Ábendingarfornafn
Ábendingarfornöfn (skammstafað sem áfn.) eru fornöfn[1] (áður fyrr nefnt vísifornafn) sem „benda á“ aðra hluti eða fyrirbæri en þaðan er kemur nafnið.
Ábendingarfornöfn í íslensku
[breyta | breyta frumkóða]
Í íslensku eru aðeins þrjú orð sem flokkast sem ábendingarfornöfn en það eru fornöfnin sá, þessi og hinn.[1]
Hitt beygist eins og greinirinn nema í nefnifalli og þolfalli í hvorugkyni þar sem ábendingarfornafnið er hitt en greinirinn hið.[2]
Sá og þessi beygjast þannig:
| kk. | kvk. | hk. | |
|---|---|---|---|
| nf. et. | sá | sú | það |
| þf. et. | þann | þá | það |
| þgf. et. | þeim | þeirri | því |
| ef. et. | þess | þeirrar | þess |
| nf. ft. | þeir | þær | þau |
| þf. ft. | þá | þær | þau |
| þgf. ft. | þeim | þeim | þeim |
| ef. ft. | þeirra | þeirra | þeirra |
| Hinn | kk. | kvk. | hk. |
|---|---|---|---|
| nf. et. | þessi | þessi | þetta |
| þf. et. | þennan | þessa | þetta |
| þgf. et. | þessum | þessari | þessu |
| ef. et. | þessa | þessarar | þessa |
| nf. ft. | þessir | þessar | þessi |
| þf. ft. | þessa | þessar | þessi |
| þgf. ft. | þessum | þessum | þessum |
| ef. ft. | þessara | þessara | þessara |
Eins og greinir tengja hliðstæð ábendingarfornöfn nafnorðið sem þau standa með við þekktar persónur, hluti eða hugmyndir; þessi maður er ágætis náungi, hinn maðurinn er óþokki.
Sérstæð ábendingarfornöfn jafngilda fornafni og nafnorði; sá er góður.
Óákveðin ábendingarfornöfn eru orðin slíkur, sjálfur, samur (sami), þvílíkur og beygjast þau sem sterk lýsingarorð.
Tengt efni
[breyta | breyta frumkóða]- Ábendingarorð (orð sem breyta um merkingu eftir samhengi)
Heimildir
[breyta | breyta frumkóða]- Þórunn Blöndal (1985). Almenn málfræði. Mál og menning.
- „Hvað er þetta?“. Vísindavefurinn.
Neðanmálsgreinar
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ 1,0 1,1 „Hugtakaskýringar - Málfræði“. Afrit af upprunalegu geymt þann 16. ágúst 2010. Sótt 23. júlí 2010.
- ↑ „Beyging orðsins „hinn"“. á Beygingarlýsingu íslensks nútímamáls