Pompeius
Gnæjus Pompeius mikli (latína: CN·POMPEIVS·CN·F·SEX·N·MAGNVS, Gnaeus eða Cnaeus Pompeius Magnus) (29. september 106 f.Kr. – 29. september 48 f.Kr.) var rómverskur stjórnmálamaður og herforingi, sem í bandalagi við Júlíus Caesar og Marcus Licinius Crassus myndaði fyrra þremenningabandalagið.
Pompeius varð ungur herstjórnandi í liði Súllu gegn stuðningsmönnum Maríusar. Eftir mikla sigra fyrir Súllu á Sikiley og í Afríku hlaut hann viðurnefnið Magnus eða „hinn mikli“. Árið 70 f.Kr. varð hann ræðismaður ásamt helsta keppinauti sínum, Crassusi, þrátt fyrir að vera aðeins 35 ára, en samkvæmt lögum þurftu menn að vera orðnir 40 ára. Alls varð Pompeius ræðismaður þrisvar sinnum.
Eitt þekktasta hernaðarafrek Pompeiusar var að hreinsa Miðjarðarhafið af sjóræningjum. Sjóræningjar höfðu valdið Rómverjum hugarangri og margvíslegu tjóni um aldir en eftir að Pompeius, með stuðningi Caesars, stýrði rómverska flotanum gegn þeim var ógnin úr sögunni fyrir fullt og allt. Pompeius tók þátt í þriðja stríði Rómverja gegn einum lífsseigasta óvini heimsveldisins, Miþridatesi konungi í Pontus. Pompeiusi tókst ekki að sigra Miþridates endanlega en veikti stöðu hans mikið og stuttu síðar framdi konungurinn sjálfsmorð. Pompeius hertók einnig Sýrland og Júdeu í þessari herferð.
Pompeius gekk í stjórnmálabandalag með Caesari og Crassusi árið 60 f.Kr. Þetta bandalag, fyrra þremenningabandalagið, færði þeim félögum í raun öll völd í Rómaveldi. Eftir að Crassus féll í herleiðangri til Parþíu árið 53 f.Kr. var úti um bandalagið og á næstu árum tókust Pompeius og Caesar á um völdin. Þau átök enduðu með sigri Caesars, sem varð einvaldur yfir Rómaveldi, en Pompeius flúði til Egyptalands, þar sem hann var myrtur árið 48 f.Kr.
