Skoða frumkóða fyrir Samfylkingin

{{Stjórnmálaflokkur
| litur = {{Flokkslitur|Samfylking}}
| flokksnafn_íslenska = Samfylkingin - jafnaðarflokkur Íslands
| mynd = [[File:Samfylkingin merki 2023.svg|200px|]]
| fylgi = {{lækkun}} 9,9%¹
| formaður = [[Kristrún Frostadóttir]]
| varaformaður = [[Guðmundur Árni Stefánsson]]
| frkvstjr = 
| þingflokksformaður = [[Logi Einarsson]]
| ritari = Arna Lára Jónsdóttir
| stofnár = {{start date and age|2000|5|5}}
| samruni = [[Alþýðubandalagið]], [[Alþýðuflokkurinn]], [[Kvennalistinn]], [[Þjóðvaki]]
| höfuðstöðvar = Hallveigarstígur 1, 101 Reykjavík
| hugmyndafræði = [[jafnaðarstefna]]<br />
[[félagshyggja]]<br />
[[kvenfrelsi]]<br />
[[frjálslyndi]]
| einkennislitur = rauður {{Colorbox|{{Flokkslitur|Samfylking}}}}
| vettvangur1 = Sæti á Alþingi
| sæti1 = 6
| sæti1alls = 63
| rauður = 0.85
| grænn = 0.13
| blár = 0.16
| vettvangur2 = Sæti í sveitarstjórnum
| sæti2 = 38
| sæti2alls = 529
| bókstafur = S
| vefsíða = [http://www.xs.is www.xs.is]
| fótnóta = ¹Fylgi í síðustu [[Alþingiskosningar 2021|Alþingiskosningum]]
| formaður framkvæmdastjórnar = [[IGuðmundur Ari Sigurjónsson]]
| formaður Ungra Jafnaðarmanna = [[Ragna Sigurðardóttir]]
| málgagn = 
| Ungliðahreyfing = [[Ungt Jafnaðarfólk]]
}}
'''Samfylkingin - jafnaðarflokkur Íslands''' er [[íslenskir stjórnmálaflokkar|íslenskur stjórnmálaflokkur]] sem kennir sig við [[jafnaðarstefna á Íslandi|jafnaðarstefnu]]. Flokkurinn var stofnaður árið [[1999]] en hélt formlegan stofnfund sinn þann [[5. maí]] [[2000]]. Flokkurinn var samruni fjögurra vinstri flokka ([[Alþýðuflokkurinn]], [[Alþýðubandalagið]], [[Þjóðvaki]] og [[Kvennalistinn]]) til þess að vinna sem mótvægisafl við [[Sjálfstæðisflokkurinn|Sjálfstæðisflokkinn]]. Samfylkingin hefur frá stofnun almennt verið næst stærsti flokkur landsins ef litið er til kjörfylgis til [[Þingkosningar á Íslandi|þings]] og [[Sveitarstjórnarkosningar á Íslandi|sveitarstjórna]] auk skráðra flokksmanna.
 
Flokkurinn staðsetur sig vinstra megin við miðju og eru þrjú grunngildi hans [[jafnaðarstefna]], [[félagshyggja]] og [[kvenfrelsisstefna|kvenfrelsi]]. Formaður flokksins frá árinu [[2022]] er [[Kristrún Frostadóttir]]. Samfylkingin hefur myndað þrjár [[Listi yfir ráðuneyti Íslands|ríkisstjórnir]] og veitt tveimur þeirra forystu. Auk þess hafa þrír [[borgarstjórar Reykjavíkur]] komið úr röðum Samfylkingarinnar og er flokkurinn sá næststærsti í [[borgarstjórn Reykjavíkur|borgarstjórn]] og hefur verið í meirihluta þar síðan [[2010]].  

== Saga ==
=== Aðdragandi ===
Ólíkt hinum [[Norðurlönd]]unum var enginn stór jafnaðarmannaflokkur starfandi á Íslandi mestalla [[20. öld]]ina heldur voru vinstri menn klofnir í smærri flokka. Hugmyndir um sameiningu vinstri manna í einn flokk sem gæti keppt við Sjálfstæðisflokkinn í fylgi voru þó ávallt lífseigar og í nafni þeirra var gjarnan stofnað til sérstakra klofningsframboða úr eldri flokkum sem áttu að ná fram þessu markmiði. Síðasta slíka framboðið var [[Þjóðvaki]] sem stofnaður var [[1994]] í því yfirlýsta markmiði að sameina íslenska jafnaðarmenn. Í kjölfar [[Alþingiskosningar 1995|alþingiskosninganna 1995]] fór umræða um mögulega samfylkingu af stað fyrir alvöru. Alþýðuflokkurinn var þá kominn í stjórnarandstöðu ásamt hinum vinstri flokkunum og vel heppnað sameiginlegt framboð vinstri manna og [[Framsóknarflokkurinn|Framsóknarflokksins]] í sveitastjórnarkosningunum í [[Reykjavík]] 1994 og 1998 undir merkjum [[R-listinn|R-listans]] virkaði sem hvati á sameiningarviðræður.

=== Viðræður um sameiningu ===
Innan Alþýðuflokks og Þjóðvaka var stuðningur við sameiningu hvað mestur. Haustið 1996 voru þingflokkar þessara flokka sameinaðir undir nafninu „þingflokkur jafnaðarmanna“.<ref>[http://mbl.is/mm/gagnasafn/grein.html?grein_id=285157 „''Fyrsta skref til frekara samstarfs jafnaðarmanna''“, Morgunblaðið, 5. september, 1996]</ref> Raunar gengu þrír af fjórum þingmönnum Þjóðvaka síðan aftur í Alþýðuflokkinn, [[Jóhanna Sigurðardóttir]] formaður Þjóðvaka var ein eftir.  Í nóvember 1997 var haldinn flokksstjórnarfundur hjá Alþýðuflokknum og landsfundir hjá Kvennalista og Alþýðubandalagi og aðalfundur hjá Þjóðvaka um það hvort að hefja ætti sameiningarviðræður. Allir flokkarnir samþykktu það að gengið skyldi til viðræðna en mismikil eindrægni var í þeirri afstöðu milli flokka. 

Alþýðuflokkurinn og Þjóðvaki<ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/1892523#page/n9/mode/2up|titill=frétt af aðalfundi Þjóðvaka|útgefandi=mbl|ár=1997|mánuðurskoðað=apríl|árskoðað=2021}}</ref>  lýstu yfir afdráttarlausum stuðningi við sameiningarviðræður. Innan Kvennalistans var áherslumunur á milli kynslóða þar sem yngri kynslóðin reyndist tilbúnari til þátttöku í mögulegri samfylkingu en margar fyrrverandi og þáverandi þingkonur flokksins voru andvígar, meðal annars á þeirri forsendu að Kvennalistinn hafi verið hugsaður sem óháður hefðbundnum stjórnmálaöflum en með samfylkingu væri verið að skilgreina hann sem vinstri félagshyggjuflokk.<ref>[http://mbl.is/mm/gagnasafn/grein.html?grein_id=366505 ''Hópur kvenna íhugar úrsögn'', Morgunblaðið, 18. nóvember, 1997]</ref> Niðurstaðan varð að samþykkt var að ganga til sameiningarviðræðna með 36 atkvæðum gegn 18, í kjölfarið sögðu nokkrar af þeim konum sem höfðu verið andvígar sig úr flokknum. Það var í Alþýðubandalaginu sem að andstaðan reyndist hvað hörðust. Málefnaágreiningur réði þar mestu, margir óttuðust að flokkurinn væri að fórna hefðbundnum stefnumálum sínum og færast of langt til hægri með því að sameinast Alþýðuflokki en þessir tveir flokkar höfðu að ýmsu leyti ólíka stefnu. Alþýðuflokkurinn var t.d. jákvæðari gagnvart [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]] og mögulegri aðild Íslands að [[Evrópusambandið|Evrópusambandinu]] en Alþýðubandalagið. Af þessum sökum sögðu þrír þingmenn Alþýðubandalagsins sig úr flokknum og stofnuðu eigin vinstri flokk - [[Vinstri hreyfingin - grænt framboð|Vinstri hreyfinguna -grænt framboð]] - sem skyldi leggja meiri áherslu á hefðbundnari vinstri gildi auk [[umhverfisvernd|umhverfismála]].

=== Alþingiskosningar ===
Samfylkingin bauð fram í fyrsta skipti í [[Alþingiskosningar 1999|alþingiskosningunum 1999]] sem kosningabandalag. [[Margrét Frímannsdóttir]], þáverandi formaður Alþýðubandalags, gegndi þá hlutverki talsmanns. Flokkurinn hlaut þá 26,8% atkvæða sem var hæsta hlutfall atkvæða sem að vinstri flokkur hafði fengið í áratugi en þó 11% lægra en flokkarnir fjórir höfðu fengið samanlagt í kosningunum 1995. Vinstri grænir fengu 9,1% í sömu kosningum. Stofnfundur Samfylkingarinnar var haldinn [[5. maí|5.]] - [[6. maí]] [[2000]] og varð hún þá að formlegum flokki, fyrsti formaðurinn var kjörinn [[Össur Skarphéðinsson]].

Fyrir [[Alþingiskosningar 2003|alþingiskosningarnar 2003]] tók Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, þáverandi borgarstjóri í Reykjavík, sæti á lista flokksins í [[Reykjavíkurkjördæmi norður]] þrátt fyrir að hafa lýst því yfir eftir [[borgarstjórnarkosningarnar 2002]] að hún væri ekki á leið í þingframboð.<ref>[http://www.mbl.is/mm/gagnasafn/grein.html?grein_id=704968 „''Ekki á leið í þingframboð að ári''“, Morgunblaðið, 19. desember, 2002.]</ref> Þetta vakti hörð viðbrögð samstarfsflokka Samfylkingarinnar í [[R-listinn|R-listanum]] sem kröfðust þess að hún viki úr stóli borgarstjóra. Í kjölfarið var hún titluð „forsætisráðherraefni“ flokksins fyrir kosningarnar og ræða sem hún hélt í [[Borgarnes]]i [[9. febrúar]] [[2003]] varð eitt helsta deilumál baráttunar en þar spurði hún að því hvort að lögregluaðgerðir og skattarannsóknir gagnvart [[Baugur Group|Baugi]] og [[Jón Ólafsson (athafnamaður)|Jóni Ólafssyni]] væru mögulega sprottnar af persónulegri óvild [[Davíð Oddsson|Davíðs Oddssonar]] í garð einstakra athafnamanna. Í kosningunum bætti flokkurinn við sig nokkru fylgi, fékk flest atkvæði í tveimur kjördæmum og vantaði þá aðeins tvö sæti til að ná Sjálfstæðisflokknum.

== Hugmyndafræði ==
[[Mynd:Merki Samfylkingarinnar (til 2020).png|thumb|150px|Eldra merki flokksins.]]
Meginstefna Samfylkingarinnar er [[jafnaðarstefna|jöfnuður]], sjálfbærni og [[friður]]. Flokkurinn sér hlutverk stjórnvalda að koma fram við almenning af virðingu og gæta jafnræði í samfélagi þar sem allir einstaklingar geta notið hæfileika sinni á eigin forsendum. Samfylkingin vill tryggja að íslenskt samfélag geti tryggt sambærileg lífsgæði og eru í nágrannalöndunum og sé nútímalegt og framsækið. Nýting auðlinda á að vera sjálfbær og umhverfisvæn. Íslensk utanríkisstefna á að tryggja náin samskipti við umheiminn og stuðla að auknum jöfnuði, sjálfbærni í notkun auðlinda og virðingu fyrir umhverfinu á heimsvísu.<ref>{{cite web |url=https://xs.is/wp-content/uploads/2016/09/landsfundur2015_stjornmalaalyktun_loka.pdf |title=Stjórnmálaályktun Samfylkingarinnar  |access-date=2017-10-31 |archive-date=2017-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170304210921/http://xs.is/wp-content/uploads/2016/09/landsfundur2015_stjornmalaalyktun_loka.pdf |url-status=dead }}</ref>

== Flokksskipulag ==
Æðsta stjórn Samfylkingarinnar er landsfundur flokksins sem haldinn er á tveggja ára fresti og hefur hann vald yfir stefnumál, lög og starf hennar. Á milli landsfunda fer flokksstjórn sem kosin er á landsfundi með æðsta vald flokksins. Milli flokkstjórnarfunda starfar framkvæmdastjórn sem vinnur að framkvæmd samþykkta lands- og flokkstjórna. Stjórn flokksins samanstendur af formanni varaformanni ritara, gjaldkera, þingflokksformanni, formanni sveitarstjórnarráðs og formanni framkvæmdastjórnar.<ref name="logflokksins">[http://www.samfylkingin.is/Portals/0/1_Skjalasafn/Framkv%C3%A6mdastj%C3%B3rn/20130218_log_samfylkingarinnar_2013_medbreytingum_sj_lok.pdf   Lög Samfylkingarinnar], Skoðað 15. mars 2015</ref> Innan flokksins eru 57 aðildarfélög og auk þeirra eru 8 aðildarfélög innan ungliðahreyfingar flokksins, [[Ungir jafnaðarmenn|Ungs Jafnaðarfólks]].<ref>[http://www.samfylkingin.is/Flokkurinn/A%C3%B0ildarf%C3%A9l%C3%B6g   Aðildarfélög Samfylkingarinnar]</ref> og auk þess tvær landshreyfingar, [[Kvennahreyfing Samfylkingarinnar|Kvennahreyfingin]] og 60+.  Aðildarfélögin skipa fulltrúa á landsfund sem hafa atkvæðarétt á ályktunum, stefnubreytingum og lagabreytingum sem samþykktar eru. Formaður og varaformaður eru hinsvegar kosnir af öllum félögum flokksins og er Samfylkingin einn flokka á Íslandi til þess að opna kosningu formanns til allra flokksmanna.<ref name="logflokksins" />

== Formenn ==
{| class="wikitable"
|+
! colspan="2" |Formaður
!Kjörinn
!Hætti
!Aldur við embættistöku
|-
|[[Mynd:Margretfrimannsdottir.JPG|frameless|120x120px]]
|[[Margrét Frímannsdóttir]] (talsmaður)
|[[30. janúar]] [[1999]]
|[[5. maí]] [[2000]]
|44
|-
|[[Mynd:Ossur Skarphedinsson, utrikesminister Island. Nordiska radets session 2009 (1).jpg|frameless|120x120px]]
|[[Össur Skarphéðinsson]]
|[[5. maí]] [[2000]]
|[[21. maí]] [[2005]]
|47
|-
|[[Mynd:Islands utrikesminister Ingibjorg Solrun Gisladottir vid Nordiska Radets session i Oslo. 2007-10-31. Foto- Magnus Froderberg-norden.org.jpg|frameless|120x120px]]
|[[Ingibjörg Sólrún Gísladóttir]]
|[[21. maí]] [[2005]]
|[[28. mars]] [[2009]]
|48
|-
|[[Mynd:Johanna sigurdardottir official portrait.jpg|frameless|107x107px]]
|[[Jóhanna Sigurðardóttir]]
|[[28. mars]] [[2009]]
|[[2. febrúar]] [[2013]]
|66
|-
|[[Mynd:Arni Pall Arnason Island.jpg|frameless|120x120px]]
|[[Árni Páll Árnason]]
|[[2. febrúar]] [[2013]]
|[[3. júní]] [[2016]]
|46
|-
|[[Mynd:Oddný G Harðardóttir 2021.jpg|frameless|111x111px]]
|[[Oddný G. Harðardóttir|Oddný G. Harðardóttir]]
|[[3. júní]] [[2016]]
|[[31. október]] [[2016]]
|59
|-
|[[Mynd:Logi Einarsson 2021.jpg|frameless|111x111px]]
|[[Logi Már Einarsson|Logi Einarsson]]
|[[31. október]] [[2016]]
|[[28. október]] [[2022]]
|52
|-
|[[Mynd:Kristrún Frostadóttir 2021.jpg|frameless|111x111px]]
|[[Kristrún Frostadóttir]]
|[[28. október]] [[2022]]
|Enn í embætti
|34
|}

=== Varaformenn ===
{| class="wikitable"
! colspan="2" |Varaformaður
!Kjörinn
!Hætti
|-
|[[Mynd:Margretfrimannsdottir.JPG|frameless|120x120px]]
|[[Margrét Frímannsdóttir]]
|[[5. maí]] [[2000]]
|[[1. nóvember]] [[2003]]
|-
|[[Mynd:Islands utrikesminister Ingibjorg Solrun Gisladottir vid Nordiska Radets session i Oslo. 2007-10-31. Foto- Magnus Froderberg-norden.org.jpg|frameless|120x120px]]
|[[Ingibjörg Sólrún Gísladóttir]]
|[[1. nóvember]] [[2003]]
|[[21. maí]] [[2005]]
|-
|[[Mynd:Ágúst Ólafur Ágústsson 2017.jpg|frameless|111x111dp]]
|[[Ágúst Ólafur Ágústsson]]
|[[21. maí]] [[2005]]
|[[28. mars]] [[2009]]
|-
|[[Mynd:DagurBEggertsson.jpg|frameless|120x120px]]
|[[Dagur B. Eggertsson]]
|[[28. mars]] [[2009]]
|[[2. febrúar]] [[2013]]
|-
|[[Mynd:Katrin Sykur.jpg|frameless|107x107px]]
|[[Katrín Júlíusdóttir]]
|[[2. febrúar]] [[2013]]
|[[4. júní]] [[2016]]
|-
|[[Mynd:Logi Einarsson 2021.jpg|frameless|111x111px]]
|[[Logi Már Einarsson|Logi Einarsson]]
|[[4. júní]] [[2016]]
|[[4. febrúar]] [[2017]]
|-
| 
|[[Heiða Björg Hilmisdóttir]]
|[[4. febrúar]] [[2017]]
|[[28. október]] [[2022]]
|-
|[[Mynd:16-08-29-Ostseeparlamentarierkonferenz 2016 Riga-RR2 2831.jpg|frameless|120x120px]]
|[[Guðmundur Árni Stefánsson]]
|[[28. október]] [[2022]]
|Enn í embætti
|}

== Kjörfylgi ==
=== Alþingiskosningar ===
{| class="wikitable"
!Ár
!Atkvæði
!%
!Þingsæti
|-
|[[Alþingiskosningar 1999|1999]]
|44.378
|26,8
|17
|-
|[[Alþingiskosningar 2003|2003]]
|56.700
|31,0
|20
|-
|[[Alþingiskosningar 2007|2007]]
|48.742
|26,8
|18
|-
|[[Alþingiskosningar 2009|2009]]
|55,758
|29,8
|20
|-
|[[Alþingiskosningar 2013|2013]]
|24,294
|12,9
|9
|-
|[[Alþingiskosningar 2016|2016]]
|10.893
|5,7
|3
|-
|[[Alþingiskosningar 2017|2017]]
|23.652
|12,1
|7
|-
|[[Alþingiskosningar 2021|2021]]
|19.825
|9,9
|6
|}

=== Sveitarstjórnarkosningar ===
Samfylking bauð sig fram í eigin nafni í 10 sveitarfélögum í [[Sveitarstjórnarkosningar á Íslandi 2002|sveitarstjórnarkosningunum 2002]]. Fjórum árum síðar bauð hún fram í 15 sveitarfélögum og hefur haldið framboðum þar síðan. Flokksmenn Samfylkingarinnar hafa hinsvegar tekið þátt í sameiginlegum listum í ýmsum sveitarfélögum, þar á meðal í [[Reykjavíkurlistinn|Reykjavíkurlistanum]] og [[Í-listinn|Í-listanum]] á Ísafirði. Samfylkingin var lengi stærsti flokkurinn í Hafnarfirði og var með hreinan meirihluta á árunum 2002 til 2010. Samfylkingin var stærsti flokkurinn í [[borgarstjórn Reykjavíkur]] kjörtímabilið 2014 - 2018 með 5 borgarfulltrúa og er næst stærst flokka núna með 5 borgarfulltrúa, frá 2014 til 2024 leiddi Samfylkingin þar meirihluta.  
{| class="wikitable" |  
|-
! Kosningar
! Atkvæði
! %
! fulltrúar
|-
| [[Sveitarstjórnarkosningar á Íslandi 2002|2002]]
| align="right" | 
| align="right" | 32
| align="right" | 29
|-
| [[Sveitarstjórnarkosningar á Íslandi 2006|2006]]
| align="right" | 36.112<ref name="Sveita">[http://www.samband.is/media/vegvisir-sveitarstjornarmanna/Adal--og-varamenn-2010-2014-samantekt.pdf Samantekt Sambands íslenskra sveitarfélaga 2010], Skoðað 4. apríl 2015.</ref> 
| align="right" | 22%<ref name="Sveita" />
| align="right" | 35<ref>{{Cite web |url=http://www.samband.is/media/skjol-um-sveitarfelog/Yfirlit_Frambodslista2006_Meirihlutar.pdf |title=Niðurstöður Sveitastjórnarkosnigna 2006 |access-date=2015-04-04 |archive-date=2014-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140724171232/http://www.samband.is/media/skjol-um-sveitarfelog/Yfirlit_Frambodslista2006_Meirihlutar.pdf |url-status=dead }}</ref>
|-
| [[Sveitarstjórnarkosningar á Íslandi 2010|2010]]
| align="right" | 27.775<ref name="Sveita" />
| align="right" | 18,1%<ref name="Sveita" />
| align="right" | 42<ref name="Sveita" />
|-
| [[Sveitarstjórnarkosningar á Íslandi 2014|2014]]
|
| align="right" | 26%
| align="right" | 41
|-
|[[Sveitarstjórnarkosningar á Íslandi 2018|2018]]
|
|
|42
|-
|[[Sveitarstjórnarkosningar á Íslandi 2022|2022]]
|
|
|38
|}

== Sjá einnig ==
* [[Jafnaðarstefna á Íslandi]]
* [[Ungir jafnaðarmenn|Ungt Jafnaðarfólk]]
*[[Kvennahreyfing Samfylkingarinnar]] 

== Neðanmálsgreinar ==
{{reflist}}

== Tenglar ==
* [http://www.samfylking.is Vefsíða Samfylkingarinnar]
* [http://www.politik.is Ungir jafnaðarmenn]
* [http://www.mir.is Ungir jafnaðarmenn í Hfj.]
* [http://www.felagshyggja.net Klassísk rit jafnaðarsinna á Íslandi]

{{Íslensk stjórnmál}}
{{S|2000}}

[[Flokkur:Samfylkingin|Samfylkingin]]
[[Flokkur:Íslenskir stjórnmálaflokkar]]
[[Flokkur:Stofnað 1999]]