Rauðsokkahreyfingin

Alþjóðlegt merki kvennahreyfingarinnar

Rauðsokkahreyfingin var baráttuhreyfing um kvenfrelsi. Rauðsokkahreyfingin kom fyrst fram 1. maí 1970 þegar „konur í rauðum sokkum“ gengu saman aftast í 1. maí göngunni með stóra gifsstyttu þar sem á stóð : „Manneskja, ekki markaðsvara“. Rauðsokkahreyfingin var mjög tengd verkalýðsbaráttu og barðist fyrir kjörum verkakvenna. Eitt af baráttumálum hreyfingarinnar voru frjálsar fóstureyðingar.

Aðdragandi

Á eftirstríðaárunum og sér í lagi sjöunda áratugnum jókst hlutfall kvenna sem sótti sér aukna menntun til muna. Afleiðing þessa var að fleiri konur héldu út á vinnumarkaðinn. Það var hópur slíkra kvenna, flestar ungar, vel menntaðar og róttækar í hugsun sem stofnuðu Rauðsokkahreyfinguna árið 1970. Þær voru meðvitaðar um lakari stöðu sína gagnvart körlum í þjóðfélaginu og varð aðalbaráttumál þeirra rétturinn til jafnra launa á við karlmenn.

Áhrif voru sótt meðal annars til dönsku Rødstrømperne, Dolle Mina ásamt svipaðra hreyfinga í Hollandi. Hreyfingin var opin bæði konum og körlum. Öllum þeim sem vildu sameinast um að vinna að því að ná markmiðum hreyfingarinnar, þ.e. að fá samfélagið til að opna augu sín fyrir sjáanlegu og ósjáanlegu óréttlæti milli stöðu kynjanna. Þannig vildu þær vekja athygli á þeim þvingunum og kröfum sem að bjuggu í samfélaginu og hefðum þess. Þær gagnrýndu fegurðarsamkeppnir ákaft, unnu að löggjöf um frjálsar fóstureyðingar, réttur kvenna til menntunar var baráttumál sem og fjölgun leikskólaplássa svo fátt eitt sé nefnt.

Skipulag

Rauðsokkahreyfingin var grasrótarhreyfing og sem slík andstæð hefðbundnu flokkaskipulagi en slíkt töldu rauðsokkurnar hindra skoðanaskipti og almennar umræður. Þær kusu sér því ekki formann, og skrifuðu hvorki fundargerðir né heldu meðlimaskrá. Starfsemin einkenndist af hópavinnu og opnum umræðum. Hreyfingin starfaði eftir flötu skipulagi sem er einkennandi fyrir grasrótarhreyfingar.

Starfsemi

Hreyfingin vann helst sem þrýstihópur, það er að segja hún þrýsti á Alþingi og aðrar ríkisstofnanir til að taka til aðgerða í þeim málum er þeim þóttu mikilvæg. Á stundum útvegaði hún jafnvel upplýsingar til að láta ríkinu í té í málum sem að henni þótti þörf á að taka fyrir. Á þennan hátt vann Rauðsokkahreyfingin innan ramma kerfisins en ekki utan eins og fyrri kvenréttindahreyfingar höfðu gert. Á þennan hátt má segja að hreyfingin hafi verið andvíg því hvernig valdið í landinu var nýtt en á sama tíma setti hún sig ekki upp á móti því hvernig valdinu var skipt né uppruna þess.

Hugmyndafræði

Rauðsokkurnar gengu út frá þeirri grunnhugmynd femínismans að karlar og konur væru í grundvallaratriðum eins, burtséð frá hinum líffræðilega mun. Konur að karlar ættu því að vera metnar að sömu verðleikum og hljóta sömu meðferð í samfélaginu. Þær unnu mikið með verkalýðshreyfingunni og börðust gegn markaðsvæðingu á kvenlíkamanum. Þær lögðu mikla áherslu á kynfræðslu og börðust fyrir bættri fóstureyðingarlöggjöf.

Upplausn

Árið 1974 álitu stofnendur hreyfingarinnar að tekist hefði að ná athygli samfélagsins og gert það meðvitað um stöðu kvenna. Þar með hefði hreyfingin tapað oddi sínum. Fyrsti opinberi fundur hreyfingarinnar ver því kallaður saman og fyrsta stefnuskráin mótuð. Stefnuskráin var mjög róttæk og þótti marxísk í anda. Þar kom meðal annars fram að réttindabaráttu kvenna væri ekki hægt að slíta úr samhengi við launabaráttu verkamanna. Þessi stefnuskrá varð þess valdandi að hluti kvenna yfirgaf hreyfinguna þar sem þeim fannst hún orðin of vinstrisinnuð. Þetta leiddi til þess að Rauðsokkahreyfingin einangraðist og hvarf að lokum árið 1982. Þá yfirgaf stór hluti þeirra meðlima sem enn voru eftir hreyfinguna og stofnaði Kvennaframboð ásamt fleiri konum. Kvennaframboðið var fyrsti listinn í framboði sem einungis innihélt konur síðan árið 1926.

Netheimildir

• Kvennasögusafn - Rauðsokkur

Heimildir

• Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, „Outside, muted, and different: Icelandic women's movements and their notions of authority and cultural separateness“, The anthropology of Iceland, red. Paul Durrenberger & Gísli Pálsson (Iowa, 1989).
• Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, „Að gera til að verða“, Fléttur, red. Ragnhildur Richter & Þórunn Sigurðardóttir (Reykjavík, 1994).
• Auður Styrkársdóttir, „From social movement to politicial party: the new women´s movement in Iceland“, Feminism and politicial power in Europé and the USA, red. Drude Dahlerup (London, 1986). Feminismi