Vilhelmína Lever
Vilhelmína Lever (f. 1. mars 1802, d. 19. júní 1879) var íslensk verslunarkona sem bjó á Akureyri og rak þar verslun. Hún er þekkt fyrir að hafa kosið í sveitarstjórnarkosningunum 1863 og svo aftur 1866 áður en konur höfðu formlega fengið kosningarétt.
Ævi
[breyta | breyta frumkóða]Vilhelmína var dóttir Hans Vilhelms Lever, kaupmanns á Akureyri og fyrri konu hans Þuríðar Sigfúsdóttur. Vilhelmína giftist tvítug að aldri Þórði Daníelssyni frá Skipalóni. Hún fyrst íslenskra kvenna til að sækja um og fá lögskilnað árið 1824. Eftir hjónabandið eignaðist hún soninn Hans Vilhelm með Mads Christensen 1833 og ól hún soninn ein upp. Sonur hennar drukknaði ungur í Búðarlæknum.
Vilhelmína var athafnakona, hún keypti lóð á Akureyri 1834 og byggði litla verslun 1835. Hún var kölluð „borgarinna“ eða „höndlunarborgarinna“, sem þýddi verslunarkona. Árið 1846 seldi hún Þorsteini Daníelssyni verslunarhús sín og flutti út í Krossanes. Hún flutti aftur til Akureyrar 1852 og rak verslun og veitingasölu. Árið 1861 opnaði hún veitingasölu á Oddeyri og rak hana um árabil, var hún þá gjarnan kölluð „Vertshús-Mína“. Á ferli sínum átti Vilhelmína nokkur hús í innbænum og verslun í Hafnarstræti og hlýtur því að hafa talist heldur umsvifamikil á þess tíma mælikvarða.
Akureyrarbær öðlaðist kaupstaðarréttindi 1862 og skv. nýrri reglugerð var kosið til bæjarstjórnar 31. mars 1863. Skv. reglugerðinni höfðu kosningarétt allir fullmyndugir menn („alle fuldmyndige Mænd“), sem ekki voru hjú, höfðu verið búfastir í bænum síðasta árið og borguðu a.m.k. 2 ríkisdali í bæjargjöld. Vilhelmína féll undir öll þessi ákvæði og er efst á blaði á fyrstu síðu í kjörbókinni. Aftur kaus hún svo til bæjarstjórnar 3. jan. 1866. Í danska textanum átti orðið „Mænd“ örugglega að þýða karlmenn en vegna þess að í íslenska textanum stóð „menn“ en ekki „karlar“ fékk Vilhelmína að kjósa.
Leikritið Borgarinnan var sett upp á Akureyri árið 2012 sem fjallaði um ævi Vilhelmínu.[1]
Eftir Vilhelmínu hefur verið nefndur Vilhelmínulundur á Akureyri.[2]
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]Tenglar
[breyta | breyta frumkóða]- "Hún hafði gott hjarta" : þáttur af fyrstu konu sem kaus á Íslandi, grein eftir Gísla Jónsson í Íslendingi árið 1981
- Frumkvöðlar - Fyrsta konan sem kaus til sveitarstjórnar á Íslandi var Maddama Vilhelmína Lever
- Mannalát, Norðanfari 1879
- Kvennasöguganga -Jafnréttisstofu, Minjasafnsins á Akureyri og Zontakvenna
- Fyrstu bæjarstjórnarkosningarnar á Akureyri, í Lesbók Morgunblaðsins 1990 eftir Jón Hjaltason