Fara í innihald

Smákettir

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Smákettir
Evrópski villikötturinn (Felis silvestris silvestris)
Evrópski villikötturinn (Felis silvestris silvestris)
Vísindaleg flokkun
Ríki: Dýraríkið (Animalia)
Fylking: Seildýr (Chordata)
Flokkur: Spendýr (Mammalia)
Ættbálkur: Rándýr (Carnivora)
Ætt: Kattardýr (Felidae)
Undirætt: Litlir kettir (Felinae)
Ættkvísl: Felis
Linnaeus, 1758

Smákettir (fræðiheiti: Felis) er ættkvísl rándýra af kattardýraætt. Ættkvíslin telur meðal annars heimilisköttinn. Minnsta Felis-tegundin er svartfættur köttur (F. nigripes) sem er 38-42 cm að lengd, og sú stærsta er skógarköttur (F. chaus) sem er 62-76 cm að lengd.[1]

Erfðafræðirannsóknir benda til þess að Felinae-ættkvíslrnar Felis, Otocolobus og Prionailurus, hafi greinst frá sameiginlegum forföður kattardýra í Evrasíu fyrir 6,2 milljón árum, og að ættkvíslin Felis hafi greinst frá hinum fyrir um 3,04 til 0,99 milljón árum.[2][3]

Tegundir

[breyta | breyta frumkóða]

Carl Linnaeus taldi allar kattartegundir til ættkvíslarinnar Felis til ársins 1758.[4] Seinni tíma flokkunarfræðingar skipta kattardýrum í nokkrar ættkvíslir. Árið 1917 endurskoðaði breski dýrafræðingurinn Reginald Innes Pocock ættkvíslina Felis og taldi þá til hennar aðeins þær tegundir sem koma fram í töflunni hér fyrir neðan.[1] Áætlaður tími aðgreiningar er gefinn upp fyrir milljónum ára, byggt á greiningum á genabútum.[2]

Tegundir Mynd Staða hjá IUCN og útbreiðsla
Heimilisköttur (F. catus) Linnaeus, 1758[4] IUCN: Ekki metið
Finnst í mannabyggðum um allan heim, ýmist sem gæludýr, húsdýr eða villtur.[5]
Evrópski villikötturinn (F. silvestris) Schreber, 1777[6]

Aðgreining fyrir 1,62 til 0,59 milljón árum.

 IUCN: Ekki í hættu[7]

Skógarköttur (F. chaus) Schreber, 1777[8]

Aðgreining fyrir 4,88 til 2,41 milljón árum.

 IUCN: Ekki í hættu[9]

Afrískur villiköttur (F. lybica) Forster, 1780[10]

Aðgreining fyrir 1,86 til 0,72 milljón árum.

 IUCN: Ekki í hættu[11]

Svartfættur köttur (F. nigripes) Burchell, 1824[12]

Aðgreining fyrir 4,44 til 2,16 milljón árum.

 IUCN: Viðkvæm tegund[13]

Sandköttur (F. margarita) Loche, 1858[14]

Aðgreining fyrir 3,67 til 1,72 milljón árum.

 IUCN: Ekki í hættu[15]

Kínverskur eyðimerkurköttur (F. bieti) Milne-Edwards, 1892[16]

Aðgreining fyrir 1,86 til 0,72 milljón árum.

 IUCN: Viðkvæm tegund[17]

Pocock setti manúlköttinn einan í ættkvíslina Otocolobus.[1] Aðrir vísindamenn vilja heldur flokka hann með Felis.[18]

Sumir vísindamenn telja kínverska eyðimerkurköttinn vera undirtegund F. silvestris.[19]

Þróunartré

[breyta | breyta frumkóða]

Þróunartengsl núlifandi Felis-tegunda eru sett fram í eftirfarandi skýringarmynd:[2]

Felidae
Felinae
 
 
Felis
 
 
 
 
 
 

Heimilisköttur (F. catus)

 
 

Evrópskur villiköttur (F. silvestris)

 
 
 
 

Afrískur villiköttur (F. lybica)

 
 

Kínverskur eyðimerkurköttur (F. bieti)

 
 
 
 

Sandköttur (F. margarita)

 
 
 

Svartfættur köttur (F. nigripes)

 
 
 

Skógarköttur (F. chaus)

 
 
 
 

aðrar þróunarlínur Felinae

 
 
 
 
 

Pantherinae

 
 

Útdauðar Felis-tegundir

[breyta | breyta frumkóða]

Útdauðar Felis-tegundir sem hafa uppgötvast sem steingervingar eru meðal annars:

Heimild

[breyta | breyta frumkóða]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Pocock, R. I. (1951). Catalogue of the genus Felis. London: British Museum of Natural History.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Johnson, W. E.; Eizirik, E.; Pecon-Slattery, J.; Murphy, W. J.; Antunes, A.; Teeling, E.; O'Brien, S. J. (2006). „The Late Miocene Radiation of Modern Felidae: A Genetic Assessment“. Science. 311 (5757): 73–77. Bibcode:2006Sci...311...73J. doi:10.1126/science.1122277. PMID 16400146. S2CID 41672825.
  3. ↑ Pecon-Slattery, J.; O'Brien, S. J. (1998). „Patterns of Y and X chromosome DNA sequence divergence during the Felidae radiation“. Genetics. 148 (3): 1245–1255. doi:10.1093/genetics/148.3.1245. PMC 1460026. PMID 9539439.
  4. ↑ 4,0 4,1 Linnaeus, C. (1758). „Felis“. Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (latína). 1. bindi (10th reformed. útgáfa). Holmiae: Laurentii Salvii. bls. 42–44.
  5. ↑ Clutton-Brock, J. (1999) [1987]. „Cats“. A Natural History of Domesticated Mammals (2nd. útgáfa). Cambridge University Press. bls. 133–140. ISBN 9780521634953. OCLC 39786571.
  6. ↑ Schreber, J. C. D. (1778). „Die wilde Kaze“ [The Wild Cat]. Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur mit Beschreibungen (Dritter Theil). Erlangen: Expedition des Schreber'schen Säugthier- und des Esper'schen Schmetterlingswerkes. bls. 397–402.
  7. ↑ Yamaguchi, N.; Kitchener, A.; Driscoll, C.; Nussberger, B. (2015). „Felis silvestris“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2015: e.T60354712A50652361. Sótt 29 október 2018.
  8. ↑ Schreber, J. C. D. (1778). „Der Kirmyschak“. Die Säugethiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen (þýska). Erlangen: Wolfgang Walther. bls. 414–416.
  9. ↑ Gray, T. N. E.; Timmins, R. J.; Jathana, D.; Duckworth, J. W.; Baral, H.; Mukherjee, S. (2016). „Felis chaus“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2016: e.T8540A50651463.
  10. ↑ Forster, G. R. (1780). „LIII. Der Karakal“. Herrn von Büffons Naturgeschichte der vierfüssigen Thiere. Mit Vermehrungen, aus dem Französischen übersetzt. Sechster Band [Mr. von Büffon‘s Natural History of Quadrupeds. With additions, translated from French. Volume 6]. Berlin: Joachim Pauli. bls. 299–319.
  11. ↑ Ghoddousi, A.; Belbachir, F.; Durant, S. M.; Herbst, M.; Rosen, T. (2022). „Felis lybica“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2022: e.T131299383A154907281.
  12. ↑ Burchell, W. J. (1824). „Felis nigripes“. Travels in the Interior of Southern Africa, Vol. II. London: Longman, Hurst, Rees, Orme, Brown, and Green. bls. 592.
  13. ↑ Sliwa, A.; Wilson, B.; Küsters, M.; Tordiffe, A. (2016). „Felis nigripes“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2016: e.T8542A50652196.
  14. ↑ Loche, V. (1858). „Description d'une nouvelle espèce de Chat par M. le capitaine Loche“ [Description of a new species of cat, Mr. Captain Loche]. Revue et Magasin de Zoologie Pure et Appliquée. 2. X: 49–50.
  15. ↑ Sliwa, A.; Ghadirian, T.; Appel, A.; Banfield, L.; Sher Shah, M.; Wacher, T. (2016). „Felis margarita“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2016: e.T8541A50651884. Sótt 29 október 2018.
  16. ↑ Milne-Edwards, A. (1892). „Observations sur les mammifères du Thibet“. Revue Générale des Sciences Pures et Appliquées. III: 670–671.
  17. ↑ Riordan, P.; Sanderson, J.; Bao, W.; Abdukadir, A.; Shi, K. (2015). „Felis bieti“. Rauði listi IUCN yfir tegundir í hættu. 2015: e.T8539A50651398. Sótt 29 október 2018.
  18. ↑ Wozencraft, W. C. (2005). „Genus Felis“. Í Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (ritstjóri). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. útgáfa). Johns Hopkins University Press. bls. 538. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
  19. ↑ Driscoll, C. A.; Menotti-Raymond, M.; Roca, A. L.; Hupe, K.; Johnson, W. E.; Geffen, E.; Harley, E. H.; Delibes, M.; Pontier, D.; Kitchener, A. C.; Yamaguchi, N.; O'Brien, S. J.; Macdonald, D. W. (2007). „The Near Eastern Origin of Cat Domestication“ (PDF). Science. 317 (5837): 519–523. Bibcode:2007Sci...317..519D. doi:10.1126/science.1139518. PMC 5612713. PMID 17600185.
  20. ↑ Martelli, A. (1906). „Su due Mustelidi e un Felide del Pliocene Toscano“ [About two Mustelids and one Felid of Pliocene Toscana]. Bollettino della Società Geologica Italiana. 25: 595–612.
  21. ↑ Stach, Jan (1961). „On two carnivores from the Pliocene breccia of Węże“. Acta Palaeontologica Polonica. 6 (4): 321–329.
Wikilífverur eru með efni sem tengist smáketti.
  Þessi líffræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Smákettir&oldid=1907266“