Skoða frumkóða fyrir Rússneska

{{Tungumál|
ættarlitur=Indóevrópskt|
nafn=Rússneska|
nafn2=Русский язык ''Rússkíj jazyk''|
ríki=[[Búlgaría]], [[Finnland]], [[Grikkland]], [[Indland]], [[Ísrael]], [[Kanada]], [[Kína]], [[Mongólía]], [[Pólland]], [[Rúmenía]], [[Rússland]], [[Tékkland]] og [[Þýskaland]]
 |
svæði=Fyrrum [[Sovétríkin|Sovétríki]], [[Vestur-Evrópa]], [[Asía]], [[Norður-Ameríka]]|
talendur=Uþb. 280.000.000|
sæti=8|
ætt=[[Indóevrópsk tungumál|Indóevrópskt]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Baltóslavnesk tungumál|Baltóslavneskt]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Slavnesk tungumál|Slavneskt]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Austurslavnesk tungumál|Austurslavneskt]]<br />
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Rússneska'''|
þjóð=[[Abkasía]], [[Gagásía]], [[Hvíta-Rússland]], [[Kasakstan]], [[Krím]], [[Kirgistan]], [[Rússland]], [[Suður-Ossetía]] og [[Transnistría]]|
stýrt af=[http://www.ruslang.ru/ Rússnesku Tungumála Stofnuninni]|
iso1=ru|
iso2=rus|
sil=RUS|
}}
'''Rússneska''' (''русский язык'', borið fram [''russkij izyk''], {{Audio|Ru-russkiy jizyk.ogg|hlusta}}) er slavneskt tungumál sem er talað í [[Rússland]]i en er einnig algengt samskipta- og móðurmál í öðrum fyrrverandi ríkjum [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] t.d. [[Eistland]]i, [[Lettland]]i, [[Litháen]], [[Úkraína|Úkraínu]] og [[Kasakstan]]. 

Rússneska er rituð með afbrigði af [[Kýrillískt letur|kýrillísku letri]]. Hún er eitt þriggja mála sem nú eru notuð sem teljast til austurslavnesku málagreinarinnar, hin tvö eru [[úkraínska]] og [[hvítrússneska]]. Elstu heimildir ritaðar á austur-slavnesku máli eru frá [[10. öld]]. Rússneskan hefur í gegnum aldirnar orðið fyrir miklum áhrifum frá [[kirkjuslavneska|kirkjuslavnesku]], sem telst til suðurslavneskra mála, bæði hvað varðar orðaforða og málfræði. Þar að auki er í málinu gífurlegt magn tökuorða úr frönsku og þýsku yfir hugtök í stjórnmálum, vísindum og tækni.

== Greining ==
Rússneska er austur-slavneskt mál innan [[Indó-evrópsk tungumál|indóevrópskrar málaættar]]. Austurslavnesk eru enn fremur [[úkraínska|úkraínsku]] og [[hvítrússneska|hvítrússnesku]].

Grundvallar orðaforði, orðmyndunarreglur auk annarrar málfræði og ekki síst bókmenntahefðin hefur orðið fyrir miklum áhrifum frá kirkjuslavnesku. Kirkjuslavneska sem er enn notuð sem helgimál [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan|rússnesku rétttrúnaðarkirkjunnar]] er suðurslavneskt mál, á meðan að rússneska er austurslavnesk. Mörg orð í nútíma rússnesku ritmáli eru líkari nútíma [[búlgarska|búlgörsku]] en úkraínsku eða hvítrússnesku. Austurslavneski orðaforðinn hefur þó oft varðveist í talmáli í ýmsum rússneskum mállýskum.

Nafnorð hafa 6 föll. Auk þeirra 4 sem við þekkjum úr íslensku eru staðarfall og tækisfall.
Rússneska hefur hvorki ákveðinn né óákveðinn greini og tengisögn í nútíð (er) er ekki notuð. Viktor er námsmaður - Viktor student.

== Útbreiðsla ==
{| cellpadding="2" cellspacing="2" border="0" align="center"
|-----
| valign="top" | [[Mynd:Russian_language_status_and_proficiency_in_the_World.svg|frameless|center|upright=2|Útbreiðsla rússnesku]]<br />
|-----
| valign="top" align="center" | <font SIZE=-1>''Hinn rússneskumælandi heimur''</font><br />
<font SIZE=-2>Dökkblátt: opinbert mál<br />
Grænblátt: mikið notað, víðast skilið eða talað; ekki opinbert<br />
|}

Rússneska er opinbert mál í Rússlandi og eitt af opinberum málum í [[Kasakstan]], [[Kirgistan]] og [[Hvíta-Rússland]]i. Hún er ein af sex opinberun málum [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]]. 

Rússneska er aðallega töluð í Rússlandi en er einnig mikið notuð í fyrrum Sovétríkjum. Fram að árinu [[1917]] var rússneska eina opinbera málið í [[Rússneska keisaradæmið|Rússneska keisaradæminu]] (að undanteknu [[Stórfurstadæmið Finnland|Stórfurstadæminu Finnlandi]]). Á sovéska tímabilinu var opinber stefna að öll mál væru jafnrétthá, en í raun var rússneska hið opinbera mál og var notast mest við hana í öllu opinberu. Eftir upplausn Sovétríkjanna árið [[1991]] hafa nánast öll hin nýfrjálsu ríki lagt mikið kapp á að styrkja þjóðartungu sína á kostnað rússneskunnar.

Í [[Lettland]]i, þar sem meira en þriðjungur íbúa hafa rússnesku að móðurmáli, hefur staða málsins verið mjög umdeild. Stærsti hluti rússneskumælandi íbúa fluttu til landsins frá Rússlandi þegar það var undir hæl Sovétríkjanna og eiga margir Lettar erfitt með að sætta sig við að þeir séu fullgildir íbúar landsins. Sama er í Eistlandi þar sem um fjórðungur íbúa er rússneskumælandi. 

Í þeim Austur-Evrópulöndum sem voru aðildarlönd að [[Varsjárbandalagið|Varsjárbandalaginu]] var rússneska skyldunám í öllum skólum. Eftir upplausn Sovétveldisins hefur hlutverk rússnesku sem samskiptamál í þessum löndum minnkað verulega og má segja að [[enska]] hafi algjörlega tekið yfir því hlutverki hjá yngra fólki.

== Mállýskur ==
Mállýskumunur hefur verið mjög mikill í rússnesku þó að munur á milli mállýskna hafi minnkað mikið á 20. öld. Mállýskumunur er bæði hvað varðar framburð, orðaforða og málfræði. Sú rússneska sem notuð er opinberlega og kennd í skólum byggist á mállýsku [[Moskva|Moskvusvæðisins]].

== Stafagerð ==
{{Hlusta
| filename    = russian_alphabet.ogg
| title       = Rússneska stafrófið
| description = 
| pos         = right
}}

Rússneska er rituð með afbrigði af [[Kyrillískt letur|kyrillísku letri]] sem samanstendur af 33 [[bókstafur|bókstöfum]].

{| class="wikitable"
|- cellpadding="5" align="center"
! Kyrillískur <br />bókstafur
! Skrifletur
! Akademísk <br />umritun
! Nálgun með <br />[[Íslenskt stafróf|íslensku stafrófi]]
! Framburðarábending
|-
|А а  || [[Mynd:01-Russian alphabet-А а.svg]] || a || a
|-
|Б б  || [[Mynd:02-Russian alphabet-Б б.svg]] || b || b
|-
|В в  || [[Mynd:03-Russian alphabet-В в.svg]] ||v || v
|-
|Г г  || [[Mynd:04-Russian alphabet-Г г.svg]] ||g || g
|-
|Д д || [[Mynd:05-Russian alphabet-Д д.svg]] ||d || d
|-
|Е е  || [[Mynd:06-Russian alphabet-Е е.svg]] ||je, e || é, e
|-
|Ё ё  || [[Mynd:07-Russian alphabet-Ё ё.svg]] ||jo, o || jo, o ||(eins og o í boð) 
|-
|Ж ж || [[Mynd:08-Russian alphabet-Ж ж.svg]] || ž || zh, zj || ([[Röddun|raddað]] sje-hljóð) 
|-
|З з  || [[Mynd:09-Russian alphabet-З з.svg]] || z || z || (raddað s-hljóð)
|-
|И и  || [[Mynd:10-Russian alphabet-И и.svg]] || i || í
|-
|Й й  || [[Mynd:11-Russian alphabet-Й й.svg]] || j || j
|-
|К к  || [[Mynd:12-Russian alphabet-К к.svg]] || k || k || ([[Fráblástur|ófráblásið]])
|-
|Л л  || [[Mynd:13-Russian alphabet-Л л.svg]] || l || l
|-
|М м  || [[Mynd:14-Russian alphabet-М м.svg]] ||m || m
|-
|Н н  || [[Mynd:15-Russian alphabet-Н н.svg]] || n || n
|-
|О о  || [[Mynd:16-Russian alphabet-О о.svg]] || o || o
|-
|П п  || [[Mynd:17-Russian alphabet-П п.svg]] || p || p || (ófráblásið)
|-
|Р р  || [[Mynd:18-Russian alphabet-Р р.svg]] || r || r
|-
|С с  || [[Mynd:19-Russian alphabet-С с.svg]] || s || s
|-
|Т т  || [[Mynd:20-Russian alphabet-Т т.svg]] || t || t || (ófráblásið)
|-
|У у  || [[Mynd:21-Russian alphabet-У у.svg]] || u || ú || (eins og ú í bú)
|-
|Ф ф  || [[Mynd:22-Russian alphabet-Ф ф.svg]] || f || f
|-
|Х х  || [[Mynd:23-Russian alphabet-Х х.svg]] || ch/kh || ch || (líkt [[Þýska|þýsku]] ch; dauft ach-hljóð)
|-
|Ц ц  || [[Mynd:24-Russian alphabet-Ц ц.svg]] || c ||ts 
|-
|Ч ч   || [[Mynd:25-Russian alphabet-Ч ч.svg]] || č ||tj, tsj
|-
|Ш ш || [[Mynd:26-Russian alphabet-Ш ш.svg]] || š ||sh, sj 
|-
|Щ щ || [[Mynd:27-Russian alphabet-Щ щ.svg]] || šč || sjtj ||(langt, mjúkt tje-hljóð) 
|-
|Ъ ъ   || [[Mynd:28-Russian alphabet-ъ.svg]] || || || (sýnir harðan framburð af samhljóðanum á undan) 
|-
|Ы ы  || [[Mynd:29-Russian alphabet-ы.svg]] || y || i || (hart i-hljóð) 
|-
|Ь ь   || [[Mynd:30-Russian alphabet-ь.svg]] || ' eða j || j || (sýnir mjúkan framburð af samhljóðanum á undan)
|-
|Э э   || [[Mynd:31-Russian alphabet-Э э.svg]] || e || e || (samsvarar dönsku æ) 
|-
|Ю ю || [[Mynd:32-Russian alphabet-Ю ю.svg]] || ju || jú
|-
|Я я   || [[Mynd:33-Russian alphabet-Я я.svg]] ||ja || ja
|}

== Tenglar ==
{{InterWiki|code=ru}}
* [http://www.russianlessons.net/dictionary/dictionary.php Ensk - rússnesk orðabók] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060618025552/http://russianlessons.net/dictionary/dictionary.php |date=2006-06-18 }}
* [http://www.websters-online-dictionary.org/definition/Russian-english/ Rússnesk - ensk orðabók] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040901024758/http://www.websters-online-dictionary.org/definition/Russian-english/ |date=2004-09-01 }} frá [http://www.websters-online-dictionary.org Webster's Dictionary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223164907/http://www.websters-online-dictionary.org/ |date=2012-02-23 }}
* [http://www.speakrus.ru/dict/ Ókeypis orðalistar á rússnesku]
* [http://www.gramota.ru "Грамота"]. Kennsluefni um rússnesku.
* [http://sourceforge.net/projects/tanooshka/ Free Open Source Software for Learning Russian]

[[Flokkur:Slavnesk tungumál]]
{{Slavnesk tungumál}}