfélag á fyrri hluta 20. aldar. Söguhetjur Enid Blyton eru allar af miðstétt, fólk af lægri stéttum er yfirleitt óheflað og fáfrótt. Á seinni árum hafa útgefendur bóka Enid Blyton stundum gert breytingar á textanum til að draga úr þessum viðhorfum.

Árið 2009 gerði BBC sjónvarpsmyndina Enid sem er um ævi rithöfundarins og lék Helena Bonham Carter höfundinn. Myndin var frumsýnd 16. nóvember 2009.

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var „Enid Blyton“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 17. febrúar 2010.