Kontrabassi

Kontrabassi með frönskum boga.

Kontrabassi, einnig kallaður bassafiðla, er stærsta og dýpsta strokstrengjahljóðfærið sem í dag er notað í venjulegri sinfóníuhljómsveit. Hann er oft talinn bassahljóðfæri fiðlufjölskyldunnar og er notaður sem slíkur í dag en er þó réttar skilgreindur sem hluti gömbufjölskyldunnar. Kontrabassa má í raun kalla bassagömbu og er það sem kemst næst því að vera nútímaafkomandi gömbunnar (ít. viola da gamba). Munur á kontrabassanum og öðrum gömbum er þó sá að bassinn hefur aðeins fjóra strengi en flest hljóðfæri gömbufjölskyldunnar hafa fimm eða sex. Áður voru strengirnir aðeins þrír, en sumir kontrabassar í dag hafa allt að fimm strengi. Stilling strengjanna er þó í ferundum, líkt og í gömbufjölskyldunni en ólíkt fiðlufjölskyldunni.

Strengirnir eru stilltir á nóturnar E A D og G, að neðan talið. Ef bassinn er fimm strengja er H streng bætt við fyrir neðan. Önnur leið fyrir bassaleikara til að ná dýpri nótum á kontrabassann er svokölluð framlenging, þar sem A strengurinn er framlengdur til að vera C strengur. Nokkrar fleiri stillingar eru þó notaðar að staðaldri, þar á meðal að stilla bassann í fimmundum, áttund fyrir neðan selló, (C G D og A að neðan talið) í djass og heiltóni ofar en venjuleg stilling (Fís H E og A) fyrir einleik. Tvær gerðir boga eru til fyrir kontrabassann, frönsk og þýsk. Þeirri fyrrnefndu svipar að mestu til boga fiðlufjölskyldunnar, en sú síðarnefnda er styttri og breiðari. Notkun boganna er mjög ólík en munurinn heyrist þó ekki hjá vel þjálfuðum kontrabassaleikurum.

Sökum tónsviðs síns er kontrabassinn aðallega notaður í samspili. Hann gegnir mikilvægu hlutverki í bassa sinfóníuhljómsveitar og er aðalbassahljóðfæri strengjadeildarinnar. Nokkur einleiksverk og einleikskaflar í öðrum verkum hafa þó verið samin fyrir kontrabassa, meðal annars af Mozart, Richard Strauss og Saint-Saëns (sem notaði hann til að túlka fílinn í Karnivali dýranna). Kontrabassinn hefur síðar orðið mjög vinsæll í djasstónlist og hefur verið notaður af flestum gerðum hennar frá upphafi. Í djass er boginnn sjaldan notaður, heldur eru strengirnir plokkaðir. Í dag hefur hlutverk hans reyndar að ákveðnu leyti flust til rafbassans, en hann er þó enn mjög mikilvægur.