Skoða frumkóða fyrir Grænland

{{Land 
|nafn=Grænland
|nafn_á_frummáli = Kalaallit Nunaat {{mál|gl}}<br />Grønland {{mál|da}}
|nafn_í_eignarfalli = Grænlands 
|fáni = Flag of Greenland.svg 
|skjaldarmerki = Coat of arms Greenland.svg
|staðsetningarkort = Greenland (orthographic projection).svg
|tungumál = [[grænlenska]], [[danska]] 
|höfuðborg =  [[Nuuk]] 
|stjórnarfar = [[Þingbundin konungsstjórn]] 
|titill_leiðtoga1 = [[Þjóðhöfðingjar Danmerkur|Konungur]]
|titill_leiðtoga2 = [[Landstjóri Grænlands|Landstjóri]]
|titill_leiðtoga3 = [[Forsætisráðherra Grænlands|Forsætisráðherra]]
|nafn_leiðtoga1 = [[Friðrik 10. Danakonungur|Friðrik 10.]]
|nafn_leiðtoga2 = [[Mikaela Engell]] 
|nafn_leiðtoga3 = [[Múte Bourup Egede]]
|staða = Dönsk hjálenda
|atburður1 = Heimastjórn
|dagsetning1 = 1. maí 1979
|atburður2 = Aukið sjálfræði
|dagsetning2 = 21. júní 2009
|flatarmál = 2.166.086 
|hlutfall_vatns = 83,1 
|mannfjöldaár = 2022
|mannfjöldasæti = 2010
|fólksfjöldi = 56.466
|íbúar_á_ferkílómetra = 0,028
|VLF_ár = 2011 
|VLF = 1,8
|VLF_á_mann = 37.000
|VÞL = {{hækkun}} 0.786
|VÞL_ár = 2010
|VÞL_sæti = 61
|gjaldmiðill = [[Dönsk króna|Dönsk króna (kr)]] (DKK) 
|tímabelti = [[UTC]]+0 til -4 
|þjóðsöngur = [[Nunarput utoqqarsuanngoravit]] 
|tld = gl 
|símakóði = 299 
}}
'''Grænland''' ([[grænlenska]]: ''Kalaallit Nunaat''; [[danska]]: ''Grønland'') er [[Listi stærstu eyja heims|stærsta eyja jarðar]] sem ekki telst [[heimsálfa]] út af fyrir sig, 2,2 milljónir km² að stærð. Grænland liggur milli [[Norður-Íshaf]]sins og [[Atlantshaf]]sins, austan við [[Kanadíski eyjaklasinn|kanadíska eyjaklasann]]. Landfræðilega tilheyrir Grænland heimsálfunni [[Norður-Ameríka|Norður-Ameríku]]. Höfuðborgin er [[Nuuk]] (''Godthåb'' á dönsku). Grænland er [[sjálfsstjórnarsvæði]] innan [[Danmörk|dönsku]] ríkisheildarinnar. Um 81 prósent landsins er þakið [[jökull|jökli]]. Nánast allir Grænlendingar búa í byggðum við firði á suðvesturhluta eyjunnar þar sem veður er talsvert mildara en annars staðar. Grænland hlaut heimastjórn frá Dönum árið 1979 og í nóvember árið [[2008]] var samþykkt í [[þjóðaratkvæðagreiðsla|þjóðaratkvæðagreiðslu]] að landið fengi aukna sjálfstjórn.<ref>{{vefheimild|url=http://www.mbl.is/mm/frettir/erlent/2008/11/26/sjalfstaedi_fra_donum_fyrir_2021/|titill=Sjálfstæði frá Dönum fyrir 2021|mánuður=26. nóvember|ár=2008}}</ref>

Margir Grænlendingar eru af blönduðum uppruna [[Inúítar|Inúíta]] og Evrópumanna og tala [[Grænlenska|grænlensku]] (''kalaallisut'') sem móðurmál. Um 50 þúsund manns tala grænlensku en það eru fleiri en mælendur allra annarra [[Eskimó-aleutísk tungumál|eskimó-aleutískra mála]] samanlagt. Um 20% íbúa Grænlands eru af dönskum uppruna og hafa dönsku að móðurmáli. Bæði þessi mál eru opinberar tungur. Hin formlega gerð grænlensku sem er kennd í skólum og notuð sem ritmál er aðallega mótuð úr vesturgrænlenskum mállýskum. 

Grænland var ein af [[Noregur|norsku]] [[Krúnunýlenda|krúnunýlendunum]] allt fram til [[1814]] þegar það varð formlega dönsk nýlenda, þó svo að Noregur og Danmörk hafi verið sameiginlegt konungdæmi um aldir, allt frá [[1536]]. Þann [[5. júní]] [[1953]] varð Grænland hluti af Danmörku sem danskt [[amt]]. Eftir þjóðaratkvæðagreiðslu [[1978]] fékk Grænland [[heimastjórn]] sem tók við völdum [[1. maí]] [[1979]]. [[Þjóðhöfðingi]] Grænlands er [[Friðrik 10. Danakonungur]]. Þann [[25. nóvember]] 2008 fór fram þjóðaratkvæðagreiðsla á Grænlandi um aukna sjálfstjórn landsins þar sem 76% voru fylgjandi.<ref>[http://dk.nanoq.gl/Emner/Landsstyre/Departementer/Landsstyreformandens%20Departement/Selvstyrekontor/Folkeafstemning.aspx Folkeafstemningen om Selvstyre] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120120175654/http://dk.nanoq.gl/Emner/Landsstyre/Departementer/Landsstyreformandens%20Departement/Selvstyrekontor/Folkeafstemning.aspx |date=2012-01-20 }} Nanoq, vefur heimastjórnarinar</ref> Þann 21. júní 2009 lýstu Grænlendingar yfir fullum sjálfsákvörðunarrétti í málum er tengjast réttarfari, stefnumótun og náttúruauðlindum. Þá voru Grænlendingar viðurkenndir sem sérstök [[þjóð]] samkvæmt alþjóðalögum. Danska ríkið heldur enn eftir stjórn utanríkis- og varnarmála.

== Heiti ==
Á [[grænlenska|grænlensku]] heitir landið ''Kalaallit Nunaat'' „land Kalaallíta (Grænlendinga)“. ''Kalaallit'' (eintala: ''Kalaaleq'') er það orð sem grænlenskir [[Inúítar]] nota um sig sjálfa. Samkvæmt danska trúboðanum [[Poul Egede]] sem skrifaði fyrstu grænlensku orðabókina, töldu þeir það komið af því orði sem norrænir menn notuðu um þá. Sú tilgáta hefur verið sett fram að orðið sé dregið af orðinu „[[skrælingi]]“ sem kemur fyrir í ''[[Eiríks saga rauða|Eiríks sögu rauða]]'' sem heiti á Inúítum og í ''[[Grænlendinga saga|Grænlendinga sögu]]'' mögulega sem heiti á [[Indíáni|Indíánum]].<ref>{{cite book|editor1-last=Store|editor1-first=P|editor2-last=Clarkson|editor2-first=Iain|title=Language Contact across the North Atlantic: Proceedings of the Working|date=1992|publisher=De Gruyter|location=Darmstadt|isbn=978-3-484-30359-1|page=135|url=https://books.google.com/books?id=O46ZKTUg2ogC&q=Kalaaleq&pg=PA135}}</ref> Nafn landsins (''Kalaallit Nunaat'') og tungumálsins (''kalallisut'') er dregið af ''Kalaallit''.

Í ''Eiríks sögu'' segir frá því að [[Eiríkur rauði]] hafi ákveðið að nefna landið Grænland „því að hann kvað menn það mjög mundu fýsa þangað ef landið héti vel“.<ref>{{vefheimild|url=https://www.snerpa.is/net/isl/eirik.htm|titill=Eiríks saga rauða|vefsíða=Snerpa.is|skoðað=12.10.2022}}</ref> Þar er líka minnst á landnámsmanninn [[Gunnbjörn Úlfsson]] sem sagðist hafa komið í sker norðvestur af Íslandi sem hann nefndi „Gunnbjarnarsker“.<ref>{{vísindavefur|75173|Hvað vitum við um Gunnbjarnarsker? Hvar eru þau eða voru?}}</ref> Í langflestum tungumálum heims dregur landið nafn sitt af norræna heitinu Grænlandi fremur en því grænlenska Kalaallit Nunaat. Samanburður á nöfnum Grænlands og [[Ísland]]s hefur oft verið tilefni vangaveltna um hvort nöfnin séu rangnefni.<ref>{{vefheimild|url=https://www.nationalgeographic.com/science/article/iceland-greenland-name-swap|titill=Is Iceland Really Green and Greenland Really Icy?|vefsíða=National Geographic|höfundur=Andrew Evans|dagsetning=30.6.2016|skoðað=12.10.2022}}</ref>

== Saga ==
=== Elstu menningarsamfélög ===
Landnám á Grænlandi tók þúsundir ára. Fámennir hópar komu norðan frá, einkum frá [[Asía|Asíu]] yfir hafísinn og einnig frá [[Alaska]] og norðurhluta [[Kanada]]. Á tímaskeiðinu 2400 f.Kr. fram að 2000 f.Kr. bjó þar fólk af svonefndri [[Independence I-menning]]u (nefnt eftir [[Independence-fjörður|Independence-firði]]). Flestallar mannvistarleifar tengdar þessu skeiði hafa fundist lengst í norðri, á [[Pearyland]]i. Einkum virðist [[sauðnaut]]aveiði hafa verið mikilvæg. Fólk af [[Independence II-menningin|Independence II-menningunni]] bjó þar frá [[8. öldin f.Kr.|8. öld f.Kr.]] til [[1. öldin f.Kr.|1. aldar f.Kr.]]

Á öldunum 1400 f.Kr. fram til 500 f.Kr. fluttu nýir hópar frá Kanada til Grænlands. Þetta menningarskeið er nefnt [[Saqqaq-menningin]] og íbúarnir tóku sér búsetu allt frá [[Upernavik]] í norðri til núverandi [[Nuuk]] í suðri. Þetta fólk bjó til steinkolur, boga og skutla. Það virðist einnig hafa haft með sér hunda.<ref>{{cite journal|author=A.B. Gotfredsen, T. Møbjerg|title=Nipisat - a Saqqaq Culture Site in Sisimiut, Central West Greenland|journal=Meddelelser om Grønland|volume=331|year=2004|doi=10.26530/OAPEN_342365}}</ref> Enn má víða finna fornleifar frá þessu menningarskeiði. 

Um 500 f.Kr. fluttist svonefnt [[Dorset-menningin|Dorset-fólk]] (hugsanlega kallað ''Tuniit'' af Inúítum) að nýju úr norðri inn á sama svæði og talað var um hér að ofan. Af fornminjafundum frá þessum menningarheimi má nefna stóra steina sem virðast hafa verið notaðir sem vörður til að vísa veg, fígúrur tálgaðar i stein og nálar úr [[rostungur|rostungstönnum]].

=== Landnám Inúíta ===
Um árið 900 náðu nýir hópar fólks til Norður-Grænlands alla leið frá [[Alaska]]. Vitað er að þetta fólk var [[Inúítar]] og því forfeður núverandi Grænlendinga, en það á ekki við um eldri menningarskeið. Þeir höfðu með sér háþróaða veiðimannamenningu, smíðuðu og notuðu [[kajak]]a og svonefnda „[[konubátur|konubáta]]“ (''umiak''), auk [[hundasleði|hundasleða]].<ref>{{cite journal|author=Vitale, E., Rasmussen, J. A., Grønnow, B., Hansen, A. J., Meldgaard, M., & Feuerborn, T. R.|year=2023|title=An ethnographic framework for identifying dog sledding in the archaeological record|journal=Journal of Archaeological Science|volume=159|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S030544032300136X}}</ref> Þeir byggðu hús úr torfi og grjóti og notuðu hvalbein í sperrur.

Þetta menningartímabil er kennt við [[Thule (Grænlandi)|Thule]] á vesturströnd Grænlands og kallað [[Thule-menningin]], því þar fundust fyrstu fornleifarnar. Hluti fólksins fór suður með austurströndinni og einangraðist frá hinum íbúunum. Stærsti hlutinn settist að á vesturströndinni og flutti sig smám saman sunnar og náðu þeir fyrstu til suðurodda Grænlands, [[Hvarf (Grænlandi)|Hvarfi]] (Kap Farvel), um árið 1500. Í kringum 1200 tók menningin umtalsverðum breytingum og er eftir það kölluð [[Inugsuk-menningin]].<ref>{{cite book|author=Jordan, R. H.|year=1979|chapter=Inugsuk revisited: An alternative view of Neo-Eskimo chronology and culture change in Greenland|title=Thule Eskimo Culture: An Anthropological Retrospective|series=National Museum of Man Mercury Series|publisher=Archaeological Survey of Canada Paper|volume=88|page=157}}</ref> Þetta er það menningarskeið sem ríkt hefur allt fram á okkar daga.

=== Landnám norænna manna ===
Um árið [[900]] sá [[Gunnbjörn Úlfsson]] til lands á Grænlandi og nefndi það [[Gunnbjarnarsker]]. Þegar norrænir menn fóru að nema land á suðvesturströnd landsins í lok [[10. öld|10. aldar]] komu þeir að óbyggðu landi. Hins vegar fundu þeir húsarústir og leifar af bátum og veiðarfærum. Á sama tíma og norrænir menn fóru að nema land í suðri fluttu nýir hópar Inúíta inn í norðurhlutann. Árið [[982]] fór [[Eiríkur rauði]] í útlegð til Grænlands og valdi að setjast að í [[Brattahlíð]] og nefndi hann landið Grænland. Árið [[985]] eða [[986]] sigldu 25 skip frá [[Ísland]]i með 500 - 700 manns um borð, en einungis 14 af þeim náðu landi í [[Eystribyggð]]. 

Um [[1000]] sneri [[Leifur Eiríksson]], sonur Eiríks rauða, aftur til Grænlands frá Noregi og hafði hann þá tekið kristni. Hann boðaði norrænum mönnum á Grænlandi kristni og byggði [[Þjóðhildarkirkja|Þjóðhildarkirkju]] í Brattahlíð (sem á grænlensku heitir nú [[Qassiarsuk]]). Þar stendur enn mjög heilleg rúst af kirkjunni. Árið [[1126]] var biskupsstóll stofnaður í [[Garðar (Grænlandi)|Görðum]]. Fyrsti biskupinn var [[Arnaldur (Garðabiskup)|Arnaldur]]. Um 1150 hittust norrænir menn og Inúítar í fyrsta sinn í [[Norðurseta|Norðursetu]]. Árið [[1261]] gengu Grænlendingar Noregskonungi á hönd.

Fyrir miðja 14. öld fór [[Vestribyggð]] í eyði. Er talið að tvennt hafi komið til: kólnandi loftslag og ágangur Inúíta að norðan. Upp úr þessu lögðust Norðursetuferðir af. Siglingum frá Noregi fækkaði mjög um sama leyti vegna áhrifa [[svartidauði|svartadauða]] þar í landi. Um [[1369]] fórst ''[[Grænlandsknörrinn]]'' og lögðust þá af reglulegar siglingar frá Noregi.<ref>{{cite journal|author=Guðmundur J. Guðmundsson|title=Grænland og umheimurinn: Norrænir menn á Grænlandi og samskipti þeirra við umheiminn fram til 1400|journal=Skírnir|pages=59-82|volume=178|year=2004|url=https://timarit.is/gegnir/991000627579706886}}</ref> Árið [[1377]] dó [[Álfur (Garðabiskup)|Álfur]] biskup og var Grænland biskupslaust eftir það. Árið [[1385]] hrakti [[Björn Einarsson Jórsalafari|Björn Jórsalafara]] til Grænlands og dvaldi hann þar í tvo vetur með liði sínu. Árið [[1406]] hrakti skip til Grænlands með fjölda stórættaðra Íslendinga um borð. Sigldu þeir á brott árið [[1410]] og spurðist ekki til norrænna manna á Grænlandi eftir það, svo öruggt sé. Óljósar sagnir frá miðri 15. öld herma að [[Baskar|baskneskir]] hvalveiðimenn hafi rænt Eystribyggð. Árið [[1540]] kom íslenskt skip til Grænlands og fundu þá skipverjar enga norræna menn á lífi. Er allt á huldu um hvernig stóð á því að norrænir menn hurfu frá Grænlandi. Kólnandi loftslag og sjúkdómar geta verið mikilvæg ástæða. Einnig eru ágiskanir um að barátta við Inúíta hafi átt sinn hlut í hvarfinu. [[Fridtjof Nansen]] hélt því fram í ritinu ''Eskimo Life'' frá 1893 að blöndun milli Inúíta og norrænna manna kynni að hafa átt þátt í hvarfi þeirra síðarnefndu. Þessi kenning naut þó nokkurra vinsælda, meðal annars hjá [[Vilhjálmur Stefánsson|Vilhjálmi Stefánssyni]] og [[Jón Dúason|Jóni Dúasyni]], sem taldi að Grænland heyrði með réttu undir [[Ísland]].<ref>{{vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2019/08/20/thegar_islendingar_girntust_graenland/|titill=Þegar Íslendingar girntust Grænland|dags=20.8.2019|skoðað=11.12.2022|höfundur=Skúli Halldórsson|vefsíða=mbl.is}}</ref>

=== Landkönnun á 16. og 17. öld ===
[[Mynd:Zentralbibliothek_Zürich_-_Merckliche_Beschreibung_sampt_eygenlicher_Abbildung_eynes_frembden_unbekanten_Volcks_-_000003625.jpg|thumb|right|Frásögn af þriðja leiðangri Martin Frobisher á þýsku frá 1578.]]
Árið 1500 sendi [[Manúel 1. Portúgalskonungur]] skip undir stjórn [[Gaspar Corte-Real]] til Grænlands í leit að [[norðvesturleiðin]]ni til Asíu. Samkvæmt [[Tordesillas-sáttmálinn|Tordesillas-sáttmálanum]] heyrði Grænland undir yfirráð Portúgals. Árið eftir hélt Corte-Real aftur þangað ásamt bróður sínum, [[Miguel Corte-Real]]. Þeir komu að frosnu hafi og sneru því í suðurátt og komu að [[Labrador]] og [[Nýfundnaland]]i. Í Labrador er sagt að þeir hafi tekið innfædda höndum og selt í þrældóm þegar heim var komið upp í kostnað við ferðina.<ref name="The Telegram">{{cite web |last1=McLeod |first1=James |title=N.L. indigenous leaders say Corte-Real statue is an insulting relic |url=https://www.thetelegram.com/news/local/nl-indigenous-leaders-say-corte-real-statue-is-an-insulting-relic-25739/ |website=The Telegram |publisher=The Telegram |access-date=14 June 2020}}</ref> Mælingar þeirra á suðvesturströnd Grænlands urðu hluti af [[Cantino-heimskortið|Cantino-heimskortinu]] í [[Módena]].<ref>Nebenzahl, Kenneth. ''Rand McNally Atlas of Columbus and The Great Discoveries'' (Rand McNally & Company: Genova; 1990); ''The Cantino Planisphere, Lisbon, 1502'', pp. 34–37.</ref> Næstu ár komu ýmsir leiðangrar til Grænlands í leit að norðvesturleiðinni. Einn þekktasti könnuðurinn frá síðari hluta 16. aldar, [[Martin Frobisher]], taldi suðurodda Grænlands vera sagnalandið [[Frísland (sagnaland)|Frísland]].<ref name="Allen1997">{{cite book|author=David Beers Quinn|editor=John Logan Allen|title=North American Exploration|chapter-url=https://books.google.com/books?id=7RGlz9a4wVYC&pg=PA311|volume=I|year=1997|publisher=U of Nebraska Press|isbn=0-8032-1015-9|pages=311–312|chapter=The Northwest Passage in Theory and Practice}}</ref>

Árin 1605 til 1607 sendi [[Kristján 4.]] Danakonungur þrjá leiðangra til Grænlands til að leita að Eystribyggð, sem hann áleit ranglega að væri á austurströndinni rétt norðan við [[Hvarf (Grænlandi)|Hvarf]], en þar er ströndin illfær vegna íss. Meðal annars þess vegna mistókust þessir leiðangrar þegar skipin komu að hafíslögðum sjó og lentu í erfiðum veðurskilyrðum í [[Grænlandssund]]i. Leiðsögumaður í öllum þremur ferðum var enski landkönnuðurinn [[James Hall]]. Í fyrsta leiðangrinum rændi eitt skipanna tveimur grænlenskum veiðimönnum ásamt kajökum þeirra og fluttu með sér til Kaupmannahafnar. Þar léku þeir listir sínar á bátunum fyrir konunginn, sem var fyrsta sýnikennslan í kajakróðri og kajakveltum í Evrópu. Í næsta leiðangri var fimm Grænlendingum rænt.<ref>{{vefheimild|url=https://sciencenordic.com/denmark-greenland-history/did-a-recently-found-bird-spear-belong-to-a-kidnapped-greenlander/1374238|titill=Did a recently found bird spear belong to a kidnapped Greenlander?|höfundur=Jens Winther Johannesen|dagsetning=2. ágúst 2012|vefsíða=ScienceNordic|skoðað=2.12.2022}}</ref> Þessi mannrán danskra Grænlandsfara á 17. öld gerðu að verkum að íbúar landsins sýndu aðkomumönnum fjandskap og forðuðust þá. Árið 1636 fékk skipafélag í Kaupmannahöfn einkaleyfi á verslun og hvalveiðum við Grænland. Félagið sendi tvö skip til Grænlands sem keyptu náhvalstennur af innfæddum. Síðasta mannránið á þessum tíma voru þrír leiðangrar á vegum danska embættismannsins [[Henrik Müller]] sem hafði fengið einkaleyfi á siglingum til Grænlands og Vestur-Indía. Skipin sigldu norður eftir vesturströndinni 1654 og tóku þar fjóra Grænlendinga. Málverk var gert af þeim í Bergen í Noregi sem er varðveitt í [[Þjóðminjasafn Danmerkur|Þjóðminjasafni Danmerkur]].<ref>{{vefheimild|url=https://samlinger.natmus.dk/es/asset/43730|titill=Oliemaleri, 1654|vefsíða=Nationalmuseets
samlinger|skoðað=2.12.2022}}</ref> [[Thomas Bartholin]], sem skrifaði grænlenskt orðasafn eftir þeim, segir frá því að loftslagið í Danmörku hafi reynst þeim erfitt og þau hafi öll látist fljótlega eftir komuna þangað.

=== Trúboð og einokunarverslun ===
Árið [[1721]] sendi [[Friðrik 4.]] Danakonungur prestinn [[Hans Egede]] til Grænlands til að leita þar norrænna manna og breiða út [[lútherstrú]] meðal þeirra. Þá var hvergi að finna en Egede hitti hins vegar fyrir Inúíta og hóf trúboð meðal þeirra. Fyrsta bækistöðin sem hann reisti var á eyjunni [[Kangeq]]. Landnemarnir sem fylgdu Egede reistu hvalstöð á eyjunni [[Nipisat]], en hollenskir hvalveiðimenn brenndu hana til grunna. Auk þess þjáðust landnemarnir af [[skyrbjúgur|skyrbjúg]]. Félagið sem Egede leiddi varð gjaldþrota árið 1727. Friðrik konungur sendi þá herskip með hermönnum og föngum undir stjórn [[Claus Parss]] til að reisa þar virki, en sá leiðangur misfórst vegna skyrbjúgs og uppreisnar.<ref name="Cranny">Cranz, David & al. ''[https://books.google.com/books?id=L1pO_46g8OkC&pg=PA258 The History of Greenland: including an account of the mission carried on by the United Brethren in that country]''. Longman, 1820.</ref> Parss flutti nýlenduna á meginlandið á stað sem var nefndur ''Godt-håb'' („Góðravon“) og varð síðar [[Nuuk]]. Árið 1733 kom þangað skip með [[Herrnhútar|Herrnhúta]] sem höfðu fengið leyfi konungs til trúboðs á Grænlandi. Skipið bar líka með sér [[bólusótt]] sem næstu árin herjaði á landnema og innfædda. Gertrud, eiginkona Hans Egede, lést úr sjúkdómnum. Hann sneri aftur til Danmerkur með lík hennar og lét syni sínum, [[Poul Egede]], eftir stjórn trúboðsins. 

Árið 1734 fékk Íslandskaupmaðurinn [[Jacob Severin]] leyfi til verslunar á Grænlandi. Næstu ár stofnaði hann verslunarstaðina [[Qasigiannguit|Christianshåb]] (1734), [[Ilulissat|Jacobshavn]] (1741) og [[Paamiut|Frederikshåb]] (1742). Danir lentu oft í átökum við hollenska hvalveiðimenn sem veiddu hvali í [[Davissund]]i, versluðu við innfædda þrátt fyrir bann og brenndu bækistöðvar sem Danir höfðu byggt. Árið 1747 fékk [[Almenna verslunarfélagið]] einkaleyfi á verslun í nýlendum Dana í Norður-Atlantshafi og næstu ár voru stofnaðir verslunarstaðir víða meðfram strönd Grænlands, eins og [[Sisimiut|Holsteinsborg]] (1759), [[Upernarvik]] (1771) og [[Qaqortoq|Julianehåb]] (1775). Árið 1774 tók [[Konunglega Grænlandsverslunin]] við stjórn verslunar á Grænlandi og hafði einkaleyfi á henni fram á miðja 20. öld, en 1908 tók danska ríkisstjórnin við stjórn félagsins. Félaginu var bannað að hvetja til frekari þéttbýlismyndunar á Grænlandi og háir tollar voru lagðir á „lúxusvörur“ eins og sykur, til að koma í veg fyrir að Grænlendingar legðu af hefðbundna lífshætti.

=== Samfélagsþróun og landkönnun á 19. öld ===
[[Mynd:Aron von Kangeq- Missionar.jpg|thumb|right|Trúboði í vetrarhúsi á mynd eftir Aron frá Kangeq.]]
Með [[Kílarsamningurinn|Kílarsamningnum]] 1814 fékk [[Noregur]] sjálfstæði en Grænland, Færeyjar og Ísland heyrðu áfram undir dönsku krúnuna. Um miðja 19. öld var farið að þróa ritmál fyrir grænlensku. Árið 1851 kom út grænlensk málfræði eftir herrnhútann [[Samuel Kleinschmidt]]. Árið 1859 gaf landfræðingurinn [[Hinrich Rink]] út safn grænlenskra sagna eftir [[Aron frá Kangeq]] með myndum eftir hann og 1861 stofnaði Rink fyrsta dagblaðið á grænlensku, ''[[Atuagagdliutit]]''.

Um miðja 19. öld höfðu Danir á Grænlandi áhyggjur af hnignun grænlensku byggðanna í kringum verslunarstaðina. Veturinn 1855 til 1856 var hungursneyð í kringum Godthåb og brjóstveikifaraldur fylgdi á eftir. Rink, Kleinschmidt og fleiri báðu um leyfi fyrir því að sett yrðu upp þorpsráð (''forstand'') með þátttöku Grænlendinga, til að fást við ýmis sameiginleg hagsmunamál byggðanna. Árið 1862 var landinu skipt í tólf svæði með hvert sitt forstand. Í ráðunum sátu prestur staðarins, verslunarstjórinn, assistentinn, læknirinn og aðrir danskir og grænlenskir meðlimir kosnir af íbúum.<ref>{{vefheimild|url=https://da.nka.gl/digitale-samlinger/qangagooqgl/om-arkivalierne/forstanderskaber/|höfundur=Grete Rendal|vefsíða=Dagens Grønland|titill=Forstanderskaberne i Grønland|ár=Júlí 2014|skoðað=22.12.2022}}</ref> Ráðin fengu til umráða 20% af þeirri upphæð sem ætluð var til kaupa á vörum Grænlendinga á hverjum stað. Að auki voru stofnaðir tveir sjóðir, einn fyrir Norður-Grænland og einn fyrir Suður-Grænland, að hluta fyrir uppihald nauðstaddra og að hluta til að styrkja kaup á búnaði veiðimanna, gerð húsnæðis og þess háttar.

Árið 1862 hófst iðnaðarvinnsla á [[krýólít]]i í [[Ivittuut]].

Á 19. öld óx mannfjöldinn á Vestur-Grænlandi nokkuð ört. Nýir landnemar fluttu til norðurhlutans frá [[Kanada]] allt til 1864. Ekkert er vitað um mannfjölda á Austur-Grænlandi á sama tíma, en talið er að þar hafi fólki fækkað og byggðir lagst af vegna erfiðra skilyrða. Austur-Grænland var illfært skipum vegna hafíss og siglingar þangað þóttu lengi hættuspil. Franski landkönnuðurinn [[Jules de Blosseville]] er talinn hafa farist þar á skipinu ''La Lilloise'' árið 1833.<ref>{{cite journal|author=Taagholt, J.|year=1991|title=The early exploration of Greenland|journal=Earth Sciences History|volume=10|number=2|pages=247-258}}</ref>

Áhugi landkönnuða á [[Norðurslóðir|Norðurslóðum]] fór vaxandi þegar leið á 19. öldina. [[William Scoresby]] gaf árið 1828 út bók um leiðangra sína til Austur-Grænlands árin á undan með fyrstu nákvæmu landmælingunum af ströndinni.<ref>{{cite book|author=William Scoresby jr.|title=Journal of a Voyage to the Northern Whale-fishery: Including Researches and Discoveries on the Eastern Coast of West Greenland, Made in the Summer of 1822, in the Ship Baffin of Liverpool|year=1828|publisher=Constable and Company|publication-place=Edinburgh|url=https://books.google.is/books/about/Journal_of_a_Voyage_to_the_Northern_Whal.html?id=DXg9AAAAYAAJ}}</ref> [[Douglas Clavering]] bætti við þessar mælingar í leiðangri sínum 1823. Árið 1883 kom finnski landkönnuðurinn [[Adolf Erik Nordenskiöld]] til Austur-Grænlands og árið 1888 tókst [[Fridtjof Nansen]] að komast á skíðum yfir Grænlandsjökulinn, frá [[Umivik]] til Godthåb. Bandaríski landkönnuðurinn [[Robert Peary]] kannaði norður- og norðvesturströnd Grænlands í nokkrum leiðöngrum milli 1883 og 1909. Um aldamótin 1900 var búið að kortleggja megnið af Grænlandi nema nyrsta hluta norðausturstrandarinnar.

=== Hernám og styrjaldir ===
Árið 1908 tók [[ríkisstjórn Danmerkur]] við stjórn Grænlands af Konunglegu Grænlandsversluninni með lögum um stjórn Grænlands. Með lögunum voru stofnuð tvö [[landsráð Grænlands]] (Norður- og Suður-) sem tóku til starfa árið 1911. Landsráðin voru sameinuð í eitt landsráð árið 1950 og störfuðu fram að stofnun heimastjórnar 1979. Meðlimir landsráðanna voru kosnir til sex ára í senn í einmenningskjördæmum sem samsvöruðu þorpsráðunum frá 19. öld. Konur fengu ekki kosningarétt fyrr en 1948 og aðeins ein kona varð landsráðsmeðlimur.<ref>{{cite web|title=Grønlands Landsråd|author=Axel Kjær Sørensen|date=20.12.2016|website=Den store danske|url=https://denstoredanske.lex.dk/Gr%C3%B8nlands_Landsr%C3%A5d|access-date=26.12.2022}}</ref>

Í [[fyrri heimsstyrjöld|heimsstyrjöldinni fyrri]] voru Danmörk og þar með einnig Grænland hlutlaus. Árið [[1925]] komu 89 Grænlendingar til [[Ísafjörður (þéttbýli)|Ísafjarðar]] með danska skipinu ''Gustav Holm'', en þeir voru fluttir frá [[Ammassalik]] til [[Scoresby-sund]]s til að stofna þar bæinn [[Ittoqqortoormiit]] að undirlagi danskra yfirvalda til að styrkja tilkall Danmerkur gegn ágangi Norðmanna á Norðaustur-Grænlandi.<ref>[http://www.ruv.is/frett/baru-graenlendinga-a-hondum-ser Báru Grænlendinga á höndum sér] Rúv, skoðað 17. janúar 2019.</ref> Danski landkönnuðurinn [[Ejnar Mikkelsen]] hafði þá lengi barist fyrir því að stofna byggðir norður eftir austurströnd Grænlands.

Þegar styrjöldin hófst hélt [[Einar Benediktsson]] skáld fyrstur manna fram þeirri hugmynd að Grænland gæti hugsanlega tilheyrt Íslandi.<ref>{{vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2019/08/20/thegar_islendingar_girntust_graenland/|titill=Þegar Íslendingar girntust Grænland|höfundur=Skúli Halldórsson|vefsíða=mbl.is|dags=20.8.2019|skoðað=26.12.2022}}</ref> Einkum amaðist hann við siglingabanni því sem Danir höfðu lagt á í Grænlandi á 17. öld og kom í veg fyrir siglingar íslenskra og færeyskra fiskiskipa þangað. Árið 1926 fengu Færeyingar leyfi til að sigla á eina höfn á Suður-Grænlandi (nú [[Takisup Qeqertarsua]]) og næstu ár fjölgaði höfnum um leið og umsvif Færeyinga þar jukust.<ref>{{cite web|title=Færingehavn|website=emu - Danmarks læringsportal|url=https://emu.dk/stx/rigsfaellesskabet/perspektiver-i-undervisningen-faeroeerne/faeringehavn}}</ref> Árið 1928 varði [[Jón Dúason]] ritgerð í réttarsögu við [[Óslóarháskóli|Óslóarháskóla]] þar sem hann færði rök fyrir því að á Íslandi og Grænlandi hefðu gilt ein lög á [[þjóðveldisöld]] og því hefðu löndin tvö verið eitt ríki. Margir urðu til að gagnrýna þennan málflutning, meðal annars [[Finnur Jónsson (málfræðingur)|Finnur Jónsson]], norrænufræðingur,<ref>{{cite journal|journal=Nordisk Tidsskrift|year=1929|author=Finnur Jónsson|title=Jón Dúason: Grønlands statsretslige stilling i middelalderen. Oslo 1928|volume=9|issue=6|pages=445-459|url=https://tidsskrift.dk/historisktidsskrift/article/view/55597/75646}}</ref> og [[Ólafur Lárusson]], lögfræðingur.<ref>{{cite journal|journal=Andvari|volume=1|year=1924|author=Ólafur Lárusson|title=Réttarstaða Grænlands að fornu|pages=28-64|url=https://timarit.is/page/4320096?iabr=on}}</ref>

Árið 1922 reistu Norðmenn þráðlausa veðurstöð við [[Myggbukta]] á Austur-Grænlandi og [[1931]] hertóku norskir selveiðimenn landið þar í kring og nefndu það [[Eirik Raudes Land]], eftir deilur við danska sýslumanninn. Frá [[12. júlí]] [[1932]] til [[5. apríl]] [[1933]] var landsvæðið hersetið af norskum hermönnum og embættismönnum. [[Vidkun Quisling]], sem þá var norskur varnarmálaráðherra, hafði skipað fyrir um hersetuna. [[Alþjóðadómstóllinn]] í Haag úrskurðaði hins vegar að þetta landsvæði tilheyrði Danmörku og voru þá norsku hermennirnir kallaðir heim. Dómstóllinn vísaði sérstaklega til Kílarsamningsins þar sem tekið var fram að Færeyjar, Grænland og Ísland heyrðu áfram undir Danmörku.

[[Mynd:Members of the Edelweiss II weather station in north-eastern Greenland taken prisoner by American soldiers, October 4 1944.jpg|thumb|right|Þýskir starfsmenn veðurstöðvarinnar Edelweiss II á Norðaustur-Grænlandi teknir höndum af bandarískum hermönnum.]]
Í [[seinni heimsstyrjöld]]inni ákváðu sýslumenn á Grænlandi að starfa óháð stjórninni í Kaupmannahöfn og hunsa fyrirskipanir þaðan, að undirlagi sendiherra Danmerkur í Bandaríkjunum, [[Henrik Kauffman]].<ref name=":1">{{Cite news|url=http://arcticjournal.com/culture/2968/sledge-patrol|title=The Sledge Patrol|work=The Arctic Journal|access-date=2017-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20170308222716/http://arcticjournal.com/culture/2968/sledge-patrol|archive-date=2017-03-08|url-status=dead}}</ref> Hann óttaðist að annars myndu Bandaríkin eða Kanada hertaka Grænland. Bandaríkjamenn reistu nokkra flugvelli á Grænlandi. Þeir helstu voru [[Bluie West One]] við [[Narsarsuaq]] og [[Bluie East Two]] við [[Ikateq]]. Grænland gegndi mikilvægu hlutverki fyrir fraktflug bandamanna milli [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]] og [[England]]s og einnig í eftirliti með þýskum kafbátum. Þjóðverjar gerðu tilraunir að setja upp veðurathugunarstöðvar á Norðaustur-Grænlandi en voru hraktir þaðan af [[Síríussveitin]]ni með stuðningi Bandaríkjahers. Árið [[1945]] hófu Bandaríkin byggingu [[Thule-herstöðin|flugstöðvar á Norður-Grænlandi]] þar sem þau höfðu áður byggt flugvöllinn Bluie West 6. Árið [[1951]] gerðu Bandaríkin og Danmörk samning um sameiginlegar varnir Grænlands. Öll kaldastríðsárin var Grænland mikilvægur hlekkur í varnarmálum Bandaríkjanna.

=== Amt og heimastjórn ===
[[Mynd:Greenland_flag_on_building.jpg|thumb|right|Steinsteypublokkir eins og þessi frá 8. áratugnum, voru reistar í bæjum sem ákveðið var að stækka.]]
Um miðja 20. öld stofnaði ríkisstjórn [[Hans Hedtoft]] [[Grænlandsnefndin]]a til að fjalla um lífsskilyrði Grænlendinga og koma með tillögur að úrbótum. Ein af ástæðum þess voru fyrirætlanir Bandaríkjamanna um að taka yfir stjórn Grænlands. Árið 1951 hófst tilraun til að bæta stöðu grænlenskra barna með því að taka þau frá fjölskyldum sínum á Grænlandi og koma fyrir hjá fósturfjölskyldum í Danmörku. Til 1975 voru hundruð barna þannig flutt til Danmerkur, oft gegn vilja fjölskyldna þeirra. Árið 2020 bað danska ríkisstjórnin fyrstu börnin sem flutt voru þannig á brott formlega afsökunar.

Nýlendutíminn leið undir lok árið [[1953]] þegar [[stjórnarskrá Danmerkur]] var breytt á þann hátt að Grænland varð [[amt]] innan danska ríkisins. Um leið óskuðu Danir eftir því að Grænland yrði tekið af lista Sameinuðu þjóðanna yfir nýlendur. Málið kom þá aftur til umræðu á Alþingi á Íslandi og vildu sumir að Íslendingar greiddu atkvæði gegn tillögu Dana vegna þess tilkalls sem þeir vildu meina að Ísland ætti á Grænlandi. Niðurstaðan varð sú að fulltrúi Íslands sat hjá við atkvæðagreiðsluna. Óánægja með framgöngu Alþingis í málinu varð til þess að [[Ragnar V. Sturluson]] stofnaði tímaritið ''[[Grænlandsvinurinn|Grænlandsvininn]]'' sem kom út í eitt ár og fjallaði vítt og breitt um málefni Grænlands, meðal annars um rök Jóns Dúasonar fyrir tilkalli Íslands.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=5823578 „Nokkrir stjórnarfarslegir atburðir úr sögu Grænlands“; grein úr Grænlandsvininum 1954]</ref>

Einn liður í samfélagsumbótum á Grænlandi var að fækka byggðunum og stækka þær, en langflestir Grænlendingar bjuggu þá í 2-300 manna þorpum. Danska ríkið tók nú að sér að reisa mikinn fjölda íbúða, sjúkrahús og skóla, sem voru mönnuð með menntuðum Dönum. Þannig tókst að nær útrýma [[berklar|berklum]] á Grænlandi árið 1973. Þéttbýlisvæðingin olli miklu umróti i grænlenska veiðimannasamfélaginu og skapaði bil milli kynslóða. Um 1970 urðu fyrstu grænlensku stjórnmálaflokkarnir til.

Árið 1953 hóf [[Bandaríkjaher]] að reisa [[Thule-herstöðin]]a samkvæmt varnarsamningi við dönsk yfirvöld og 1958 var [[Century-herstöðin]] reist undir ísnum 200 km austan við Thule. Grænlenskir íbúar í Thule voru neyddir til að flytja til [[Qaanaaq]]. Þeir fengu greiddar bætur vegna þess hálfri öld síðar. Árið 1968 fórst [[B-52]]-sprengjuflugvél við herstöðina þannig að geislavirkt efni dreifðist um stórt svæði. 

Eftir þjóðaratkvæðagreiðslu árið [[1979]] fékk Grænland heimastjórn með eigin þingi og [[Naalakkersuisut|ríkisstjórn]]. Í [[þjóðaratkvæðagreiðsla|þjóðaratkvæðagreiðslu]] [[1982]] var ákveðið að Grænland segði sig úr [[Evrópubandalagið|Evrópubandalaginu]]. Árið 1986 tók grænlenska heimastjórnin við Konunglegu Grænlandsversluninni sem breytti um nafn og heitir nú [[Kalaallit Niuerfiat]]. Árið [[2008]] kusu Grænlendingar um aukna sjálfsstjórn. Löggæsla, dómsvald, ýmis lög og fjármál heyra eftir það undir stjórn Grænlands. Danmörk fer með stjórn gjaldeyrismála og varnarmála, en utanríkisstefna Grænlands er samstarfsverkefni beggja. 

Stjórnmálatengslum milli Íslands og Grænlands var formlega komið á árið [[1985]] með stofnun [[Vestnorræna ráðið|Vestnorræna ráðsins]] <ref>[https://www.fullveldi1918.is/is/dagskra-arsins/hvernig-grannar-erum-vid-tengsl-islands-og-graenlands-a-20-old Hvernig grannar erum við, tengsl Íslands og Grænlands] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180221125819/http://www.fullveldi1918.is/is/dagskra-arsins/hvernig-grannar-erum-vid-tengsl-islands-og-graenlands-a-20-old |date=2018-02-21 }} Fullveldi2018, skoðað 17. janúar 2019.</ref>. Ísland stofnaði ræðismannsskrifstofu í Nuuk árið 2013.

== Landfræði ==
:''Sjá líka: [[Listi yfir þéttbýlissvæði á Grænlandi]]''
[[Mynd:Greenland ice stream.jpg|thumbnail|vinstri|200px|Skriðjökull á Grænlandi]]
[[Mynd:Greenland big.png|thumbnail|Kort af Grænlandi.]]
Að flatarmáli telst Grænland vera 2.099.988 [[Ferkílómetri|km²]], og af því er 1.799.992 km² (85,7%) þakið jökli. Grænland er stærsta eyja heims sem ekki er heimsálfa<ref>{{Cite web |title=The Island of Greenland |url=http://www.hiddenjourneys.co.uk/London-Vancouver/Greenland.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714184902/https://www.hiddenjourneys.co.uk/London-Vancouver/Greenland.aspx |archive-date=14 July 2014 |access-date=8 July 2014 |website=Hidden Journeys – explore the world from the air }}</ref> og þriðja stærsta land Norður-Ameríku, á eftir Kanada og Bandaríkjunum.<ref>{{Cite journal |year=2008 |title=Demographic Yearbook – Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area, and density |url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2008/Table03.pdf |url-status=live |journal=[[United Nations Statistics Division]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20101224062814/http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2008/Table03.pdf |archive-date=24 December 2010 |access-date=24 September 2010}}</ref> Fjarlægðin frá nyrsta odda, [[Kap Morris Jesup]], að þeim syðsta, [[Hvarf (Grænland)|Hvarfi]], eru 2.650 km. Strandlínan telst vera 39.330 km, og er það nánast sama vegalengd og ummál jarðar við [[Miðbaugur|miðbaug]]. Grænland nær sunnar, austar, vestar og norðar en Ísland.<ref>{{vísindavefurinn|52013|Nær Grænland virkilega lengra til austurs en Ísland?}}</ref> Strönd Grænlands liggur að [[Norður-Íshaf]]i í norðri, [[Grænlandssund]]i í austri, [[Norður-Atlantshaf]]i í suðaustri, [[Davis-sund]]i í suðvestri, [[Baffinsflói|Baffinsflóa]] í vestri, og [[Naressund]]i og [[Lincoln-haf]]i í norðvestri. 

Hæsta fjall á Grænlandi er [[Gunnbjörnsfjall|Gunnbjarnarfjall]] (um 3700 m) á austurströndinni, mitt á milli [[Ammassalik]] og [[Scoresbysund]]s.

Milli [[Blosseville-strönd|Blosseville-strandar]] sunnan við [[Scoresbysund]] og [[Ritur|Rits]] við [[Aðalvík]] vestast á [[Hornstrandir|Hornströndum]] eru einungis um 290 km. 

Allar byggðir eru við strandlengjuna og flestar þeirra á suðvesturströndinni. Á Grænlandi eru fimm sveitarfélög: [[Kujalleq]], [[Qeqertalik]], [[Avannaata]], [[Qeqqata]] og [[Sermersooq]]. Helstu þéttbýlissvæði á Vestur-Grænlandi eru [[Aasiaat]], [[Ilulissat]], [[Kangaatsiaq]], [[Qasigiannguit]], [[Qeqertarsuaq]], [[Upernavik]], [[Uummannaq]], [[Maniitsoq]], [[Nuuk]], [[Paamiut]], [[Sisimiut]], [[Ivittuut]], [[Nanortalik]], [[Narsaq]], [[Qaqortoq]]; á austurströndinni [[Ammassalik]], [[Ittoqqortoormiit]] og einungis eitt á Norður-Grænlandi, [[Qaanaaq]]. Norðaustur-Grænland, hluti Norður-Grænlands og stór hluti Austur-Grænlands eru utan sveitarfélaga og er þar stærsti þjóðgarður í heimi, um það bil 972.000 km² að flatarmáli. 
Enginn jökull er á allra nyrsta hluta Grænlands, [[Peary Land|Peary-landi]], þar er loftslagið of þurrt til þess að jökull geti myndast. Áætlað er að ef allur Grænlandsjökull bráðnaði myndi yfirborð úthafa hækka um meira en 7 [[Metri|metra]].

Á árabilinu milli [[1989]] og [[1993]] boruðu vísindamenn ofan í Grænlandsjökul þar sem hann er hvað þykkastur og náðu þeir upp 3,2 [[km]] löngum borkjarna. Skoðun lagskiptingar og efnagreining á kjarnanum hafa kollvarpað mörgum kenningum um veðurfar og veðurþróun. Það hefur nefnilega komið í ljós að sú veðursaga sem hægt er að lesa úr kjarnanum nær um það bil 100.000 ár aftur í tímann og sýnir að loftslags- og hitabreytingar hafa verið mun meiri og gengið hraðar yfir en áður var talið.

=== Lífríki ===
Heimskautaloftslag einkennir lífríki Grænlands að fáeinum svæðum undanteknum, t.d. [[Narsarsuaq]], syðst á landinu. Við suðvesturströndina er aðeins hlýrra vegna þess að þangað nær angi af [[Golfstraumurinn|Golfstraumnum]]. Hitastig inni á jökli er allt frá –70&nbsp;°C á vetrum og upp að frostmarki á sumrin. 

[[Mynd:Greenland-sydkap hg.jpg|thumb|Túndrugróður við Scoresbysund.]]
Á þeim svæðum sem ekki eru þakin jökli er dæmigerður [[túndra|túndrugróður]]. Lítið er af blómjurtum en meira um grös og mosa. [[Ilmbjörk]], [[grænlandsreynir]], [[grænelri]], [[einir]] og [[Víðir (ættkvísl)|víðitegundir]] eru meðal trjáa og runna sem vaxa í inndölum, aðallega á Suður-Grænlandi. Um 500 tegundir háplantna hafa fundist á eyjunni og eru þá frátaldar þær tegundir sem sáð hefur verið eða plantað.

Átta tegundir [[spendýr]]a lifa á landi þó að [[ísbjörn|ísbirnir]] séu oftar á ís á hafi úti en á landi. [[Hreindýr]] eru algeng á Vestur-Grænlandi og [[sauðnaut]] og [[hreysikettir]] (''Mustela erminea'') á norðausturhluta Grænlands. [[Heimskautarefur|Heimskautarefir]], sem eru í tveimur litaafbrigðum, hvítir eða bláir, eru algengir um alla strandlengjuna. [[Úlfur (dýrategund)|Úlfar]] lifa hér og þar á norður- og norðausturhluta Grænlands, allt suður að 70°. [[Pólhéri|Pólhérar]] eru algengir víða um landið. [[Kragalæmingi|Kragalæmingjar]] (''Dicrostonyx torquatus'') eru einu upprunalegu [[nagdýr]]in.

Fimm tegundir [[selur|sela]] lifa í hafinu við Grænland. Þær eru [[hringanóri]], [[landselur]], [[vöðuselur]], [[blöðruselur]] og [[kampselur]]. Þar að auki [[rostungur|rostungar]] (''Odobenus rosmarus) ''sem eru náskyldir selum''. ''

Fimmtán tegundir [[hvalur|hvala]] lifa við Grænland, þar á meðal [[langreyður]], [[steypireyður]], [[búrhvalur]], [[hrefna (hvalur)|hrefna]], [[hnísa]], [[náhvalur]] og [[hnúfubakur]]. [[Grænlandssléttbakur]] eða [[norðhvalur]] er kenndur við Grænland á mörgum málum, en hann er í útrýmingarhættu.

Um 230 tegundir fugla hafa sést á Grænlandi og eru þar af um 60 tegundir [[varpfugl]]a. Nefna má [[hrafn]], [[rjúpa|rjúpu]], [[snæugla|snæuglu]], [[lundi|lunda]], [[fálki|fálka]], [[æðarfugl]], [[haftyrðill|haftyrðil]] og [[álka|álku]].

===Veðurfar===
Veðurfarslega má skipta Grænlandi í tvö svæði: strandsvæði og Grænlandsjökul. Jökullinn þekur um 80% landsins og er loftslag undir frostmarki þar allan ársins hring en meðalhæð hans er 2100 metrar. Strandsvæðin eru undir hafrænum áhrifum og er loftslag á Norður-Grænlandi í janúar aðeins mildara en í kanadíska eyjaklasanum sem er sunnar. Þar er þó meðalhitinn í janúar -25 til -30 gráður. Mildast er loftslagið á syðsta odda Grænlands og er hitametið þar tæp 25 stig.  <ref>[http://www.ruv.is/frett/miklir-grodureldar-a-graenlandi] Rúv, skoðað 14. ágúst, 2017.</ref>

Í Nuuk sveiflast meðalhiti mánaða milli −8 til 7 °C.

== Stjórnmál ==
[[Mynd:Múte_Bourup_Egede_May_2021.jpg|thumb|right|Múte Bourup Egede er forsætisráðherra Grænlands.]]
Grænland er heimastjórnarsvæði innan konungsríkisins [[Danmörk|Danmerkur]] þar sem er [[þingbundin konungsstjórn]] og [[Friðrik 10. Danakonungur]] er þjóðhöfðingi. [[Heimastjórn Grænlands]] fer með framkvæmdavaldið í innri málefnum Grænlands. [[Forsætisráðherra Grænlands]] er stjórnarleiðtogi. Núverandi forsætisráðherra er [[Múte Bourup Egede]]. Grænlenska þingið, [[Inatsisartut]], hefur 31 þingmann og kemur saman í einni deild.<ref>{{Cite web |title=Inatsisartut |url=https://ina.gl/organisation/sammensaetning-af-inatsisartut/ |access-date=29 December 2020 |publisher=Inatsisartut.gl |language=kl |archive-date=17 ágúst 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180817182125/http://ina.gl/organisation/sammensaetning-af-inatsisartut/ |url-status=dead }}</ref> Grænlendingar kjósa til sveitarstjórna, þingmenn á grænlenska þinginu og þingmenn á [[danska þingið|danska þinginu]]. Helstu stjórnmálaflokkar á Grænlandi eru sósíaldemókrataflokkurinn [[Siumut]] og sósíalistaflokkurinn [[Inuit Ataqatigiit]]. Báðir þessir flokkar hafa aukið sjálfræði Grænlands á stefnuskrá sinni. Aðrir minni flokkar eru [[Grænlenski demókrataflokkurinn]] sem er sambandssinnaður flokkur, og [[Inúítaflokkurinn]] sem vill fullan aðskilnað. Árið 2008 var haldin ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðsla þar sem yfir 76% stuðningur var við aukið sjálfræði og heimastjórn.

Grænland er hluti af Danmörku. Danakonungur fer formlega með framkvæmdavaldið á Grænlandi og skipar umboðsmann sinn þar. Vald konungs er samt að mestu táknrænt í reynd þar sem í Danmörku ríkir [[þingræði]]. Núverandi umboðsmaður er [[Mikaela Engell]]. Grænland er kjördæmi innan danska ríkisins og kýs tvo fulltrúa á danska þinginu af 179. Árið 1985 kusu Grænlendingar að segja sig úr [[Evrópusambandið|Evrópusambandinu]] þótt Danmörk væri áfram aðildarríki. Ástæðan var óánægja með [[sameiginleg fiskveiðistefna Evrópusambandsins|sameiginlegu fiskveiðistefnuna]]. Flest Evrópulög gilda þannig ekki á Grænlandi nema þau sem snúa að viðskiptum. Grænland getur samt sótt um styrki í nokkrar af áætlunum sambandsins.<ref name="euprofile">{{Cite web |title=EU Relations with Greenland |url=http://www.eeas.europa.eu/greenland/index_en.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110609050531/http://eeas.europa.eu/greenland/index_en.htm |archive-date=9 June 2011 |access-date=3 October 2020 |publisher=European Union}}</ref><ref>{{Cite web |title=Overseas Countries and Territories (OCT) |url=http://europa.eu/legislation_summaries/development/overseas_countries_territories/index_en.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110813192112/http://europa.eu/legislation_summaries/development/overseas_countries_territories/index_en.htm |archive-date=13 August 2011 |access-date=3 October 2020 |publisher=European Union}}</ref>

Danmörk fer með landvarnir og strandgæslu á Grænlandi. [[Síríussveitin]] var stofnuð af grænlenskum sjálfboðaliðum árið 1941 til að tryggja yfirráð yfir Austur-Grænlandi og verjast tilraunum Þjóðverja til að koma þar upp veðurstöðvum í tengslum við kafbátahernað í Norðurhöfum. [[Sameinuð herstjórn norðurslóða]] var stofnuð innan danska hersins árið 2012 til að stýra landvörnum, eftirliti, björgunaraðgerðum og strandgæslu á Grænlandi og í Færeyjum.<ref>{{Cite web|first=ft.dk|title=Denmark's military capacities in the Arctic Region, FOU Alm.del Bilag 138|url=https://www.ft.dk/samling/20151/almdel/fou/bilag/138/1642107.pdf}}</ref> [[Thule-herstöðin]] er í [[Thule-vík]] norðarlega á Vestur-Grænlandi og heyrir nú formlega undir [[Geimher Bandaríkjanna]]. Utanríkisstefna Grænlands er samstarfsverkefni heimastjórnarinnar og ríkisstjórnar Danmerkur. Aðeins tvö ríki reka ræðismannsskrifstofur í Nuuk, [[Ísland]] (frá 2013)<ref>{{vefheimild|url=https://www.stjornarradid.is/sendiskrifstofur/adalraedisskrifstofa-islands-i-nuuk/um-sendiskrifstofu/|titill=Um sendiskrifstofu|vefsíða=Stjórnarráðið|skoðað=8.10.2022}}</ref> og [[Bandaríkin]] (frá 2020).<ref name="US consulate">{{cite news |last1=Wingate |first1=Sophie |title=US opens a consulate in Greenland, a year after a bid to buy |url=https://www.arctictoday.com/us-opens-a-consulate-in-greenland-a-year-after-a-bid-to-buy/ |accessdate=18 July 2020 |publisher=ArcticToday |date=11 June 2020}}</ref><ref>{{cite news|last1=McGwin|first1=Kevin|title=Starting from scratch|url=http://arcticjournal.com/politics/starting-scratch|accessdate=1 August 2014|publisher=The Arctic Journal|date=10 January 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140708013001/http://arcticjournal.com/politics/starting-scratch|archive-date=8 July 2014|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news |last1=McGwin |first1=Kevin |title=Greenland names first representative to Iceland |url=https://www.arctictoday.com/greenland-names-first-representative-iceland/ |accessdate=13 January 2020 |publisher=ArcticToday |date=28 August 2018}}</ref>

=== Stjórnsýslueiningar ===
Með nýjum sveitarstjórnarlögum á Grænlandi 2009 (í kjölfar sveitarstjórnaumbótanna miklu í Danmörku 2007) var sveitarfélögum á Grænlandi fækkað úr 18 í 4. Einu þeirra, [[Qaasuitsup]], var svo skipt í tvennt árið 2018. Norðausturhluti landsins er [[Þjóðgarður á Norðaustur-Grænlandi]] og heyrir ekki undir neitt sveitarfélag. Annað svæði utan sveitarfélaga er lítið land undir [[Thule-herstöðin]]ni á Norðvestur-Grænlandi sem er umkringt sveitarfélaginu [[Avannaata]].

{| class="wikitable"
! align="left" |Nafn!!align="left"|[[Grænlenska]]!!align="left"|Höfuðstaður
! align="left" class="unsortable" |Skjaldarmerki
! align="right" |[[ISO 3166-2:GL|ISO]]<ref>[[ISO 3166-2:GL]] ([[Alþjóðlega staðlaráðið|ISO]] [[ISO 3166-2|3166-2]]-kóði)</ref>
! align="right" |Íbúar
! align="right" |Stærð <small>(km<sup>2</sup>)</small>
!Þéttleiki byggðar
!Kort
|-
| [[Avannaata]]
| Avannaata Kommunia
| [[Ilulissat]] 
| [[File:Avannaata-coat-of-arms.jpg|75px]]
| GL-AV
| 10.726<ref>{{cite web|title=Kommuni pillugu|publisher=Avannaata Kommunia|url=http://www.avannaata.gl/Emner/Om_kommunen/Fakta%20om%20kommunen?sc_lang=kl-GL|access-date=2022-10-08|archive-date=2021-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20210304145253/https://www.avannaata.gl/Emner/Om_kommunen/Fakta%20om%20kommunen?sc_lang=kl-GL|url-status=dead}}</ref>
| 522.700
|0,02
| rowspan=5 | [[File:Greenland-municipalities-2018.svg|thumb|Sveitarfélög Grænlands frá 2018.]]
|-
| [[Kujalleq]]
| Kommune Kujalleq
| [[Qaqortoq]]
| [[File:Kujalleq-coat-of-arms.svg|75px]]
| GL-KU
| 6.439
| 32.000
|0,2
|-
| [[Qeqertalik]]
| Kommune Qeqertalik
| [[Aasiaat]]
|[[File:Qeqertalik-coat-of-arms.jpg|99x99px]]
| GL-QT
| 6.340<ref>{{cite web|title=Kommuni pillugu|publisher=Kommune Qeqertalik|url=http://www.qeqertalik.gl/Emner/Om_kommunen/Fakta%20om%20kommunen?sc_lang=kl-GL|access-date=2022-10-08|archive-date=2021-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210225090527/https://www.qeqertalik.gl/Emner/Om_kommunen/Fakta%20om%20kommunen?sc_lang=kl-GL|url-status=dead}}</ref>
| 62.400
|0,11
|-
| [[Qeqqata]]
| Qeqqata Kommunia
| [[Sisimiut]]
| [[File:Qeqqata-coat-of-arms.svg|75px]]
| GL-QE
| 9.378
| 115.500
|0,08
|-
| [[Sermersooq]]
| Kommuneqarfik Sermersooq
| [[Nuuk]]
| [[File:Sermersooq-coat-of-arms.svg|88x88px]]
| GL-SM
| 23.123
| 531.900
|0,04
|-
|}

== Efnahagslíf ==
[[Mynd:Ilulissat_fish.jpg|thumb|right|Löndun á fiski í Ilulissat.]]
Grænland reiðir sig að meira og minna leyti á [[fiskveiðar]] sem eru yfir 90% af útflutningi landsins.<ref name=":0">{{Cite news |last=Walsh |first=Maurice |date=28 January 2017 |title='You can't live in a museum': the battle for Greenland's uranium |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/environment/2017/jan/28/greenland-narsaq-uranium-mine-dividing-town |url-status=live |access-date=28 January 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170129005150/https://www.theguardian.com/environment/2017/jan/28/greenland-narsaq-uranium-mine-dividing-town |archive-date=29 January 2017 |issn=0261-3077}}</ref> [[Rækja|Rækju]]- og [[fiskvinnsla]] eru langsamlega tekjuhæstu atvinnugreinarnar.<ref name="cia-factbook">{{Cite web |title=Greenland |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/greenland/ |access-date=15 May 2007 |website=[[The World Factbook|CIA World Factbook]]}}</ref>

Á Grænlandi er mikið af verðmætum jarðefnum.<ref name=":0" /> Vinnsla í [[rúbín]]námum hófst árið 2007. Vinnsla á öðrum jarðefnum hefur smám saman orðið arðbærari eftir því sem verð hækka. Meðal jarðefna sem finnast á Grænlandi í vinnanlegu magni eru [[járn]], [[úran]], [[ál]], [[nikkel]], [[platína]], [[tungsten]] og [[kopar]]. Grænlenska ríkið á olíufyrirtæki, [[Nunoil]], sem vinnur að þróun olíuiðnaðar í landinu. Ríkisfyrirtækið [[Nunamineral]] var líka stofnað í kringum vinnslu á [[gull]]i 2007 og er skráð í [[kauphöllin í Kaupmannahöfn|kauphöllina í Kaupmannahöfn]].

Rafmagn hefur venjulega verið framleitt með díselknúnum rafstöðvum, jafnvel þótt nóg sé til af vatnsafli. Fyrsta og stærsta vatnsaflsvirkjun Grænlands er [[Buksefjord-virkjun]] sem var sett í gang árið 1993. Hugmyndir um að reisa stórt álver sem knúið væri rafmagni frá vatnsaflsvirkjunum hafa verið í þróun. Áætlað er að mest af vinnuaflinu sem þarf til að reisa álverið og virkjunina yrði innflutt.<ref>{{Cite journal |date=12 October 2011 |title=Greenland's red hot labour market |url=http://www.nordiclabourjournal.org/i-fokus/in-focus-2011/boom-for-nordic-mining-industry/article.2011-10-12.8124853746 |url-status=live |journal=[[Nordic Labour Journal]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20130201145836/http://www.nordiclabourjournal.org/i-fokus/in-focus-2011/boom-for-nordic-mining-industry/article.2011-10-12.8124853746 |archive-date=1 February 2013 |access-date=10 February 2013}}</ref>

[[Evrópusambandið]] hefur hvatt Grænland til að takmarka námavinnslu kínverskra fyrirtækja í landinu, en stjórn Grænlands tilkynnti árið 2013 að hún hygðist ekki setja neinar slíkar takmarkanir.<ref>[http://www.businessweek.com/articles/2013-02-10/chinese-workers-in-greenland ''Chinese Workers—in Greenland?''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130213141927/http://www.businessweek.com/articles/2013-02-10/chinese-workers-in-greenland |date=13 February 2013 }} 10 February 2013 ''[[BusinessWeek]]''.</ref>

Opinberi geirinn, þar á meðal opinber fyrirtæki í eigu ríkis og sveitarfélaga, leikur stórt hlutverk í hagkerfi Grænlands. Um helmingur opinberra tekna eru styrkir frá [[Danmörk]]u. Verg landsframleiðsla á mann er svipuð því sem gerist í Evrópu.

Grænland gekk í gegnum litla efnahagskreppu snemma á 10. áratug 20. aldar, en síðan þá hefur hagkerfið vaxið. Heimastjórnin á Grænlandi hefur rekið stranga skattastefnu sem hefur skapað umframtekjur hjá hinu opinbera og tryggt lága verðbólgu. Frá 1990 hefur verið [[viðskiptahalli]] á viðskiptum við útlönd, eftir að síðustu [[blý]]- og [[sink]]námum landsins var lokað. Árið 2017 fundust nýjar rúbínnámur sem gætu orðið undirstaða fyrir frekari útflutning.<ref>{{Cite web |title=Greenland Rubies: What We Know At This Point {{!}} National Jeweler |url=https://www.nationaljeweler.com/blog/5818-greenland-rubies-what-we-know-at-this-point |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190817153630/https://www.nationaljeweler.com/blog/5818-greenland-rubies-what-we-know-at-this-point |archive-date=17 August 2019 |access-date=17 August 2019 |website=www.nationaljeweler.com}}</ref> Árið 2017 var fyrirtækið [[AEX Gold]] stofnað af íslenskum, grænlenskum og dönskum fjárfestum til að stunda gullleit á Grænlandi.<ref>{{vefheimild|url=https://www.vb.is/frettir/gullleit-graenlandi-langt-umfram-vaentingar/|vefsíða=Viðskiptablaðið|dags=4. apríl 2022|titill=Gullleit á Grænlandi „langt umfram væntingar“|skoðað=4.10.2022}}</ref>

== Íbúar ==
Íbúar Grænlands voru tæp 56.000 árið [[2019]] og langflestir [[Inúítar]], upprunnir þaðan sem í dag er [[Kanada]]. Síðustu hópflutningarnir áttu sér stað um miðja 19. öld. Í höfuðstaðnum Nuuk á Vestur-Grænlandi býr margt fólk af evrópskum ættum. 

Grænland er mjög strjálbýlt, en þar býr einn maður að meðaltali á hverja 0,14 ferkílómetra af íslausu landi. 91% íbúanna búa á Vestur-Grænlandi, 1,6% á Norður-Grænlandi og 6,3% á Austur-Grænlandi. Um 20% íbúanna eru fæddir utan Grænlands. 98% íbúanna eru [[Lútherstrú]]ar og tilheyra [[Danska kirkjan|dönsku þjóðkirkjunni]].

Á Grænlandi bera margir þýsk ættarnöfn svo sem Fleischer, Kleist og Kreutzmann. Þau eru komin frá þýskum [[trúboð]]um sem störfuðu þar lengi og ýmist giftust innfæddum konum eða ættleiddu innfædd börn.

==Menning==
[[Mynd:Greenland_kayak_seal_hunter_2006.jpg|thumb|right|Grænlenskur veiðimaður á hefðbundnum kajak úr skinni árið 2006.]]
[[Mynd:Upernavik_first_day_in_class_2007-08-14_2.jpg|thumb|right|Grænlensk skólabörn í þjóðbúningum í Upernarvik árið 2007.]]
Menning Grænlendinga er blönduð menning frá [[Inúítar|Inúítum]] undir sterkum [[dönsk menning|dönskum menningaráhrifum]]. Hefðbundin menning Inúíta er í grunninn hreinræktuð [[veiðimaður|veiðimenning]]. Árið 2005 ritaði grænlenski menningarmálaráðherrann [[Henriette Rasmussen]] að Grænlendingar væru ekki einu sinni [[veiðimenn og safnarar]], heldur aðeins veiðimenn.<ref>{{cite journal|url=https://earthcharter.org/wp-content/assets/virtual-library2/images/uploads/ENG-Rasmussen.pdf|author=Henriette Rasmussen|title=Sustainable Greenland and Indigenous Ideals|date=2005|journal=The Earth Charter in Action: Towards a Sustainable World|access-date=2022-10-03|archive-date=2022-10-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20221003145707/https://earthcharter.org/wp-content/assets/virtual-library2/images/uploads/ENG-Rasmussen.pdf|url-status=dead}}</ref> Þrátt fyrir miklar takmarkanir á veiðinni síðustu áratugi vegna þrýstings frá náttúruverndarsamtökum og fækkunar í veiðistofnum, meðal annars vegna [[loftslagsbreytingar|loftslagsbreytinga]], er veiðin enn mjög mikilvægur hluti af menningu landsins. Eitt af mörgum einkennum veiðimenningar á Grænlandi eru veiðar með [[skutull|skutlum]] á litlum [[kajak|kajökum]] úr skinnum sem strengd eru á trégrind. Færni grænlenskra veiðimanna á þessum bátum hefur vakið athygli Evrópumanna frá fyrstu tíð og [[kajakróður]] barst þaðan til Evrópu sem íþrótt. Fyrsta sýningin á grænlenskum kajakróðri var haldin í Kaupmannahöfn árið 1605 af veiðimönnum sem dönsk hvalveiðiskip höfðu tekið höndum á Grænlandi.<ref>{{vefheimild|url=https://videnskab.dk/kultur-samfund/jagtspyd-sladrer-om-gronlandske-massebortforsler|titill=Jagtspyd sladrer om grønlandske massebortførsler|höfundur=Jens Winther Johannsen|dags=16. júní 2012|skoðað=3.10.2022|vefsíða=Forskerzonen}}</ref> Grænlenskir inúítar hafa notað [[hundasleði|hundasleða]] til ferða og flutninga, að minnsta kosti frá því [[Thule-fólkið]] fluttist þangað um árið 1000.<ref>{{cite journal|author=Vitale, E. et al.|year=2023|title=An ethnographic framework for identifying dog sledding in the archaeological record|journal=Journal of Archaeological Science|volume=159|doi=10.1016/j.jas.2023.105856 | issn=0305-4403 }}</ref> [[Anorak]] er hefðbundin grænlensk skinnflík sem varð vinsæl um allan heim á 20. öld í tengslum við útbreiðslu [[vetraríþróttir|vetraríþrótta]]. Íslenska [[lopapeysa]]n varð óbeint fyrir áhrifum frá [[grænlenskur þjóðbúningur|grænlenskum þjóðbúningi]] kvenna með skrautlega perlukraga sem ná yfir axlirnar og voru innblástur að nýjum prjónamynstrum á fyrri hluta 20. aldar.<ref>{{vísindavefurinn|62896|Hvað er íslenska lopapeysan gömul og hver er uppruni hennar?}}</ref>

Grænlendingar eiga sér langa sögu [[munnleg hefð|munnlegra hefða]] og [[sagnamennska|sagnamennsku]], auk myndlistar og handverks úr tré og beini, meðal annars [[túpilak]]a, lítil skrímsli skorin út úr beini sem [[sjaman]]inn gat [[sending|sent]] óvinum til höfuðs. Þekktustu myndlistarmenn Grænlands frá 19. öld voru sagnamennirnir [[Aron frá Kangeq]] og [[Jens Kreutzmann]] sem gerðu myndir af sögulegum viðburðum og goðsögum Grænlendinga. [[Trommudans]] með skinntrommum er mikilvægur hluti af tónlistarhefð Grænlendinga, en önnur hljóðfæri eru líka notuð. Trommudansinn var aðferð til að leysa úr ágreiningsmálum og gat verið keppni milli tveggja dansara eða til að fara með gamanmál. Stundum voru stór [[snjóhús]] (''Qaggi'') reist sérstaklega fyrir trommudansinn. Þegar trúboð hófst á Grænlandi á 18. öld voru trommudansar bannaðir og íbúum kynntur fjölradda sálmasöngur. Á 20. öld hafa hljómsveitir á Grænlandi búið til sérstakar útgáfur af meðal annars [[polka]], [[kántrítónlist]] og [[pönktónlist]]. Ein af fyrstu rokkhljómveitum Grænlands var [[Sumé]] sem var stofnuð árið 1972 af [[Malik Høegh]] sem líka stofnaði tónlistarútgáfuna [[ULO]] í [[Sisimiut]]. Aðrar þekktar hljómsveitir frá Grænlandi eru meðal annars [[Chilly Friday]], [[Nuuk Posse]], [[Nanook (hljómsveit)|Nanook]] og [[Small Time Giants]]. Grænlenska ríkisútvarpið heitir [[Kalaallit Nunaata Radioa]] og er staðsett í [[Nuuk]]. Grænlenska tímaritið ''[[Atuagagdliutit/Grønlandsposten|Atuagagdliutit]]'' hóf útgáfu árið 1861. [[Landsbókasafn Grænlands]] var stofnað 1956 og [[Þjóðminjasafn Grænlands]] var stofnað 1965. Bæði söfnin eru staðsett í Nuuk en urðu ekki opinber þjóðarsöfn fyrr en eftir að heimastjórn komst á 1979. Milli 1982 og 2001 áttu Þjóðminjasafn Grænlands og [[Þjóðminjasafn Danmerkur]] í samstarfi um skil á safngripum frá Danmörku til Grænlands.<ref>{{cite book|author=Grønnow, B., & Jensen, E. L.|date=2008|chapter=Utimut: repatriation and collaboration between Denmark and Greenland.|title=Utimut: Past Heritage-Future Partnerships. Discussion on Repatriation in the 21st Century|pages=180-191|url=https://iwgia.org/images/publications/0028_Utimut_heritage.pdf#page=179}}</ref>

== Tilvísanir ==
{{reflist}}

== Tenglar ==
* [http://www.nanoq.gl/ Heimastjórn Grænlands]
* [http://www.natur.gl Náttúrufræðistofnun Grænlands]
* [https://visitgreenland.com/ Opinber ferðavefur]
* [http://www.statgreen.gl/ Tölfræðistofnun Grænlands]
* [https://www.norden.org/is/information/stadreyndir-um-graenland Staðreyndir um Grænland á Norden.org]
=== Greinar af Tímarit.is ===
* [http://www.timarit.is/?issueID=419507&pageSelected=0&lang=0 ''Ferðarolla frá Grænlandi - ágrip af sögu Grænlands''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1969]
* [http://www.timarit.is/?issueID=416006&pageSelected=0&lang=0 ''Fornminjarannsóknir á Grænlandi''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1927]
* [http://www.timarit.is/?issueID=416334&pageSelected=0&lang=0 ''Grænland''; grein í Lesbók Morgnblaðsins 1931]
* [http://www.timarit.is/?issueID=416510&pageSelected=0&lang=0 ''Grænland''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1934]
* [http://www.timarit.is/?issueID=418531&pageSelected=28&lang=0 ''Næstu nágrannar vorir''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1957]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1083919 ''Á ókönnuðum slóðum á Grænlandi''; grein í Alþýðublaðinu 1950]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3550748 ''Nokkrir dagar'' (eftir Dr. Kristján Eldjárn); grein í Tímanum 1962]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2967365 ''Mikilvægi Grænlands''; grein í DV 1998]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3275473 ''Í vist með grænlenzkum''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1944]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4229919 ''Á súð við Grænland''; grein í Sjómannablaðinu Víkingi 1950]

{{Norður-Ameríka}}
{{Norðurlandaráð}}
{{Vestnorræna ráðið}}
{{Grænland}}

[[Flokkur:Grænland| ]]