Hrognkelsi
| Hrognkelsi | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||||||||
|
Hrognkelsi (eða hrokkelsi) (fræðiheiti Cyclopterus lumpus) er nafn á fisktegund sem á íslensku gengur undir kynbundnum nöfnum. Það er rauðmagi eða grásleppa. Rauðmaginn er hrognkelsahængurinn (karlkyn) og grásleppan hrygna hrognkelsis (kvenkyn). Rauðmaginn elur önn fyrir hrognunum sínum.
Íslendingar hafa veitt hvortveggja í net, en grásleppunetin eru nokkru stórriðnari en rauðmaganetin, enda grásleppan stærri. Í Brekkukotsannál Halldórs Laxness segir á einum stað: „Þeir sem veiða hrokkelsi eru aldrei nefndir rauðmagakallar, en alltaf grásleppukarlar“.
Þjóðsagan
[breyta | breyta frumkóða]Til er gömul sögn um það hvernig hrognkelsin hafi orðið til og marglyttan. Og sagan er á þá leið að einhverju sinni hafi Jesús Kristur verið á gangi með sjó fram. Þá bar svo við að Kristur hrækti í sjóinn „og af því varð rauðmaginn". Sankti Pétur hafði verið í för með meistara sínum að þessu sinni. Og er hann sá að Kristur hrækti í sjóinn þá gerði hann það líka „og af þvi varð grásleppan“. — Kölski var á flakki um þessar mundir og sá til ferða þeirra Krists og Péturs. Hljóp hann nú niður að sjó og fór i humátt á eftir þeim, því hann fýsti að vita hvaða erindi þeir ættu niður i fjöru og inn með öllum sjó. Og er hann sá að þeir hræktu í sjóinn, þá gerði hann slíkt hið sama. En af þeim hráka varð marglyttan og vita menn ekki til þess að hún sé til nokkurs nýt.
Hjátrú
[breyta | breyta frumkóða]Ef hrognkelsi kom á öngul manna var það afleitt og táknaði bráða feigð þess er dró. Það þótti einnig vita á ofsaveður ef grásleppa sást vaða í vatnsborðinu.
Tenglar
[breyta | breyta frumkóða]
