Smákettir
Smákettir | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() Evrópski villikötturinn (Felis silvestris silvestris)
| ||||||||||||||
Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||
|
Smákettir (fræðiheiti: Felis) er ættkvísl rándýra af kattardýraætt. Ættkvíslin telur meðal annars heimilisköttinn. Minnsta Felis-tegundin er svartfættur köttur (F. nigripes) sem er 38-42 cm að lengd, og sú stærsta er skógarköttur (F. chaus) sem er 62-76 cm að lengd.[1]
Erfðafræðirannsóknir benda til þess að Felinae-ættkvíslrnar Felis, Otocolobus og Prionailurus, hafi greinst frá sameiginlegum forföður kattardýra í Evrasíu fyrir 6,2 milljón árum, og að ættkvíslin Felis hafi greinst frá hinum fyrir um 3,04 til 0,99 milljón árum.[2][3]
Tegundir
[breyta | breyta frumkóða]Carl Linnaeus taldi allar kattartegundir til ættkvíslarinnar Felis til ársins 1758.[4] Seinni tíma flokkunarfræðingar skipta kattardýrum í nokkrar ættkvíslir. Árið 1917 endurskoðaði breski dýrafræðingurinn Reginald Innes Pocock ættkvíslina Felis og taldi þá til hennar aðeins þær tegundir sem koma fram í töflunni hér fyrir neðan.[1] Áætlaður tími aðgreiningar er gefinn upp fyrir milljónum ára, byggt á greiningum á genabútum.[2]
Tegundir | Mynd | Staða hjá IUCN og útbreiðsla |
---|---|---|
Heimilisköttur (F. catus) Linnaeus, 1758[4] | ![]() |
IUCN: Ekki metið Finnst í mannabyggðum um allan heim, ýmist sem gæludýr, húsdýr eða villtur.[5] |
Evrópski villikötturinn (F. silvestris) Schreber, 1777[6]
Aðgreining fyrir 1,62 til 0,59 milljón árum. |
![]() |
IUCN: Ekki í hættu[7] |
Skógarköttur (F. chaus) Schreber, 1777[8]
Aðgreining fyrir 4,88 til 2,41 milljón árum. |
![]() |
IUCN: Ekki í hættu[9] |
Afrískur villiköttur (F. lybica) Forster, 1780[10]
Aðgreining fyrir 1,86 til 0,72 milljón árum. |
![]() |
IUCN: Ekki í hættu[11] |
Svartfættur köttur (F. nigripes) Burchell, 1824[12]
Aðgreining fyrir 4,44 til 2,16 milljón árum. |
![]() |
IUCN: Viðkvæm tegund[13] |
Sandköttur (F. margarita) Loche, 1858[14]
Aðgreining fyrir 3,67 til 1,72 milljón árum. |
![]() |
IUCN: Ekki í hættu[15] |
Kínverskur eyðimerkurköttur (F. bieti) Milne-Edwards, 1892[16]
Aðgreining fyrir 1,86 til 0,72 milljón árum. |
![]() |
IUCN: Viðkvæm tegund[17] |
Pocock setti manúlköttinn einan í ættkvíslina Otocolobus.[1] Aðrir vísindamenn vilja heldur flokka hann með Felis.[18]
Sumir vísindamenn telja kínverska eyðimerkurköttinn vera undirtegund F. silvestris.[19]
Þróunartré
[breyta | breyta frumkóða]Þróunartengsl núlifandi Felis-tegunda eru sett fram í eftirfarandi skýringarmynd:[2]
|
Útdauðar Felis-tegundir
[breyta | breyta frumkóða]Útdauðar Felis-tegundir sem hafa uppgötvast sem steingervingar eru meðal annars:
- Felis lunensis (Martelli, 1906)[20]
- Felis wenzensis (Stach, 1961)[21]
Heimild
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Pocock, R. I. (1951). Catalogue of the genus Felis. London: British Museum of Natural History.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Johnson, W. E.; Eizirik, E.; Pecon-Slattery, J.; Murphy, W. J.; Antunes, A.; Teeling, E.; O'Brien, S. J. (2006). „The Late Miocene Radiation of Modern Felidae: A Genetic Assessment“. Science. 311 (5757): 73–77. Bibcode:2006Sci...311...73J. doi:10.1126/science.1122277. PMID 16400146. S2CID 41672825.
- ↑ Pecon-Slattery, J.; O'Brien, S. J. (1998). „Patterns of Y and X chromosome DNA sequence divergence during the Felidae radiation“. Genetics. 148 (3): 1245–1255. doi:10.1093/genetics/148.3.1245. PMC 1460026. PMID 9539439.
- ↑ 4,0 4,1 Linnaeus, C. (1758). „Felis“. Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (latína). 1. bindi (10th reformed. útgáfa). Holmiae: Laurentii Salvii. bls. 42–44.
- ↑ Clutton-Brock, J. (1999) [1987]. „Cats“. A Natural History of Domesticated Mammals (2nd. útgáfa). Cambridge University Press. bls. 133–140. ISBN 9780521634953. OCLC 39786571.
- ↑ Schreber, J. C. D. (1778). „Die wilde Kaze“ [The Wild Cat]. Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur mit Beschreibungen (Dritter Theil). Erlangen: Expedition des Schreber'schen Säugthier- und des Esper'schen Schmetterlingswerkes. bls. 397–402.
- ↑ Yamaguchi, N.; Kitchener, A.; Driscoll, C.; Nussberger, B. (2015). „Felis silvestris“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2015: e.T60354712A50652361. Sótt 29 október 2018.
- ↑ Schreber, J. C. D. (1778). „Der Kirmyschak“. Die Säugethiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen (þýska). Erlangen: Wolfgang Walther. bls. 414–416.
- ↑ Gray, T. N. E.; Timmins, R. J.; Jathana, D.; Duckworth, J. W.; Baral, H.; Mukherjee, S. (2016). „Felis chaus“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2016: e.T8540A50651463.
- ↑ Forster, G. R. (1780). „LIII. Der Karakal“. Herrn von Büffons Naturgeschichte der vierfüssigen Thiere. Mit Vermehrungen, aus dem Französischen übersetzt. Sechster Band [Mr. von Büffon‘s Natural History of Quadrupeds. With additions, translated from French. Volume 6]. Berlin: Joachim Pauli. bls. 299–319.
- ↑ Ghoddousi, A.; Belbachir, F.; Durant, S. M.; Herbst, M.; Rosen, T. (2022). „Felis lybica“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2022: e.T131299383A154907281.
- ↑ Burchell, W. J. (1824). „Felis nigripes“. Travels in the Interior of Southern Africa, Vol. II. London: Longman, Hurst, Rees, Orme, Brown, and Green. bls. 592.
- ↑ Sliwa, A.; Wilson, B.; Küsters, M.; Tordiffe, A. (2016). „Felis nigripes“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2016: e.T8542A50652196.
- ↑ Loche, V. (1858). „Description d'une nouvelle espèce de Chat par M. le capitaine Loche“ [Description of a new species of cat, Mr. Captain Loche]. Revue et Magasin de Zoologie Pure et Appliquée. 2. X: 49–50.
- ↑ Sliwa, A.; Ghadirian, T.; Appel, A.; Banfield, L.; Sher Shah, M.; Wacher, T. (2016). „Felis margarita“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2016: e.T8541A50651884. Sótt 29 október 2018.
- ↑ Milne-Edwards, A. (1892). „Observations sur les mammifères du Thibet“. Revue Générale des Sciences Pures et Appliquées. III: 670–671.
- ↑ Riordan, P.; Sanderson, J.; Bao, W.; Abdukadir, A.; Shi, K. (2015). „Felis bieti“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2015: e.T8539A50651398. Sótt 29 október 2018.
- ↑ Wozencraft, W. C. (2005). „Genus Felis“. Í Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (ritstjóri). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. útgáfa). Johns Hopkins University Press. bls. 538. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
- ↑ Driscoll, C. A.; Menotti-Raymond, M.; Roca, A. L.; Hupe, K.; Johnson, W. E.; Geffen, E.; Harley, E. H.; Delibes, M.; Pontier, D.; Kitchener, A. C.; Yamaguchi, N.; O'Brien, S. J.; Macdonald, D. W. (2007). „The Near Eastern Origin of Cat Domestication“ (PDF). Science. 317 (5837): 519–523. Bibcode:2007Sci...317..519D. doi:10.1126/science.1139518. PMC 5612713. PMID 17600185.
- ↑ Martelli, A. (1906). „Su due Mustelidi e un Felide del Pliocene Toscano“ [About two Mustelids and one Felid of Pliocene Toscana]. Bollettino della Società Geologica Italiana. 25: 595–612.
- ↑ Stach, Jan (1961). „On two carnivores from the Pliocene breccia of Węże“. Acta Palaeontologica Polonica. 6 (4): 321–329.
